زهرا نژادبهرام در گفت‌وگو با «آرمان ملی» مطرح کرد:
ترمیم رابطه اصلاح‌طلبان و حاکمیت
آرمان ملی- احسان انصاری: 100 روز ابتدایی هر دولتی مهم‌ترین روزهای یک دولت قلمداد می‌شود که مشی و روش دولت در زمینه‌های مختلف مشخص می‌شود.
این در حالی است که دولت پزشکیان در100 روز ابتدایی خود با چالش‌های بزرگی مانند درگیری با اسرائیل مواجه بود. به همین دلیل و برای تحلیل و ارزیابی عملکرد100 روزه دولت وفاق ملی «آرمان ملی» با دکتر زهرا نژادبهرام استاد دانشگاه و فعال سیاسی گفت‌وگو کرده است. نژادبهرام در این زمینه معتقد است: «برای دولت آقای پزشکیان گفتمان‌سازی نشده است. آقای پزشکیان تئوریسین سیاسی نیستند که از ایشان انتظار داشته باشیم در ابتدا گفتمان ایجاد کنند و سپس براساس آن گفتمان حرکت کنند. گفتمان‌سازی کار تئوریسین‌ها و اندیشمندان سیاسی است که در این زمینه صاحب نظر هستند. در شرایط کنونی آقای پزشکیان تنها اهداف خود را تعریف کرده‌اند و به همین دلیل براساس اهداف تعریف شده می‌توان برنامه و استراتژی تدوین کرد. هنوز این اتفاق رخ نداده اما من امیدوارم کسانی که از این توانایی برخوردار هستند بتوانند در این زمینه ظرفیت‌بندی کنند و بتواند مسیر آقای پزشکیان را به عنوان یک اندیشه سوم طراحی کرده و گفتمان‌سازی کنند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
*مهم‌ترین نقاط قوت و ضعف دولت چهاردهم در100 روز ابتدایی چه مسائلی بود؟ آیا می‌توان دولت را در این مدت موفق دانست؟
برای تحلیل و بررسی عملکرد دولت در100 روز گذشته من معتقدم باید عملکرد دولت را در سه حوزه سیاست خارجی، سیاست داخلی و اقتصاد مورد ارزیابی قرار داد. در حوزه سیاست خارجی با توجه به اتفاقاتی که در این100 روز رخ داد دولت روزهای پرکاری را پشت‌سر گذاشته است. کار سیاست خارجی از همان ابتدای مراسم تحلیف و پس از ترور اسماعیل هنیه در تهران آغاز شد که شاهد دیپلماسی فعالی در این مدت از سوی دولت چهاردهم بودیم. نقطه قوت سیاست خارجی نیز تعامل سازنده و اطمینان بخشی به کشورهای منطقه و به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس و عربی بود. این در حالی بود که اتفاقات زیادی در این مدت رخ داد که دولت آقای پزشکیان به خوبی توانست در زمینه سیاست خارجی این وضعیت را مدیریت کند. به همین دلیل نیز در این شرایط سخت سیاست خارجی دولت پزشکیان برگ برنده دولت تاکنون بوده است. در این مدت اسرائیل به دنبال این بود که پای ایران را به جنگ باز کند و شرایطی را به وجود بیاورد که تنش‌ها در منطقه افزایش پیدا کند. این در حالی است که سیاست خارجی فعال دولت پزشکیان تا حدود زیادی توانست کشور را از جنگ دور نگه دارد. امیدواریم در آینده نیز دولت آقای پزشکیان با همین رویکرد به مسیر خود ادامه بدهد و بتواند از ظرفیت‌هایی زیادی که در این زمینه وجود دارد استفاده کند. در روزهای اخیر رئیس‌جمهور با همه وزرای خارجه دولت‌های گذشته دیدار و گفت‌وگو کردند که نشان می‌دهد دولت قصد دارد از همه تجارت گذشته در زمینه سیاست خارجی در راستای تحقق منافع ملی استفاده کند. به هر حال این احتمال وجود دارد که با توجه به تحولاتی که در سطح جهانی و منطقه اتفاق افتاده دولت بخواهد تصمیماتی جدیدی اتخاذ کند. به همین دلیل نیز باید این تصمیمات از پشتوانه کارشناسی کافی برخوردار باشد.
