تهران همچنان آلوده

هنوز چندروز از توقف مازوت سوزی در سه نیروگاه کشور به دستور رئیس‌جمهور نگذشته است، اما این اقدام هم دردچندانی از آلودگی هوای تهران حل نکرد. دوباره چند روزی است که هوای آلوده مهمان آسمان تهران است. هرسال با آغاز فصل سرما، آلودگی هوا تشدید می‌شود. حالا دیگر راهکارهای کوتاه مدت هم پاسخگو نیست. هرچقدر هم که سازمان هواشناسی هشدار دهد که در خانه بمانید، باز هم جمعیت زیادی در روز به دلیل رفت و آمدهای ضروری خود مجبور به تردد در سطح شهر هستند. اما مگر تنها با خانه ماندن مشکلی حل خواهدشد؟

کیفیت هوای تهران در اولین روز آخرین هفته آبان ماه با قرار گرفتن روی شاخص ۱۲۳ برای همه گروه‌های حساس جامعه ناسالم و آلوده است.

شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم اعلام کرده است که با وجود شرایط ناسالم هوا به سالمندان، کودکان، بیماران قلبی و ریوی و زنان باردار توصیه می‌شود که در صورت امکان در منزل بمانند. براساس اطلاعات موجود از ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای شهر تهران، اکنون ۱٠ ایستگاه در وضعیت قرمز (ناسالم برای همه گروه‌های سنی جامعه) است ولی سایر مناطق در شرایط نارنجی و زرد قرار دارند.

سازمان هواشناسی هم نسبت به افزایش غلظت آلاینده‌های جوی و کاهش کیفیت هوا به‌ویژه از شنبه تا دوشنبه (۲۶ تا ۲۸ آبان‌ماه) در تهران، کرج، اراک، اصفهان و اهواز هشدار داده است.

سرفه‌های ممتد، ریه‌های پردود

روبه روی من نشسته است، آنقدر سرفه می‌کند که من و دیگر مسافران مترو نگرانش می‌شویم. می‌گوید به محض اینکه در هوای آلوده پا را از خانه بیرون می‌گذارم، دچار حساسیت می‌شوم. سرفه‌اش بی‌توقف آنقدر ادامه دارد که خودش هم معذب می‌شود. دستمالی را از جیب درمی‌آورد و مرتب تکرار می‌کند که من سرما نخورده‌ام، دلیل سرفه‌هایم آلودگی هوا است. همه آرام‌اش می‌کنند که نگران نباش. می‌گوید اگر مجبور نبودم بیرون نمی‌آمدم. این اولین نفری نیست که این روزها در هوای آلوده حالشان بد می‌شود.

ساک دستی‌اش را به زور با خودش می‌کشد. با اینکه فرزندانش اجازه خروج از منزل را ندادند، اما

مجبور شده است برای خرید مختصر روزانه تا میوه فروشی سرکوچه بیاید. نمی‌شود که خود را در خانه حبس کنیم. هوای خانه هم آلوده است. می‌خندد. آرام ماسک را روی صورتش می‌کشد و می‌رود.

در هر منطقه از تهران که باشی آسمان خاکستری است، هرچند هرچه پایین‌تر می‌روی، شهر سیاه‌تر می‌شود. آسمانی که رنگ خاکستری‌اش تنها به همین چندروز منتهی نمی‌شود. هر سال با آغاز فصل سرما، آلودگی هوای تهران به مساله‌ای جدی تبدیل می‌شود. اما باز آفتاب بهار که می‌زند، همه این مساله را از یاد می‌برند. لزوم راهکارهایی عملی‌تر در این حوزه، سال‌هاست که از طرف کارشناسان مطرح می‌شود، هرچند که مساله پیچیده آلودگی هوا در کلانشهرها را یک شبه نمی‌شود حل کرد. حتی دستور توقف مازوت سوزی در سه نیروگاه هم نتوانست تاثیر پایداری در کاهش آلودگی هوای شهرهای بزرگ داشته باشد.

سهم قابل توجه خودروهای دیزلی در آلودگی هوا

بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا، درباره دلایل اصلی آلودگی هوای شهر تهران به «آرمان‌ملی» گفت: دلیل اصلی آلودگی هوا در شهر تهران اگر بخواهیم بررسی کنیم، باید نگاهی کنیم به آمار سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا، که آخرین آمار سال 98 گزارش آن منتشر شد، که شهرداری تهران و سازمان حفاظت محیط زیست انجام داده بودند. در این آمار عامل اصلی آلودگی هوا از منظر ذرات معلق که ما در زمستان درگیرش هستیم،  به خودروهای دیزلی برمی‌گردد که مجموعا حدود34درصد در انتشار آلاینده‌های ذرات معلق در هوای شهر تهران نقش دارد، و بعد از آن هم می‌رسیم به صنایع که 17درصد نقش دارند. نیروگاه‌ها 12درصد، موتورسیکلت‌ها 10درصد، خودروهای سواری 14 درصد و همچنین منابع دیگر هم به اندازه خود در انتشار آلاینده‌های ذرات معلق در هوای شهر تهران نقش دارند، که حالا این نقش بندی‌ها و سهم‌ها در سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا موجود و محاسبه شده است.

