دشمنان از برقراری ارتباط ایران با جهان در هراسند

این تحریم‌ها که از سوی غربی‌ها اعمال ‌شده‌اند، نه تنها در مسیر توسعه اقتصادی کشور ایجاد کرده‌اند، بلکه برای منابع مالی دولت نیز چالش‌هایی ایجاد کرده است. به گفته کارشناسان، تحریم‌ها موجب کاهش درآمدهای نفتی، یکی از منابع اصلی درآمد دولت ایران، شده‌اند، همچنین، محدودیت‌ها در حوزه‌های بانکی، تجاری و مالی باعث شده که نقل و انتقالات مالی و واردات و صادرات به‌شدت کاهش داده است. این کاهش درآمدها، در کنار هزینه‌های بالای دولت، منجر به کسری بودجه شدید در کشور شده و برای جبران این کسری، دولت مجبور به استقراض از بانک‌ها یا چاپ پول شده است که خود باعث افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی می‌شود. برخی از صاحب‌نظران بر این باورند که تا زمانی که تحریم‌ها برطرف نشوند، بحران کسری بودجه به قوت خود باقی خواهد ماند، وضعیت کنونی اقتصادی کشور، به‌ویژه در حوزه‌های نفت و گاز، از اثرات منفی تحریم‌ها رنج می‌برد، همچنین، روابط تجاری محدود با کشورهای دیگر و عدم دسترسی به بازارهای جهانی، به‌ویژه در زمینه تکنولوژی و واردات کالاهای اساسی، موجب بروز مشکلات در تامین نیازهای داخلی شده است. این درحالی است که برخی عامدانه یا ناآگاهانه بر حل این مشکلات از طریق مذاکرات مخالفت می‌کنند، در حالی که کشورهای معارض ایران در هراس از انجام مذاکرات و برقرای ارتباطات تجاری–سیاسی بین ایران و دیگر کشورهای جهان هستند، چراکه تامین منافع این کشورها اغلب در انزوای اقتصادی–سیاسی ایران است و به این ترتیب بر طبل مخالفت با مذاکرات به هر طریقی می‌کوبند. به منظور بررسی ضرورت‌های حل مشکلات اقتصادی و راه‌های بهینه مذاکرات ضمن حفظ منافع ملی – مردمی با مهدی پازوکی کارشناس اقتصادی مذاکره کرده‌ایم که در ذیل مشاهده می‌فرمایید.

بحران کسری بودجه یکی از مشکلاتی است که سال‌های متمادی با کشور همراه است و هرساله دشوارتر از قبل می‌شود. راهکاری که برای این امر می‌توان در شرایط کنونی و تشدید تحریم‌ها و تنش‌های منطقه و رویکردهایی چون انتخاب ترامپ و... در پیش گرفت چیست؟

