پاسخ درخور ایران به غرب

 موقعیت ایران در خاورمیانه و برگ‌های توانمندش در برابر اتهامات وارده در پرونده هسته‌ای، باعث شده تهران همچنان نگاه خود به آینده را همه‌جانبه نگه دارد. از سویی تهران، ترامپ را شخصیتی معامله‌گر و بازرگان می‌داند، توجه داشته باشید که او فردی است که در معامله خود را بیش از حد تهاجمی نشان می‌دهد. از سوی دیگر برخی موارد خاص در پرونده هنوز به‌صورت ناگویا باقی مانده است. ناگویا از این جهت که غرب برای آن موارد تعریف خاص خودش را دارد و در سوی دیگر ایران هم برای هر واژه آن تعاریف خود را بیان کرده و بر آن مصمم است. ایران و غرب در بستر این واژه‌ها دچار چالش گفتمانی شده‌اند. همین چالش است که شکل‌گیری اعتماد را برای ایران بسیار مشکل کرده است. با همه اینها، مسئولان کشور تاکید کرده‌اند که نگاهی همه‌جانبه به موضوع دارند و اگر شرایط اقتضا کند، اگر طرف‌های دیگر بتوانند در نگاه خود به موضوع جانب واقعیت و انصاف را در نظر بگیرند، اگر بتوانند نگاه سیاسی و جانب‌دارانه خود را کنار بگذارند، ایران هم می‌تواند نسبت به موضوع نگاهی مبتنی بر تعامل داشته باشد. یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که ایران بر آن تاکید کرده این است که طرف مقابل از قدرت خود در موارد متعدد سوءاستفاده کرده و حلقه محاصره را تنگ‌تر کرده است. ایران پیوسته این موضوع را مطرح کرده که طرف مقابل تمام تلاش خود را به کار برده تا ایران را به‌ انزوای بیشتر دیپلماتیک بکشاند. در این وضعیت است که شائبه تلاش طرف مقابل برای ضربه زدن پدید می‌آید. البته کاملا منطقی است که گفته شود روند تحرکات غرب به گونه‌ای بوده که در پی ضربه زدن به ساختارهای اقتصادی، اجتماعی بوده‌اند و در گام بعد به آنچه همگرایی ملی شهروندان گفته می‌شود آسیب می‌رسانند. به‌نظر می‌رسد از این به بعد با متغیرهای زیاد و احتمالات متعددی در ادامه فشار روبه‌رو خواهیم بود. ادامه این مسیر می‌تواند به درک متقابل منجر شده و زمینه‌های تعامل را پدید آورد و یا اینکه همین مسیر به تنش بیشتر ختم خواهد شد. اگر نشانه‌ها و تحرکات گوناگون را در این حوزه بررسی کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که برخی برای تکرار دوباره سیاست‌های دور قبل ترامپ خود را آماده کرده‌اند و اگر در گذشته این امکان وجود نداشته، با آمدن ترامپ به کاخ سفید دوباره زمینه آماده شده است. حال سوال جدی این است که آیا آژانس انرژی اتمی که بعد از بازدید از ایران، آن را مثبت ارزیابی کرده بود، در مسیر خواسته‌های ترامپ حرکت خواهد کرد یا تلاش می‌کند به سیاست‌های گذشته ادامه دهد و با استفاده از واژه‌های خنثی همین وضعیت را حفظ کند. برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که بخشی از غربی‌ها می‌خواهند فشار را حتی قبل از آمدن ترامپ بیشتر کنند و در عین حال، بعید نیست که اروپایی‌ها با درک جدیدی از وضعیت سیاسی و امنیتی منطقه، رفتاری مبتنی بر اصول در پیش بگیرند تا ایران هم پاسخی درخور به تعامل آنها ارائه دهد.

*مهدی مطهرنیا

آینده‌پژوه سیاسی