نتانیاهو جز آمریکا در هر کشوری بازداشت خواهد شد

به‌محض اعلام عمومی این حکم واکنش‌های مثبت زیادی به آن صادر شد و عموم کشورهای جهان که عضو دیوان بین‌المللی دادگستری هستند از این حکم استقبال کرده و اعلام کردند که به‌محض حضور این دو شخص در خاک آنها مقامات قضائی اقدام به بازداشت این افراد خواهند کرد. از سوی دیگر البته اسرائیل اعلام کرده است که این حکم غیرقابل‌ پذیرش است و آمریکا نیز که پشتیبان جنایات اسرائیل است اعلام کرده نه‌تنها این حکم را نخواهد پذیرفت بلکه به گفته یکی از اعضای کنگره، آمریکا اقدام به تحریم این دادگاه و قضات آن خواهد کرد. به نظر می‌رسد اعلام این حکم بازداشت از سوی دیوان کیفری می‌تواند تأثیر زیادی بر جایگاه اسرائیل در جهان و موقعیت داخلی نتانیاهو داشته باشد. «آرمان ملی» در این ارتباط با صباح زنگنه کارشناس روابط بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

*چه شد که بالاخره دیوان بین‌المللی دادگستری اقدامی در ارتباط با جنایات نتانیاهو و گالانت انجام داد و حکم به بازداشت این دو شخص داد؟

جنایت‌های نتانیاهو و دولت نژادپرست، افراطی و تندروی او در اسرائیل مشهور خاص و عام است و در همه محافل اجتماعی و انسانی این جنایت‌ها محکوم شده است اما به لحاظ توقف این جنایت‌ها آمریکا با تمام ادعاهای حقوق بشری خود از این رژیم حمایت و آن را تجهیز کرده است. از نظر مقررات بین‌المللی همه فعالیت‌هایی که رژیم اسرائیل انجام داده مخالف مقررات و کنوانسیون‌های بین‌المللی و از هر نظر اقدامات این رژیم محکوم بوده است. اقدامات اسرائیل به‌صورت مفهومی در فهم عمومی حقوق بین‌الملل و حقوق بشر مشهود بود اما این مورد باید تبدیل به‌قاعده و مقررات و رأی روشن محاکم بین‌المللی می‌شد. این بود که آفریقای جنوبی پیشقدم شد و بعد از شکایت این کشور، کشورهای دیگر نیز درخواست‌هایی برای محکومیت اقدامات اسرائیل ثبت کردند و در دادگاه بین‌المللی کیفری این پرونده مورد بررسی قرار گرفت، اما تا آن شکایت تبدیل به حکمی روشن از سوی دادستان دادگاه شود مدتی طول کشید تا این حکم بالاخره صادر شد و از همه کشورها خواسته ‌شده تا برای بازداشت نتانیاهو و وزیر جنگ او اقدام کنند و آنها را تحویل دادگاه لاهه دهند.

*این حکم تا چه اندازه مورد استقبال جامعه جهانی قرار گرفته است و آیا امیدی به بازداشت نتانیاهو برای محاکمه وجود دارد؟

تقریبا همه کشورهای جهان اساسنامه دادگاه بین‌المللی کیفری را امضا کرده‌اند. تنها دو رژیم از امضا و ثبت آن خودداری کرده‌اند یکی آمریکا و دیگری رژیم صهیونیستی است چراکه از ابتدا می‌دانستند که اگر این اساسنامه الزام‌آور شود، این دو رژیم به خاطر اقداماتشان محکوم خواهند شد، لذا از امضای آن امتناع کردند. یک بام و دو هوای این دو رژیم آنجا عیان می‌شود که وقتی احکام همین دادگاه در محکومیت دیکتاتورها و جنایتکاران اروپای شرقی صادر شد، اعتراضی نکردند. به‌طوری‌که زمانی که حاکمان صربستان بازداشت و محکوم شدند اعتراضی از سوی آمریکا صورت نگرفت چراکه در آن روز احکام دادگاه را در مسیر منافع خود می‌دانست اما در برابر صدور حکم بازداشت نتانیاهو و گالانت موضع گرفتند و این حکم را تأیید نکرد و به آن نیز عمل نخواهد کرد، اما بسیاری از کشورهای جهان این حکم را تأیید و به‌صراحت اعلام کردند اگر نتانیاهو و گالانت وارد کشور آنها شوند، آنها را بازداشت کرده و تحویل دادگاه لاهه خواهند داد. حتی کانادا هم تأیید کرده است که این دو نفر را بازداشت خواهد کرد. تعداد دیگری هم از کشورهای اروپایی همین سخن را اعلام کردند و رئیس بخش سیاسی اتحادیه اروپا نیز این حکم را تأیید کرد، چراکه این حکم الزام‌آور است و کشورهای اروپایی نیز همگی عضو این دادگاه هستند و اساسنامه آن را امضا کردند. بنابراین روند تأیید این حکم و اعلام آمادگی کشورها برای بازداشت نتانیاهو و گالانت رو به افزایش است و احتمالاً با این حکم شاهد فعل‌ و انفعالات داخلی در اسرائیل در سطح سیاسی و در سطح دستگاه قضائی این رژیم خواهیم بود، چراکه با وجود عدم امضای اساسنامه دیوان دادگاه کیفری لاهه اما این افراد در هر کشوری که عضو اساسنامه دادگاه است بازداشت خواهند شد.