*در چه شرایطی دولت تصمیماتی متفاوت نسبت به گذشته در عرصه سیاست خارجی خواهد گرفت؟ آیا دولت می‌تواند به چنین اجازه‌ای دسترسی پیدا کند، تا در زمینه‌های حساس سیاست خارجی تصمیم‌گیری کند؟
معادلات در عرصه بین‌المللی به صورتی است که ما آغازکننده تنش‌ها و حساسیت‌ها نبوده‌ایم. در برخی موارد ما به تنهایی تصمیم‌گیرنده نیستیم و در برخی موارد دیگر امکان پیش‌بینی وجود ندارد. با این وجود، به دلیل موقعیت ایران در منطقه، در برخی مسائل شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که ناچار به واکنش می‌شویم و اغلب این واکنش‌ها خواسته خودمان نبوده است. من فکر می‌کنم این قدرت و توانایی در تیم سیاست خارجی دولت پزشکیان وجود دارد که بتواند در بزنگاه‌های حساس تصمیمات مهم بگیرد و اقدامات کلیدی انجام دهد.
*عملکرد دولت در سیاست داخلی به چه صورت بوده و اگر عملکرد دولت را موفق ارزیابی می‌کنید، آیا در سیاست داخلی نیز موفق عمل کرده است؟
در سیاست داخلی دولت با ضعف‌ها و قوت‌هایی مواجه بوده است. کابینه‌ای که آقای پزشکیان تشکیل داد کابینه‌ای بود که از سلایق مختلف شکل گرفت و اغلب جریان‌های سیاسی کشور در آن نماینده داشتند. آقای پزشکیان با شعار وفاق ملی وارد کار شد و مهم‌ترین دستاورد آقای پزشکیان در این مدت، وفاق با حاکمیت بود که با وجود همه مخالفت‌ها، این وفاق در رأی اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی آقای پزشکیان متبلور شد. البته انتخاب اعضای کابینه با انتقاداتی از سوی حامیان دولت همراه شد. آقای پزشکیان یک خط سومی را برای خود تعریف کرده‌اند که نه تعریف اصلاح‌طلبی دارد و نه اصولگرایی و در عین حال ویژگی‌های هر دو را نیز دارد. دولت پزشکیان مبنای خود را استفاده از ظرفیت‌های همه جریان‌های سیاسی قرار داده و بر این باور است که باید از ظرفیت‌های جریانی جریان‌های سیاسی استفاده کرد. من امیدوارم این اتفاق رخ بدهد که اگر چنین اتفاقی رخ بدهد ما شاهد این خواهیم بود که خط سوم آقای پزشکیان برنده سپهر سیاسی ایران در چهل سال گذشته خواهد بود. البته این رویکرد با انتقاداتی نیز همراه بوده است. با این وجود ما هنوز اقدامات و عملکرد کسانی را که به کار گرفته شده‌اند، مشاهده نکرده‌ایم و به همین دلیل هنوز قضاوت درباره اینکه این خط سوم موفق بوده یا خیر زود است.
*شما از آغاز خط سوم در سپهر سیاسی ایران صحبت می‌کنید در حالی که هنوز برای دولت گفتمان‌سازی نشده است. آیا فقدان گفتمان نمی‌تواند دولت را در این زمینه آسیب‌پذیر کند؟
بله، من هم موافقم که برای دولت آقای پزشکیان گفتمان‌سازی نشده است. آقای پزشکیان تئوریسین سیاسی نیستند که از ایشان انتظار داشته باشیم در ابتدا گفتمان ایجاد کنند و سپس براساس آن گفتمان حرکت کنند. گفتمان‌سازی کار تئوریسین‌ها و اندیشمندان سیاسی است که در این زمینه صاحب نظر هستند. در شرایط کنونی آقای پزشکیان تنها اهداف خود را تعریف کرده‌اند و به همین دلیل براساس اهداف تعریف شده می‌توان برنامه و استراتژی تدوین کرد. هنوز این اتفاق رخ نداده اما من امیدوارم کسانی که از این توانایی برخوردار هستند بتوانند در این زمینه ظرفیت‌بندی کنند و بتواند مسیر آقای پزشکیان را به عنوان یک اندیشه سوم طراحی کرده و گفتمان‌سازی کنند.
