پایان بشار اسد

به عبارت دیگر بشار اسد به همان گونه‌ای قدرت را از دست می‌دهد که پدرش در سال 1970 آن را به چنگ آورد و با یک کودتا به قدرت رسید و خود را رئیس‌جمهور نامید. مرگ حافظ اسد در سال 2000 اتفاق افتاد و چون فرزند ارشد او فوت کرده بود، بشار اسد فرزند کوچک‌تر حافظ اسد به‌جای پدر رئیس‌جمهور سوریه شد. زمانی که انقلاب‌های عربی آغاز شد او اقدام به برخورد با معترضین کرد و درنهایت با دخالت برخی کشورها شرایط آشفته‌ای در سوریه ایجاد شد. در آن دوران نیروهای مستشاری ایران و نیروی هوایی روسیه به فریاد اسد رسید و اسد توانست بر مبارزان مسلح پیروز شود. بر اساس توافقی که در آستانه بین کشورهای مختلف از جمله ایران، ترکیه و روسیه صورت گرفت، بقایای گروه‌های تندرو در ادلب تجمیع شدند و بخش‌هایی از سوریه نیز در دست کردها و سایر نیروهای مخالف اسد قرار گرفت. بشار اسد در این مدت عملاً تنها حاکم شهرهای بزرگ و بخش بزرگی از جمعیت سوریه که در این شهرها سکونت داشتند. سرانجام و پس از آرام شدن فضا در لبنان، نیروهای تجمع کرده در ادلب به سمت دمشق حرکت کردند و ارتش سوریه در برابر این تحرک سریع مقاومت نکرد. وقتی خبر از تسلط نیروهای مخالف بر دمشق مخابره شد، خبر رسید که اسد سوار هواپیما شده و پس از دقایقی هواپیما از روی رادار محو شده است. با خاموش شدن رادار هواپیمای اسد و محو شدن هواپیما از روی رادار، حکومت 20 ساله بشار اسد در سوریه به پایان رسید. وزارت خارجه روسیه در واکنش به همین تحولات اعلام کرد: ما با همه جناح‌های مخالف سوریه در تماسیم و خواستار احترام به عقاید همه اقوام و فرقه‌ها هستیم. در بیانیه وزارت خارجه روسیه آمده است: بشار اسد پس از مذاکره با تعدادی از شرکت‌کنندگان در درگیری سوریه، از مقام ریاست جمهوری کناره‌گیری و سوریه را ترک کرد و دستور انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را صادر کرد. روسیه در این مذاکرات شرکت نکرد.

* توافق‌های احتمالی

شکست اسد از نیروهای تحریرالشام و سپردن شهرها به نیروهای مخالف را می‌توان از چند جهت مورد تحلیل قرارداد. اول اینکه تحریرالشام با اطلاعات و حمایت‌های همه‌جانبه کشورهای همسایه ازجمله ترکیه پیروز میدان شد، کما اینکه پرچم این کشور در دستان اعضای تحریرالشام دیده می‌شد. از سوی دیگر رییس‌حمهور ترکیه به‌صورت علنی از افراد مسلح در سوریه حمایت و اعلام کرد ما به‌سوی اسد دست دوستی دراز کرده بودیم اما او دست ما را پس زد و شرایط کنونی برای او رخ داد. از سوی دیگر روس‌ها نیز که درگذشته در کنار اسد قرار گرفته بودند کمترین واکنش به تحرکات اخیر نشان نداده و پایگاه‌های نظامی آن‌ها در شهرهای مختلف از جمله طرطوس مورد توجه و حمله شبه‌نظامیانی که اکنون در سوریه به پیروزی رسیده‌اند قرار نگرفت. سکوت و عدم تحرک روسیه برخلاف دور قبلی ناآرامی‌ها در سوریه برخی شائبه‌ها را ایجاد کرده است با این حال عمر اوزکیزیلچیک پژوهشگر ارشد در اندیشکده آتلانتیک کانسیل گفت: «عملکرد روسیه نشان می‌دهد که بیشتر قابلیت‌های نیروی هوایی آن به اوکراین منتقل شده است.» نکته مهم این است که به موازات عدم تحرک کافی روسیه، آمریکایی‌ها هم خود را با نیروهای مسلح مخالف بشار اسد درگیر نکردند.

*بحران در سوریه

علی بیگدلی کارشناس روابط بین‌الملل دراین‌ارتباط به «آرمان ملی» گفت: سوری‌ها در کوتاه‌مدت آرامش به چشم نخواهند دید چراکه گروه‌های مذهبی با گرایش اخوانی از یک‌سو خود را فاتح می‌دانند. دموکرات‌ها از سوی دیگر به دنبال رسیدن به آرزوهای خود از طریق انتخابات و رای هستند. سایر گروه‌ها ازجمله کردها با دو گرایش مختلف و با اختلافاتی با ترکیه دارند فعال می‌شوند و از سوی دیگر ترکیه عملاً خود را به علت رشد گرایش‌های عثمانی‌گری بخش‌هایی از سوریه را برای خود می‌داند. با این ‌وجود شرایط در سوریه به بدی دوران گذار در عراق و حتی لیبی نخواهد بود چراکه سوری‌ها از منظر فرهنگی و اجتماعی ازجمله ملت‌های پیشرفته منطقه هستند.

خوشحالی صهیونیست‌ها

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی پس از سقوط نظام بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه و به کنترل درآمدن این کشور توسط مخالفان مسلح، از پایگاهی نزدیک مرزهای سوریه گفت: این یک روز به یاد ماندنی در تاریخ خاورمیانه است. عجیب است که از قدرت گرفتن نیروهایی که به احتمال زیاد به بنیادگرایان تکفیری نزدیک خواهند بود، موجب خوشحالی رژیم صهیونیستی شده است. در همین راستا کابینه رژیم صهیونیستی تصمیم گرفت منطقه جبل‌الشیخ سوریه را اشغال کرده و منطقه حائل ایجاد کند. کمی پیشتر ارتش رژیم صهیونیستی از اشغال یک پایگاه نظامی در جبل‌الشیخ در پی خروج سربازان ارتش سوریه خبر داده بود. در حالی که صهیونیست‌ها خوشحالی خود را از سقوط اسد پنهان نمی‌کنند، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بر حق تعیین سرنوشت سوریه از سوی ملت این کشور تاکید کرد. محسن رضایی در ایکس نوشت: «سرنوشت ‎سوریه را باید ملت این کشور تعیین کنند. سوءاستفاده بازیگران خارجی از جمله آمریکا و اسرائیل نتیجه‌ای جز تکرار الگوی لیبی، افغانستان و عراق نخواهد داشت.»