* یکی از اعضای کنگره آمریکا اعلام کرده با صدور این حکم آمریکا از ابزار تحریم استفاده خواهد کرد. آیا تحریم دادستان و دیگر قضات این پرونده از سوی آمریکا، اصل این حکم را با چالش روبه‌رو خواهد کرد؟

اقدام آمریکا اقدام یک‌جانبه است و این حکم برای کشورهایی که اساسنامه این دادگاه را امضا کردند، محلی از اعراب ندارد و مقبولیتی از سوی کشورها نخواهد داشت از اردن گرفته تا همه کشورهایی که سران آن به اسرائیل رفت ‌و آمد دارند، اعلام کرده‌اند که اگر این دو نفر وارد کشور آنها شوند، بازداشت خواهند شد. بنابراین اقدام آمریکا تنها مانور سیاسی است و باعث افزایش محکومیت رفتار این کشور از سوی سایر کشورها خواهد شد. جنایت‌های رژیم صهیونیستی با محکومیت جهان روبه‌رو شده و این حکم آنچنان روشن است که قابل چشم‌پوشی نیست. جوامع مردمی به‌جای خود و دولت‌ها هم این جنایت‌ها را محکوم کرده و ناگزیر به اجرای رأی دادستان دادگاه هستند آنچه سناتورهای آمریکا و دولت آمریکا بیان می‌کند نوعی موضع‌گیری تأیید جنایت‌ اسرائیل را اثبات می‌کند این مواضع طبعاً دوری ملت‌ها از این رژیم را باعث خواهد شد، اما در اجرای این حکم هیچ کشوری تردید نخواهد کرد نه قضات و نه دادستان دیوان کیفری لاهه وقعی به این تحریم‌ها نخواهند گذاشت. تحریم آمریکا می‌تواند تنها موجب ممنوعیت ورود این قضات به آمریکا شود. محدوده نظر آمریکا و یا تحریم‌های آمریکا فراتر از خود آمریکا نخواهد رفت و دادگاه مسیر خود را ادامه خواهد داد و همچنان این دو نفر به‌محض ورود به یکی از کشورهای عضو دادگاه بازداشت خواهند شد.

آفریقای جنوبی پیشقدم شد و بعد از شکایت این کشور، کشورهای دیگر نیز درخواست‌هایی برای محکومیت اقدامات اسرائیل ثبت کردند

*آیا این ظرفیت حقوقی در سیستم قضائی لاهه وجود دارد که دیگر اقدامات اسرائیل مانند شهرک‌سازی‌ها را محکوم کند؟ آیا می‌تواند رأی به تشکیل کشور مستقل فلسطین بدهد؟

