راه برون‌رفت از خاموشی زمستانه

این درحالی است که همزمان با ورود هیات‌های خارجی و داخلی و خبرنگاران و... برای انجام مراسم تحلیف، دغدغه بسیاری در خصوص احتمال تکرار خاموشی همزمان با برگزاری مراسم تحلیف نیز وجود داشت، اتفاقی که چند روز پس از اعلام خبر پیروزی پزشکیان درانتخابات رئیس‌جمهور رخ داد. در نهایت این معضل هم اکنون تا جایی رسیده است که راهکار، در خاموشی منظم برق خانگی و واحدهای صنعتی جست‌وجو می‌شود. قطعاً حل این معضل به عدم توسعه کافی نیروگاه‌ها، ناکارآمدی در مدیریت منابع انرژی، فقدان سرمایه‌گذاری لازم و... باز می‌گردد که از سال‌ها پیش در جریان بوده و قطعاً با تشدید تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آن، افزایش هم یافته است. آنچه که همگان بر آن توافق دارند اینکه، بدیهی است، خاموشی برق منازل و واحدهای صنعتی تاثیرات منفی بر اقتصاد و همچنین سطح رضایت اجتماعی در سطوح مختلف دارد، به این منظور تامین سوخت نیروگاه‌های تولید برق از جمله اولویت‌هایی است که می‌توان با جایگزینی منابع سوخت نیروگاه‌ها از قالب‌های فسیلی، مانند نفت و گاز به شکل تجدیدپذیرها یا دیگر منابع تحت کنترل درآورد، اقدامی که وزارت نیرو در ماه‌ها اخیر به صورت جدی‌تر به آن پرداخته است.

زیرساخت‌های انرژی

به گزارش «آرمان ملی»، کاوه خلیلی کارشناس حوزه انرژی در این باره گفت: تشدید ناترازی انرژی در سال‌های اخیر به دلیل افزایش مصرف داخلی و عدم توسعه متناسب زیرساخت‌های تولید انرژی به وجود آمده که البته همزمان با تغییرات اقلیمی نه تنها در ایران بلکه در اکثر نقاط جهان بیشتر شده است. بر اساس آمارهای موجود مصرف انرژی در ایران به طور چشمگیری افزایش یافته و این در حالی است که ظرفیت تولید انرژی به اندازه کافی توسعه نیافته است. این ناترازی نه تنها به افزایش هزینه‌های تولید انرژی منجر شده، بلکه باعث بروز مشکلاتی در تأمین انرژی برای صنایع و خانوارها نیز شده است. او افزود: به‌روزرسانی و بازسازی نیروگاه‌های برق نیز همچون دیگر حوزه‌ها به شدت تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته و دسترسی کشور به منابع مالی مورد نیاز و همچنین استفاده از فناوری‌ها و تجهیزات مورد نیاز برای توسعه نیروگاه‌ها محدود شده است. در نتیجه، نیروگاه‌ها برای حفظ زیرساخت‌های، ارتقای فناوری و تضمین تامین برق مورد نیاز برای کشور با چالش‌های قابل توجهی مواجه است.

راه‌حل‌های جایگزین

این کارشناس درباره راهکارهای ممکن در حال حاضر برای رفع این چالش گفت: ایران پتانسیل قابل توجهی برای منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و برق آبی دارد. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند وابستگی کشور به سوخت‌های فسیلی را کاهش دهد و از سوی دیگر انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد و منبع مطمئنی برای برق فراهم کند، دولت می‌تواند مشوق‌ها و یارانه‌هایی را برای تشویق توسعه پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر ارائه دهد. از طرف دیگر بهبود بهره‌وری انرژی می‌تواند به کاهش تقاضا برای برق کمک کند، به این ترتیب با انجام این امر، می‌توان فشار روی شبکه را کاهش داد. این فرآیند را می‌توان از طریق پیاده‌سازی فناوری‌های کم‌مصرف، مانند روشنایی LED، شبکه‌های هوشمند و وسایل کم‌مصرف به دست آورد.