او با اشاره به منابع اصلی آلودگی هوای تهران بیان کرد: حالا با توجه به این توضیحات مشخص می‌شود که منابع اصلی آلودگی شهر تهران در زمستان، منابع متحرک هستند، یعنی خودروها، اتوبوس‌ها، کامیون‌ها، خودروهای سواری، موتورسیکلت‌ها، بیش‌ترین سهم را در آلودگی هوای زمستان دارند. بعد از آن منابع ثابت است که شامل صنایع و نیروگاه‌ها می‌شود.

توقف مازوت سوزی تاثیری در آلودگی تهران ندارد

اشجعی درباره اینکه آیا توقف سوخت مازوت در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار است یا نه، افزود: برای این موضوع باید به چند نکته توجه کنیم. یکی اینکه نیروگاه‌هایی که در آنها سوزاندن مازوت ممنوع شده است، نیروگاه‌های اطراف تهران نیستند. زیرا نیروگاه‌هایی که اطراف شهر تهران هستند، از قبل هم سوزاندن مازوت در آنها ممنوع بود و این اتفاق نمی‌افتاد. پس قاعدتا این تصمیم خیلی روی هوای شهر تهران تاثیرگذار نیست. مضاف برآن به هرحال بحث سوخت مازوت برمی‌گردد به سهم نیروگاه‌ها در آلودگی هوا، که در شهر تهران این سهم برابر 12درصد است. وقتی سوزاندن مازوت ممنوع شود و به جای مازوت سوخت گاز سوزانده شود، این سهم کاهش پیدا خواهد کرد و به همین میزان هم در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار است. ولی سهمش نهایتا 12درصد است و اگر بخواهد در بهبود هوا هم تاثیرگذار باشد، تنها به همین اندازه تاثیرگذار است، نه بیشتر از آن.

این کارشناس آلودگی هوا درباره لزوم ممنوعیت کامل سوخت مازوت افزود: ممنوعیت مازوت در نیروگاه‌ها مساله‌ای بود که از مدت‌ها پیش باید انجام می‌شد. بارها سازمان حفاظت محیط زیست پیگیر بود که این مساله اجرایی شود و مصرف مازوت در نیروگاه‌ها ممنوع شود. حتی بعضا حکم نهادهای قضائی و نهادهای مجری در این خصوص صادر شده بود. اما با این حال تعدادی از نیروگاه‌ها بنابر سبد تامین سوخت نیروگاه‌ها مجبور به سوزاندن مازوت بودند و کماکان هم در برخی نیروگاه‌ها این اتفاق می‌افتد و این ممنوعیت‌هایی که اخیرا اتخاذ شده است هم صرفا برای سه نیروگاه بوده است. نه همه نیروگاه‌هایی که مازوت می‌سوزانند. بنابراین کماکان یک سری نیروگاه‌هایی هستند که از سوخت مازوت به عنوان سوخت اصلی خود استفاده می‌کنند.

اشجعی درباره ارائه یک راهکار پایدار درباره کاهش آلودگی هوا گفت: اما برای اینکه یک راهکار پایدار و اثرگذار باشد، باید تدبیری بیندیشیم این مابه‌تفاوتی که در بحث کاهش مصرف مازوت ایجاد می‌شود، در تامین سوخت نیروگاه‌ها، از چه منبعی باید تامین شود. یا باید قاعدتا سوخت گاز باشد، یعنی به نوعی گاز را برای این نیروگاه‌ها فراهم کنند. زیرا سوخت‌های دیگر مانند گازوئیل، تاثیرگذاری آنچنانی در کاهش آلودگی نیروگاه‌ها ندارند. یعنی شما به جای مازوت اگر گازوئیل بسوزانید، خیلی تاثیری در انتشارذرات معلق نیروگاه نمی‌گذارد. باید حتما به جای سوخت مایع، سوخت گاز سوزانده شود که تاثیرگذار باشد. یک راهکار این است، اما راهکار دائمی‌تر و اثرگذارتر این است که ما کلا به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی و نیروگاه‌هایی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند، زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر را بهبود بخشیم و مابه‌تفاوت ظرفیت تولید برق را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنیم، که شاهد اثر مطلوب‌تری در کاهش آلودگی هوا باشیم.

او در ادامه افزود: موضوع توسعه انرژی‌های تجدید پذیر، که در قانون هوای پاک هم به آن اشاره شده است، که 20درصد از میزان افزایش تقاضا در بخش صنعت برق باید از محل انرژی‌های تجدید پذیر تامین شود و انرژی‌های تجدید پذیر توسعه پیدا کند، که این اتفاق متاسفانه نیفتاده است. هنوز ما نهایت دوسه درصد از منابع برقمان را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌کنیم. این عدد کمی است. باید به اندازه‌ای باشد که این فقدانی که در مصرف سوخت‌های مایع در نیروگاه‌ها وجود دارد، با استفاده از این روش، یعنی تامین برق از انرژی‌های تجدیدپذیرصورت گیرد، که تاثیرگذاری بهتری در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.