کتابخانه‌های خالیِ مدارس

هرچند لزوم مطالعه و خواندن کتاب و مجله، همیشه دغدغه جامعه شناسان و کارشناسان و فعالان فرهنگی و آموزش بوده است. اتفاقی که باید از سنین کودکی آموزش داده شود. حالا حتی وزیرآموزش و پرورش هم از نبود کتابخانه‌های به روز در سطح مدارس خبرداده است. این درحالی است که مسئولان همواره اشاره می‌کنند که کتاب و کتابخوانی جایگاه ویژه‌ای دارد. اما اقدام فرهنگی قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفته است. آموزش و پرورشی که به قول وزیرش میدان‌دار کتابخوانی است، چه اقدام موثری در همه این سال‌ها انجام داده است؟ درحالی که خود دانش‌آموزان بیان می‌کنند که کتابخانه‌های مدارس یا خالی است و یا کتاب چندانی برای مطالعه ندارد. باتوجه به تعداد دانش‌آموزان، کتابخانه‌ها اغلب آنقدر کم حجم است که باید ماه‌ها صبرکنی تا کتابی که نیاز داری، به شرط داشتن کتاب، دراختیارت قرارگیرد. در برخی مدارس هم از والدین درخواست می‌شود که به کتابخانه کمک کنند، یا کتاب اهدا کنند. با همه این احوالات باز هم اگر سری به کتابخانه‌های مدارس، به‌خصوص مدارس دولتی بزنید، کتابخانه پربار و به روزی پیدا نخواهید کرد.

افزایش مهارت کتابخوانی

در همین راستا، وزیر آموزش و پرورش با اشاره به وجود ۶۵٠ هزار کلاس درس در سراسر کشور گفت: حداقل به ١٠٠ هزار کتابخانه به روز و متناسب با نیاز دانش‌آموزان در کلاس‌های درس مدارس نیاز است.

درحالی که وزیر آموزش و پرورش در رونمایی از چهارهزار کتابخانه درسی شرکت کرد، که دانش‌آموزان مدارس دولتی از کتابخانه‌های مدارس خود راضی نیستند. علیرضا کاظمی دیروز در آیین رونمایی از چهار هزار کتابخانه کلاسی که در دبستان شاهد امام سجاد(ع) شهر تهران برگزار شد، با بیان اینکه کتاب و کتابخوانی جایگاه والایی دارد و در کانون توجه جامعه است، افزود: آموزش و پرورش میدان‌دار کتابخوانی است.

وی محور اصلی فعالیت آموزش و پرورش را کتابخوانی دانست و با اشاره به اینکه نمی‌توان به انجام کارهای نمادین برای کتابخوان شدن دانش‌آموزان بسنده کرد، گفت: این کار نیازمند نقشه راه است و باید مسیر افزایش مهارت کتابخوانی تدوین شود.

کاظمی با تاکید بر اینکه محور ثقل و توسعه در هر جامعه‌ای کتاب است، گفت: کارهای خوبی انجام گرفته، اما جای کار زیاد است.

وزیر آموزش‌وپرورش با بیان اینکه یکی مهم‌ترین کارها، توسعه و تجهیز کتابخانه‌های کلاسی در مدارس است، افزود: اینکه چگونه اقدام کنیم، مهم است. اگر به دانش‌آموزان اعلام شود یک کتاب بیاورند، آنها دو کتاب می‌آورند. اگر به اولیا گفته شود دو کتاب بیاورید، چند کتاب کمک می‌کنند.

کاظمی با اشاره به تجهیز این کتابخانه‌ها از سوی دولت گفت: به همین راحتی نمی‌توان کتابخانه ۱۱۷ هزار مدرسه را تجهیز کرد اما با مشاوره هدفمند می‌توان این کار را انجام داد.

وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه موضوع کتاب و کتاب‌خوانی در جامعه مهجور است، گفت: باید مهارت‌های مطالعه در بین دانش‌آموزان تقویت شود.

وی انتخاب درست کتاب را مرحله اول کار دانست و گفت: باید کتاب‌های درست در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد و سپس مهارت‌های مطالعه به آنها آموزش داده شود؛ در این راستا باید دوره آشنایی یا مهارت‌های مطالعه را برای تمام معلمان برگزار و از ظرفیت آنها استفاده شود.

کاظمی با تاکید بر اینکه صرف گذاشتن کتاب در قفسه کتابخانه بی‌فایده است خواستار فراهم سازی شرایط انس دانش‌آموزان با کتاب از سوی مدیران مدارس شد.

وی در بخشی دیگر از سخنانش، پرورش استعداد نویسندگی را یکی دیگر از وظایف آموزش و پرورش دانست و گفت: یکی از وظایف مهم آموزش‌وپرورش کشف و پرورش استعدادهاست و نویسندگی از اهمیت بالایی برخوردار است چون جامعه برای تمدن سازی به نویسندگان نیاز دارد.

کاظمی نقش کتاب در ارائه الگوهای صحیح به نسل آینده یادآور شد و بر معرفی الگوها و چهره‌های شاخص علمی، فرهنگی و هنری در رشته‌های مختلف تاکید کرد.