بحران کسری بودجه در کشور به‌طور مستقیم با تحریم‌ها مرتبط است و حل این بحران به حل و فصل مسائل مربوط به تحریم‌ها بستگی دارد. مذاکرات با کشورهای دیگر، به ویژه آمریکا و اتحادیه اروپا، می‌تواند به کاهش فشارهای اقتصادی و بهبود شرایط مالی کمک کند، اما لازم است که در کنار این مذاکرات، برنامه‌های توسعه‌ای داخلی و اصلاحات اقتصادی نیز به‌طور جدی پیگیری شوند تا کشور بتواند از وابستگی به تحریم‌ها خارج شود. برای حل بحران‌های اقتصادی و کسری بودجه، باید اصلاحات اساسی در مدیریت بودجه کشور اعمال شود. اصلاحات در نظام مالیاتی از جمله راه‌حل‌های کلیدی است، چراکه وابستگی شدید اقتصاد ایران به نفت مشکل‌ساز است. اگر درآمدهای دولت از طریق مالیات افزایش یابد و از نفت خارج شود، این موضوع می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش بودجه و ایجاد ثبات اقتصادی داشته باشد. اصلاح ساختارهای دولتی و مقابله با فساد نیز یکی دیگراز پارامترهایی است که می‌تواند همزمان با خصوصی‌سازی واقعی چالش‌های موجود در این راستا را حل کند. دولت باید اصلاحات اقتصادی را به صورت عاجل انجام دهد و این امر باید با تغییر نگرش سیاسی در حوزه‌های مختلف همراه باشد، در غیراینصورت بحران ناترازی که هم اکنون باعث شده تا در اوج سرما مجبور به خاموشی منظم برق و نگرانی از تامین گاز را داشته باشیم، به کمبود و نبود آب در لوله‌های در فصول مختلف سال بیانجامد. تمام این مشکلات ناشی از این است که با مشکلات کارشناسی شده برخورد نمی‌کنیم و اگر برنامه‌ریزی‌های اقتصادی با پشتوانه علمی همراه باشد می‌توانیم از پیشرفت و رفاه خوبی برخوردار باشیم، چراکه پیش از این هم ثابت کردیم که توانسته‌ایم خوب عمل کنیم، البته بدیهی است این امر مستلزم برخورد جدی با فسادها و رانت‌های مختلف است تا بتوانیم بدون دغدغه تامین مالی و کسری بودجه به برنامه ریزی برای عمران و اجرای پروژه‌های جدید در بخش‌های مختلف حرکت کنیم و در ریل توسعه قرار گیریم.

تعارضات و مشکلاتی که به تبع تحریم‌ها بر ایران تحمیل شده چیست و چه ضرر و زیان‌هایی تاکنون به ایران وارد کرده است و آیا می‌توان به ثبات اقتصادی در چنین شرایطی امیدوار بود؟

تحریم‌های اقتصادی کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرده است، این فشارها باعث تشدید بحران‌ها می‌شوند، مانند افزایش رکود، افزایش نرخ تورم و بیکاری و... در این راستا تحریم‌های اقتصادی به ویژه در سال‌های اخیر به شکل بی‌سابقه‌ای بر اقتصاد ایران تأثیر گذاشته است. در این شرایط، ایران قادر به تجارت آزادانه با دیگر کشورهای نبوده است. تحریم‌ها مشکلات بسیاری برای تامین منابع ارزی و ریالی ایجاد کرده است. از طرفی تحریم‌های بانکی و مالی بر ایران به‌طور جدی تأثیرگذار بوده و ارتباط‌های بین‌المللی در حوزه‌های مختلف را مختل کرده و ایران را از دسترسی به بازارهای مالی جهانی محروم کرده‌ است، در نتیجه، دولت باید برای جبران این هزینه‌ها در صدد رفع تحریم‌ها و موانع پیش‌رو باشد. یکی از راه‌حل‌های اصلی در جهت اصلاح بودجه، کاهش وابستگی به نفت است. برخی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان، به‌ویژه نفتی مانند نروژ، به گونه‌ای عمل می‌کند که درآمدهای اصلی دولت را از طریق مالیات می‌شود، اما نظام مالیاتی کشور در حال حاضر با چالش‌های مختلفی روبه‌روست که نیاز به اصلاحات اساسی دارد تا نظام عادلانه مالیاتی در کشور حکمفرما شود. البته باید دراین زمینه روشنگری صورت گیرد و برای مردم توضیح داده شود که اهمیت مالیات در چیست. در حال حاضر درصد نسبت داخلی به تولید ناخالص (GDP) بسیار پایین است و این رقم باید به میزان بیشتری افزایش یابد. برای این کار، باید مالیات به سمت شفافیت حرکت کند و از فرار مالیاتی جلوگیری کرد. سیستم مالیاتی ایران به دلیل عدم نظارت کافی و برخی از قوانین ناکارآمد، با مشکلات بسیاری روبه‌روست. این در حالی است که هنوز بخش مخارج دولت در لایحه ۱۴۰۴ بیرون نیامده است، اما یکی از نقاط قوت بودجه امسال شفاف بودن بخش درآمدی است. بدین معنا که بودجه یارانه‌ها را در جداول بودجه آورده‌اند. من امیدوارم دولت پزشکیان بخش درآمدی را هم شفاف و در اداره امور از اقتصاددانان درجه یک استفاده کند نه از یک گروه خاص. در دوره پیشین گروهی که از سمت پل مدیریت آمده و به شتاب همه گلوگاه‌های مهم تصمیم‌گیری را در مشت گرفته بود، نتوانست اقتصاد را مدیریت کند. الان هم گروهی که از دانشگاه تهران آمده‌‌اند باید سعی کنند از بهترین اقتصاددانان ایرانی چه در داخل و چه در خارج از کشور که افراد مستقل، آگاه به اقتصاد جهان و ایران هستند استفاده کنند. باورم بر این است که اگر اصلاحات اساسی در سیاست خارجه و ساختار اقتصادی به ویژه در بخش هزینه‌ای بودجه صورت گیرد، قطعا ما هم می‌توانیم در دنیا بدرخشیم.