هدررفت برق

او هدررفت برق در مسیر تولید و توزیع را یکی دیگر از چالش‌های ناترازی برق اعلام و بیان کرد: ارتقای سیستم مدیریت شبکه می‌تواند به بهینه‌سازی توزیع انرژی، کاهش تلفات انتقال و بهبود کارایی کلی شبکه کمک کند. این امر از طریق پیاده‌سازی فناوری‌های پیشرفته مانند شبکه‌های هوشمند، زیرساخت‌های اندازه‌گیری پیشرفته و سیستم‌های مدیریت شبکه قابل دستیابی است. علاوه بر این سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی می‌توانند به تثبیت شبکه، کاهش پیک تقاضا و تامین برق پشتیبان در هنگام قطع برق کمک کنند. این را می‌توان از طریق اجرای فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی مانند باتری‌ها، ذخیره‌سازی هیدرولیکی پمپ شده و ذخیره‌سازی انرژی هوای فشرده به دست آورد. همچنین ریزشبکه‌ها سیستم‌های انرژی محلی در مقیاس کوچک هستند که می‌توانند مستقل از شبکه اصلی کار کنند. آنها می‌توانند برق قابل اعتماد و کارآمدی را برای مناطق دورافتاده یا ایزوله فراهم کنند و می‌توانند از منابع انرژی تجدیدپذیر تغذیه شوند. او اضافه کرد: بهبود انعطاف‌پذیری شبکه می‌تواند به کاهش تأثیر قطعی و خاموشی کمک کند. این را می‌توان از طریق اجرای فناوری‌های انعطاف‌پذیری شبکه مانند ذخیره‌سازی انرژی در مقیاس شبکه، پیش‌بینی آب و هوای پیشرفته و تعمیر و نگهداری پیش‌بینی شده به دست آورد.

کاوه خلیلی: به‌روزرسانی و بازسازی نیروگاه‌های برق تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته و دسترسی کشور به منابع مالی و همچنین استفاده از فناوری‌ها و تجهیزات مورد نیاز برای توسعه نیروگاه‌ها محدود شده است

حلقه مفقوده تامین برق

این کارشناس توضیح داد: دولت می‌تواند برای جبران ناترازی برق، قراردادهای تجارت انرژی با کشورهای همسایه را برای واردات برق در دوره‌های اوج تقاضا یا صادرات برق مازاد در دوره‌های خارج از پیک بررسی کند. به‌علاوه با تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بخش برق می‌تواند فناوری‌ها، تخصص و سرمایه جدید را نیز به دست آورد، قطعاً تحقق این امر از طریق مشارکت سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و همچنین خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی و مشوق‌های مالیاتی محقق شود. انجام برخی از اقدامات نیز در گرو رفع تحریم‌ها و فراهم شرایط برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی اجرایی می‌شود، اقدامی که بسیاری از کشورهای دیگر در هنگام مواجهه با چنین چالش‌هایی با درخواست کمک از سازمان‌هایی مانند آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، بانک جهانی و بانک توسعه آسیایی برای مقابله با چالش‌های انرژی خود، و تحقق همکاری بین‌المللی و کمک‌های فنی بر مشکلات خود در این زمینه فائق آیند. خلیلی ادامه داد: برگزاری کمپین‌های آموزشی و آگاهی عمومی از طریق مدارس، رسانه‌ها و... می‌تواند به کاهش مصرف انرژی، ارتقای بهره‌وری انرژی و تشویق استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر کمک کند.