مدرک لیسانس؛ شرط ثبت نام کتابخانه‌های تخصصی

اصولا پایه‌گذاری فرهنگ سازی را باید از سنین کم آغاز کرد، تا در وجود فرد نهادینه شود. در اغلب کشورها با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای این مساله، در درجه اول کتابخانه‌ها را تجهیز می‌کنند. این درحالی است که در کشور ما حتی اغلب کتابخانه‌های عمومی هم چندان به روز نیستند و یا حتی کتابخانه‌های مجهز و به روز ما دارای شرایطی برای عضویت هستند، که از آن جمله می‌توان به داشتن مدرک کارشناسی اشاره کرد. این مساله چندان جالب نیست، زیرا ممکن است افراد زیادی در اطراف شما هم باشند، که مدرک تحصیلی بالاتر از دیپلم نداشته باشند، اما علاقه‌مند به مطالعه و خواندن حتی کتاب‌های تخصصی باشند. این مساله افراد را با دلزدگی روبه‌رو خواهد کرد. یکی از موزه‌های تهران که کتابخانه‌ای تخصصی دارد، برای ثبت نام در کتابخانه حتما مدرک مرتبط و بالاتر از کارشناسی می‌خواهد، همین مساله را وقتی با بخش کتابفروشی‌اش در میان می‌گذارم، فروشنده که سال‌هاست در این غرفه کار می‌کند می‌گوید این نگاه جالبی نیست، اما متاسفانه در اغلب کتابخانه‌ها رایج است. انگار فردی که مدرک لیسانس ندارد بی‌سواد است. این مساله درحالی در کشورما با این نگاه سلیقه‌ای لحاظ می‌شود، که امروز در جهان، حتی سطح سواد را با مدرک تحصیلی نمی‌سنجند و میزان آگاهی هر فرد را متفاوت از مدرک آن درنظر می‌گیرند. به طوری که شما اگر به زبان انگلیسی مسلط باشید، سطح سواد شما بالاتر لحاظ می‌شود.

هزینه سنگین خرید مداوم کتاب

امسال کلاس ششم است. چندسالی می‌شود که به قول مادرش کتاب می‌خواند. بیشتر هم به کتاب‌های مرتبط با دایناسورها و جانورشناسی و همچنین کتاب‌های درباره فضا علاقه‌مند است. مادرش می‌گوید اما آنقدر زود کتاب‌ها را تمام می‌کند، که می‌گویم با این سرعتی که تو کتاب می‌خوانی، باید دوهفته‌ای یکبار یک کتاب برایت بخرم. کتابی که به تازگی از شهرکتاب خریده است را نشان می‌دهد که تازه جزو کتاب‌های خیلی گران نیست و 150هزارتومان قیمت دارد. حالا این را برای خواهرش هم حساب کنید که هربار برادر کتاب می‌خرد، باید کتاب یا دفترچه‌ای هم برای او بخرند.

مادرش در پاسخ به این سوال که مگر مدرسه‌شان کتابخانه ندارد، می‌گوید: مدارس دولتی به‌خاطر تعداد بالای دانش‌آموزان، کتابخانه پرباری ندارند. اغلب کتاب‌ها قدیمی و بسیار کهنه است. تازه اگر کتابی هم باشد، باید پسرم آنقدر منتظر بماند، که از خیر خواندنش می‌گذرد و با اصرار از پدرش می‌خواهد که کتاب را بخرد.

اما در مدارس غیرانتفاعی وضعیت کتابخانه‌ها آنچنان به حال دانش‌آموزان تاثیری ندارد. زیرا دانش‌آموزانی که در این مدارس ثبت نام می‌کنند، باتوجه به اینکه از قشر متوسط و نسبتا مرفه هستند، ترجیح می‌دهند کتاب‌هایی را که مطالعه می‌کنند را خود شخصا خریداری کنند. یکی از دانش‌آموزان کلاس هشتمی مدرسه‌ای در منطقه 4 می‌گوید: گاهی دوستانمان کتابی را که خریداری کردند و کتاب جالبی بوده است را به ما هم پیشنهاد می‌دهند. یا با خود به مدرسه می‌آورند و به ما هم پیشنهاد می‌دهند. خودش کتابی دوجلدی را نشان می‌دهد که قیمت دوجلدش 600هزارتومان است. می‌گوید جلد اولش را از دوستم گرفتم و مطالعه کردم و حالا خودم خریدم. این دانش‌آموزان که کمتر دغدغه قیمت کتاب را دارند، در خریدهای هفتگی خود گاهی هم کتاب می‌خرند. به قیمت کتاب وقتی من می‌گویم نگاه می‌کند ودر جواب اینکه چرا از دوستت جلد دومش را نگرفتی تا مطالعه کنی همان جمله همه بچه‌های این نسل را تکرار می‌کند: دوست داشتم خب خودم بخرم. کتابی که خریده، داستانی تخیلی است. حتی به کتابخانه مدرسه‌شان سرهم نزده است و خبر ندارد که اصلا کتاب دارد یا نه. این درحالی است که در مدارس غیرانتفاعی، والدین هم توان بیشتری برای تجهیز و کمک به کتابخانه مدارس دارند. حال این وسط مشخص نیست تکلیف دانش‌آموزی که خانواده‌اش توان خرید مداوم کتاب را برایش ندارند، درحالی که خود بسیار مشتاق خواندن کتاب است، چه می‌شود؟ اما آنچه مسلم است، این است که کتابخوان، حتما راهی برای یافتن کتاب پیداخواهد کرد.