افزایش نرخ تورم یکی از پیامدهای کسری بودجه و عدم انطباق بین درآمدها و هزینه‌هاست، در این راستا چه می‌توان کرد؟

اقتصاد ایران در حال حاضر به شدت از وضعیت بی‌ثباتی رنج می‌برد. مهم‌ترین شاخص بی‌ثباتی نرخ فزاینده تورم است. ما جزو سه کشوری در جهان هستیم که تورم بالای چهل درصد را داریم، بنابراین باید نرخ تورم را کنترل کنیم و یکی از راهکارهایش اصلاح در کاهش مخارج غیرضروری دولت است. مجلس باید سعی کند قوانین را در جهت شفافیت پیش ببرد. مدیریت صحیح منابع دولتی و کاهش هزینه‌های پنهان در بودجه از مشکلاتی که به شمار می‌آید که سال‌هاست بودجه کشور را آن درگیر است. یکی از مهم‌ترین هزینه‌های پنهان، یارانه‌های پرداختی به بخش‌های مختلف اقتصادی است. یارانه‌های پنهان در بخش انرژی و سایر بخش‌ها نه تنها باعث ایجاد هدر رفت منابع می‌شود، بلکه از کارایی اقتصادی کشور نیز کاست است. باید یارانه‌ها به گونه‌ای اصلاح شوند که تنها به افرادی که به آن نیاز دارند تعلق بگیرد و مابقی یارانه‌های صرفه جویی شده، صرف به‌روزرسانی تجهیزات و اموری شود که در حال حاضر کشور با آن چالش‌های بسیاری دارد. دولت قبل تقریباً بدون برنامه منسجم اقتصادی بود و بسیاری از مشکلات اقتصادی به دلیل سیاست‌های ناپایدار و بی‌برنامگی به وقوع پیوست. از جمله افزایش نقدینگی، تورم‌های بالا، و چاپ پول به منظور تامین بودجه کسری می‌توان اشاره کرد. با توجه به افزایش پایه پولی در دو سال گذشته، مشکلات اقتصادی متعددی ایجاد شد.

تحریم‌ها مشکلات بسیاری برای تامین منابع ارزی و ریالی ایجاد کرده و از طرفی تحریم‌های بانکی و مالی بر ایران به‌طور جدی تأثیرگذار بوده و ارتباط‌های بین‌المللی در حوزه‌های مختلف را مختل کرده است

گسترده شدن تحریم‌ها در بحران کسری بودجه در سال ۱۴۰۴ و تاثیر آن بر تشدید مشکلات اقتصادی کشور چقدر موثر خواهد بود؟