صادرات نادرست گازوئیل

برخی رسانه‌ها معتقدند، اقدامات گذشته در صادرات غیر اصولی گازوییل و مواجه شدن دولت با مخازن خالی، دولت پزشکیان را در دوراهی سخت قطعی برق یا افزایش مازوت‌سوزی قرار داد. در پی خاموشی‌های اخیر، دولت دلیل اصلی قطعی برق را چالش در تامین سوخت مایع برای نیروگاه‌ها، سرمای زودهنگام و توقف مازوت‌سوزی اعلام کرده اما برخی از مسئولان دولت قبل از جمله داود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه مدعی شده‌اند که علت اصلی، کاهش شدید ذخایر گازوئیل بوده است. این درحالی است که اطلاعات ارایه شده از سوی شانا (شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی) نشان می‌دهد دولت سیزدهم با وجود کاهش ذخایر سوخت مایع، اقدام به صادرات گسترده گازوئیل کرده که آمارها نشان می‌دهد در ماه‌های پایانی دولت سیزدهم به طرز مشکوکی بیش از 3/1 میلیارد لیتر گازوییل تولیدی پالایشگاه آبادان در رینگ صادراتی بورس انرژی عرضه شد که از این میزان ۴۷۱ میلیون لیتر نفت‌گاز معامله شد و همین اقدام منجر به کاهش سطح ذخایر سوخت کشور شده است. این در حالی است که واردات این محصول با قیمت‌های بالاتر انجام شده و بار مالی سنگینی بر دوش کشور گذاشته که به همین جهت ورود نهادهای نظارتی به این موضوع ضروری است.

ذخایر سوخت

آنچه عیان است این است که دولت ترجیح داد با رویکردی مبتنی بر وفاق ملی، به جای اتهام‌زنی به دولت‌های قبل، بر حل مشکلات موجود تمرکز کند. اما اظهارات تند و تیز مسئولان پیشین دولتی موجب شد برخی کاستی‌ها در این زمینه روشن شود. به این صورت که پزشکیان در حالی دولت جدید را تحویل گرفت که ناترازی برق به ۱۸ هزار مگاوات افزایش و سطح ذخایر نفت‌گاز و نفت‌کوره نیروگاهی نیز به طور عمدی یا سهوی به میزان 6/2 میلیارد لیتر کاهش یافته بود. به گزارش شانا، به گواه ارقام موثق، سطح ذخایر نفت‌گاز و نفت‌کوره نیروگاهی و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در تاریخ ۳۱ مرداد ۱۴۰۳ که دولت جدید روی کار آمده نسبت به ۳۱ مرداد ۱۴۰۲، در مجموع به میزان 6/2 میلیارد لیتر پایین‌تر بوده است.

انتقال تعمیرات؟

همچنین دولت پزشکیان با تعمیرات به تعویق افتاده پالایشگاه‌های نفت و گاز از دولت قبل مواجه شد. بر این اساس در پنج ماه نخست سال ۱۴۰۳ (دولت سیزدهم) برخلاف رویه جاری در سال‌های قبل بخش عمده‌ای از تعمیرات پالایشگاه‌های گازی و نفتی کشور انجام نشده و به شهریور، مهر و آبان ۱۴۰۳ موکول شده، این بدان معناست که تولید گاز و تحویل آن به نیروگاه‌ها در سه ماه نخست شروع به‌کار دولت چهاردهم نسبت به رویه معمول با چالش مواجه شد، اما با این وجود با کاهش زمان تعمیرات و تولید حداکثری از میدان‌ها، توانست میانگین تولید گاز و تحویل آن به شبکه سراسری را در سه ماه نخست شروع به‌کار دولت ۲ درصد افزایش دهد. با توجه به سطح پایین ذخایر سوخت مایع یعنی نفت گاز و نفت‌کوره در پایان دولت سیزدهم، به‌منظور جبران کسری ذخایر، افزایش تولید در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته و مقدار تولید این دو سوخت به‌ترتیب ۵ و ۶ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. همچنین، تحویل نفت‌گاز به نیروگاه‌ها در ۲۰ روز نخست آبان امسال به رقم ۴۲ میلیون لیتر در روز رسیده و معادل ۱۲۲ درصد نسبت به بازه مشابه سال ۱۴۰۲ در دولت سیزدهم افزایش یافته است. در نهایت آنچه که مهم است، انجام اقدمات زیربنایی در عرصه سیاسی – اقتصادی است تا بتوان راهی را برای برون‌رفت از بحران مذکور یافت.