 این محکومیت‌ها کمک می‌کند تا رفتار حاکمان اسرائیل کنترل شود و از این نوع احکام علیه اسرائیل بسیار وجود دارد. حتی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل هم در مورد محدوده شکل‌گیری رژیم اسرائیل صراحت دارد. قطعنامه 1948 به تأسیس اسرائیل و دولت فلسطین تأکید دارد اما این قطعنامه‌ها از سوی رژیم صهیونیستی هیچ‌گاه اجرا نشد و توسعه‌طلبی اسرائیل تداوم پیدا کرد. آنچه در این حکم هویداست این است که این حکم قدرت اجرایی دارد و همه کشورهایی که اساسنامه دیوان کیفری لاهه را امضا کردند ملزم و موظف هستند که به آرایی که این دادگاه صادر می‌کند احترام گذاشته و آن را اجرا کنند. متأسفانه قطعنامه‌های شورای امنیت به دلیل حضور آمریکا و انگلستان و فرانسه در این شورا از قدرت اجرایی برخوردار نیست وگرنه شورای امنیت در هر قطعنامه‌ای که صادر می‌کند و هر حکمی که تبیین می‌کند، خود موظف است تا در مورد آن از سازوکار اجرایی و نظامی استفاده کند و آن قطعنامه را اجرایی نماید و یا آن کشور را ملزم به اجرای قطعنامه کند. اما به علت حضور آمریکا و انگلستان در شورای امنیت رژیم اسرائیل از اجرای قطعنامه‌ها امتناع می‌ورزد. در مورد دادگاه کیفری بین‌المللی این رژیم گرچه خود این اساسنامه را امضا نکرده اما حاکمان این رژیم در هر نقطه‌ای مسافرت کنند در فرودگاه آن کشور بازداشت خواهند شد. غیر از کشور آمریکا و قدرت اجرایی اساسنامه دیوان فوق‌العاده زیاد است و کشوری نمی‌تواند از اجرای آن امتناع ورزد چراکه این کشورها در زمان امضای این اساسنامه ضمانت داده‌اند که آن را اجرا کنند.

*این حکم تا چه میزان می‌تواند بر محافل داخلی اسرائیل اثر بگذارد و موجب تغییراتی در عرصه سیاسی در تل‌آویو شود؟

 در مسائل قضائی بحثی وجود دارد و در مسائل سیاسی هم بحث دیگری وجود دارد. در مسائل قضائی قاعده کلی این است که احکام و آرای دادگاه‌های بین‌المللی برای هر کشوری بر احکام و آرای داخلی آن کشور تقدم دارد. اگر چنین حکمی برای هر کشوری صادر شود دادگستری آن کشور ملزم به اجرای آن حکم است. اما چون اسرائیل این اساسنامه را امضا نکرده و موضوع در اسرائیل متفاوت است، دادگستری اسرائیل از این حکم اطاعت نخواهد کرد اما دستگاه قضائی اسرائیل به علت استقلال از قدرت سیاسی و به‌منظور از دست ندادن جایگاه داخلی و بین‌المللی ناگزیر خواهد شد دست به تدابیری بزند و برای اینکه گرفتار سابقه ننگین در سابقه قضائی جهانی نشود، این احتمال وجود دارد که خود دادگاه اسرائیل اقدام به بازداشت نتانیاهو و گالانت کند و یا آنها را از موقعیت و جایگاهشان کنار بگذار‌د که در آن صورت به لحاظ سیاسی اثرگذاری این حکم جدی‌تر است، چراکه بازداشت یک نخست‌وزیر و یک وزیر جنگ سابق در اسرائیل و حتی صرف صدور حکم بازداشت می‌تواند در داخل اسرائیل اثرگذار باشد و گروه‌های سیاسی و نمایندگان احزاب در کنست اسرائیل ناگزیرند تدابیری برای این وضعیت وخیم اتخاذ کنند و با اتخاذ روش‌های سیاسی تلاش خواهند کرد در برابر این حکم بین‌المللی راهکار سیاسی بیابند و در داخل این رژیم دست به اقداماتی بزنند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد با اعتراضات و شکایت خانواده‌های اسرای اسرائیلی که در اختیار حماس قرار دارند، این شکایت‌ها می‌توانند شرایط ویژه‌ای را به لحاظ سیاسی در درون این رژیم ایجاد کند. تمام این وضعیت می‌تواند بر موقعیت حزب حاکم در اسرائیل اثر بگذارد و جایگاه آن را در محافل سیاسی اسرائیل تضعیف کنند. در نظر داشته باشیم که درون اسرائیل قبل از جنگ مشکلات زیادی وجود داشت و اکنون این حکم می‌تواند از منظر داخلی نیز تأثیرات زیادی بگذارد. به نظر می‌رسد در روزها و ماه‌های آینده شاهد علنی شدن بخش‌هایی از این اختلافات و موضع‌گیری احزاب اپوزیسیون در اسرائیل خواهیم بود.