تحریم‌ها به طور مستقیم بر کاهش هرچه بیشتر درآمدهای نفتی موثر خواهد بود به تبع آن تأثیرات مالی آن بر دولت در حوزه‌های مختلف قابل مشاهده و لمس خواهد بود. این موضوعات باعث می‌شوند که کشور در بخش‌های عمرانی و زیرساختی به شدت آسیب‌دیده شود و اگر ایران نتواند تحریم‌ها را رفع کند قطعاً بحران کسری بودجه و دسترسی به اهداف از پیش تعیین شده در بخش اقتصادی بسیار دشوارتر از پیش خواهد شد. قطعاً بدون یک برنامه راهبرد منسجم برای مقابله با تحریم‌ها و در صورت ادامه شرایط موجود، بودجه سال ۱۴۰۴ به یک چالش جدی تبدیل خواهد شد، در این شرایط، دولت باید از منابع داخلی و ظرفیت‌های ملّی استفاده کند که البته در این بخش هم مشکلات بسیار بزرگی وجود دارد. دولت چهاردهم باید همزمان با اصلاحات اقتصادی، از اصلاحات سیاسی غافل نشود، چراکه ایران کشوری است که اقتصاد آن به شدت از متغیرهای سیاسی تاثیر می‌پذیرد، در حقیقت بخش اعظم ناترازی‌های اقتصادی ایران ناشی از ناهماهنگی بین این دو شاخص تاثیرگذار در ایران است که باید به طور جدی‌تر به آن پرداخت و در این راستا نباید از شاخص‌های مهمی چون تامین و هزینه‌کرد یارانه‌ها غافل شد. از سوی دیگر ناترازی‌ها باعث کاهش تولید در بخش‌های مختلف شده است، به عنوان نمونه بر اساس آمار منتشره سال گذشته رقم کسری‌ها در بخش گاز به حدود 280 میلیون مترمکعب برآورد شده است، این رقم در خصوص بنزین حدود 15 میلیون لیتر در مرداد سال جاری اعلام شده است، این وضعیت در باره برق هم صادق است و با کسری 15 میلیون و 400 کیلووات در اوج پیک سال جاری همراه است که همگی بیانگر این است که چنانچه در اندیشه سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف نباشیم علاوه بر کاهش رشد اقتصادی با کسری‌های بودجه هنگفت روبه‌رو می‌شویم. به این ترتیب باید محدودیت سرمایه‌گذاری را رفع کنیم. در این راستا کاملاً بارز است که آقای پزشکیان باید گشایش‌ها در سیاست خارجی را پس از تعامل با لایه‌های موثر حاکمیتی در دستور کار قرار داده، نتایج آن را در خدمت اقتصاد و مردم قرار دهد.

خبرهایی مبنی بر انجام مذاکرات، ضمن رعایت منافع ملی، می‌تواند نتایج مطلوبی در بخش اقتصادی برای ایران به همراه داشته باشد؟

ایران نباید از مذاکره هراس داشته باشد، در حقیقت مذاکره ایران با دیگر کشورها باعث هراس بسیاری از کشورها چون اسرائیل می‌شود و یا شاید برخی دیگر از کشورهایی که دوست دارند همچنان ایران در انزوا باقی بماند، اما باید توجه داشت با مذاکره و برقراری ارتباطات ضمن حفظ منافع ملی می‌توانیم به خوبی از دانش و منابع داخلی خود استفاده کنیم تا با بهره از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی و همچنین استفاده از تکنولوژی‌های نوین به رشد و پیشرفت خوبی برسیم که اصلاً مورد پسند برخی از کشورها چون اسرائیل نیست و البته رشد رفاه مردمی را نیز به همراه دارد. در حقیقت کاستن از تنش‌ها با گفت‌وگو و تعامل برای هیچ کشوری بیشتر از رژیم صهیونیستی دردناک نیست که در تقابل سیاست‌های ملی و انسانی ایران قرار دارد. مذاکره و گفت‌وگو از این زاویه در امتداد عزت و توانمندی ایران و به نفع ایران است. مخالفت برخی از افراد با این مهم در راستای تامین منافع کشورمان قرار نمی‌گیرد و بیشتر می‌تواند در راستای اهداف دیگران تعبیر شود. واضح است که برخی از افراد شاید ناآگاهانه بر عدم مذاکره تاکید کنند، اما گروهی نیز آگاهانه و در مسیر حفظ منافع خود بر این امر اصرار می‌کنند.