من فکر می‌کنم این قدرت و توانایی در تیم سیاست خارجی دولت پزشکیان وجود دارد که بتواند در بزنگاه‌های حساس تصمیمات مهم بگیرد و اقدامات کلیدی انجام دهد
*به نظر می‌رسد از سوی تئوریسین‌ها که اغلب اصلاح‌طلب هستند، در جهت گفتمان‌سازی برای دولتی که می‌خواهد از جریان اصولگرایی هم استفاده کند، علاقه‌ای وجود ندارد. در این صورت آقای پزشکیان چگونه می‌تواند برای دولت خود گفتمان ایجاد کند؟
اینکه تئوریسین‌ها تمایلی برای گفتمان‌سازی ندارند یک مسأله است و اینکه پزشکیان چرا به دنبال گفتمان‌سازی نیست مسأله دیگری است. حتی این احتمال وجود دارد که خود آقای پزشکیان تمایلی نداشته باشد که گفتمان خود را تئوریزه کند. خط سوم آقای پزشکیان برای همه مشخص است، اما کسی تلاش نمی‌کند روی این موضوع تأکید کند. واقعیت این است که دولت پزشکیان اصلاح‌طلب نیست و کسی نمی‌تواند آن را انکار کند. این دولت همچنین اصولگرا هم نیست و در عین حالی که از هر دو گفتمان استفاده می‌کند، اما به هیچ کدام تعلق ندارد. ابزار قدرت در اختیار حاکمیت است و پزشکیان توانسته در این مدت با حاکمیت هماهنگ شود. نمونه بارز این وفاق نیز در رابطه حسنه مقام رهبری و رئیس‌جمهور، رأی مجلس به وزرای پیشنهادی کابینه و همگرایی بین قوای سه‌گانه است.
*بخش مهمی از وفاق البته وفاق با جامعه است. دولت پزشکیان در این زمینه به چه میزان موفق بوده است؟
وفاق با جامعه به دلیل کثرت و تنوعی که دارد، دیرتر و سخت‌تر انجام می‌شود. البته نشانه‌هایی در این زمینه وجود دارد که مثبت بوده است. همین که دولت اجازه نداده برخی سخت‌گیری‌ها ادامه پیدا کند اتفاق خوبی بوده و مردم هم متوجه تلاش دولت در این زمینه بوده‌اند. دولت بارها اعلام کرده که دنبال رفع برخی محدودیت‌های نالازم فضای مجازی و کاستن از شدت فیلترینگ است. البته موانع بسیار زیاد و حتی پیش‌بینی نشده‌ای در این راه وجود دارد. از سوی دیگر می‌دانیم قانون صریح و روشنی در این زمینه وجود ندارد و این تصمیم برای دوره‌ای کوتاه بوده، نه یک تصمیم قطعی و بلندمدت. اتفاق مثبت دیگر ماجرای استفاده از مازوت در برخی نیروگاه‌هاست که با وجود اینکه موجب برخی خاموشی‌ها شده اما چون دلیل آن با صراحت به مردم گفته شده، مردم خاموشی را به تنفس هوای آلوده ترجیح می‌دهند. پزشکیان نشان داده که به سلامت مردم و به حفظ محیط زیست توجه دارد و تصمیمی که در این زمینه گرفته شده، به نظر من تصمیم درستی بوده است. دولت به مردم گفته اگر قرار است مازوت سوزی صورت بگیرد مردم همیشه برق دارند، اما به دلیل اینکه سلامت مردم در اولویت قرار دارد بهتر است که مردم مدتی بدون برق باشند، اما سلامت آنها با خطر مواجه نشود. برخی از دوستان عنوان می‌کردند که دولت اسب زین شده تحویل گرفته اما در واقعیت چنین نبوده و واقعیت از چیز دیگری حکایت دارد. بیش از 870 همت دولت با کسری بودجه کار خود را آغاز کرده است. اتفاق دیگری که در حوزه اجتماعی رخ داده کاستن از برخی سخت‌گیری‌ها بوده است. حتی اگر این رویکرد موقت باشد هم با واکنش مثبت مردم مواجه شده است. با توجه به تغییر معادلات منطقه و شرایط سخت تحریم‌ها رویکردی که دولت پزشکیان در زمینه اقتصادی در پیش گرفته تا حدودی قابل تحمل است. مقصود من از قابل بودن وضعیت اقتصادی البته بهبود شرایط و یا پیشبرد اهداف نیست و بلکه باید عنوان کرد وضعیت اقتصادی در دولت پزشکیان تنها قابل تحمل بوده است.
ارسال نظر