محسن پاک‌آیین در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
اگر ترامپ دنبال کاهش تنش باشد، ایران استقبال می‌کند
آرمان ملی- احسان اسقایی: دونالد ترامپ هم اکنون رئیس‌جمهور منتخب آمریکاست و نگاه او به عرصه سیاست خارجی یکی از سوالات مهم است که ذهن‌ها را به خود درگیر کرده است.
اینکه ترامپ با چین در مساله تایوان، با روسیه در مساله اوکراین، با اسرائیل در مساله لبنان و با ایران در مساله هسته‌ای چه خواهد کرد سوالاتی است که پاسخ به آنها از هم اکنون تنها پیش داوری است چرا که ترامپ اعلام کرده که تصمیمات او در ارتباط با برخی مسائل در عرصه سیاست خارجی غیرقابل پیش‌بینی است، اما در مجموع به نظر می‌رسد ترامپ را باید متفاوت‌تر از گذشته دید، چرا که او از یکسو بر حل مساله اوکراین تاکید کرده از سوی دیگر تمایل زیادی برای حل برخی مسائل از جمله مساله جنگ بین اسرائیل و حزب‌ا... در لبنان دارد. ضمن اینکه تلاش خواهد کرد نگاهی به درون آمریکا داشته باشد. از این منظر می‌کوشد از اوج‌گیری تنش‌هایی که باعث خواهد شد هزینه‌هایی بر دوش دولت بیفتد، جلوگیری کند. هرچند همین موارد هم ممکن است اتفاق نیفتد اما چون دیگر خبری از نیکی هیلی، پمپئو و مشاوران جنگ‌طلب دولت قبلی در کابینه جدیدش نیست؛ می‌توان امید داشت که دستان ترامپ در دوره جدید کمتر بر روی ماشه بچرخد و این در آن معناست که او به سمت سیاست‌های تحریمی حرکت خواهد کرد و سیاست تحریمی در زمان او احتمالا بیش از هر کشوری به سمت ایران و چین خواهد بود. البته چینی‌ها تلاش کرده‌اند برای او پیغام تبریک بفرستند. «آرمان ملی» در گفت‌وگو با محسن پاک‌آیین دیپلمات و کارشناس سیاست خارجی پیامدهای پیروزی ترامپ در عرصه سیاست خارجی آمریکا را بررسی کرد. او اعتقاد دارد باید صبر کرد تا سیاست‌های آمریکای ترامپ در برابر ایران مشخص شود.
*این روزها دونالد ترامپ گزینه‌هایی را برای تصدی سمت‌های مختلف در ایالات متحده مطرح می‌کند. با در نظرگرفتن این گزینه‌ها سیاست ترامپ در مقابل ایران کاهش تنش خواهد بود یا اینکه شرایط بین دو طرف پر تنش خواهد شد؟
دونالد ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی خود چندین بار اعلام کرد که سیاست‌های او در آینده غیر قابل پیش‌بینی خواهد بود. مشاوران او نیز با ادبیات دیگری بر همین سیاست از سوی ترامپ تاکید کردند. از این رو به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران باید برای هر سناریویی آمادگی داشته باشد. در این معنا که این امکان وجود دارد که ترامپ بخواهد سیاست‌های گذشته خود را در ارتباط با ایران مجددا در دستور کار قرار دهد و یا اینکه با توجه به تغییراتی که در این مدت صورت گرفته او سیاست جدیدی را به منظور کاهش تنش با جمهوری اسلامی ایران در نظر داشته باشد.
*دقیقا برای چه سناریوهایی باید آماده باشیم؟
در پاسخ به این سوال باید گفت هم سناریو رفتارهای افراطی در دوره اول آقای ترامپ و هم سناریو تنش‌زدایی که هیچ بعید نیست آقای ترامپ این سیاست را در دستور کار خود قرار دهد. این مورد وظیفه دستگاه سیاست خارجی است و ما باید اوضاع و شرایط را رصد کنیم و برای هر سناریویی آماده باشیم و برای هر اتفاقی هم دستور کار مشخصی را داشته باشیم.
*به نظر شما ممکن است ترامپ رویکردی متفاوت از گذشته داشته باشد؟
بالاخره ترامپ دوره جدید خود را آغاز خواهد کرد و به طور طبیعی هر سیاست‌مداری به نقاط قوت و ضعف خود درگذشته توجه دارد و نمی‌توان مدعی شد که ترامپ کنونی همان ترامپ قبلی است. کسب تجربه در این چهار سال و مشاوره‌هایی که به او داده شده و داده خواهد شد احتمالا تحولاتی را در سیاست خارجی ترامپ در ارتباط با ایران و سایر نقاط جهان ایجاد خواهد کرد. البته باید صبر کرد و مواضع رسمی او را در ارتباط با سیاست خارجی آمریکا مشاهده کرد.
*اینکه ترامپ تاکنون از نیکی هیلی، پمپئو و جان بولتون در کابینه خود استفاده نکرده در چه معناست؟
به کار نگرفتن افراد تندرو در دولت جدید، به آن معناست که ترامپ می‌خواهد از رویکردهای افراطی راست‌گرایانه در دوره جدید فاصله بگیرد. افرادی هم که او برای امور سیاست خارجی به کار گرفته اشخاصی هستند که نمی‌توان در مورد رفتار آنها در عرصه سیاست خارجی پیش‌بینی قطعی داشت و باید در انتظار بود که در صحنه عمل چه خواهد شد و ترامپ چه مواضعی می‌گیرد.
*در ارتباط با ایران چه آیا او رویکرد خصمانه گذشته خود را در مورد کشورمان ادامه خواهد داد؟
به نظر نمی‌رسد ترامپ قصد داشته باشد در چند مورد دیدگاه‌های خود را در مورد ایران تغییر دهد. اولین مورد در ارتباط با بحث مذاکرات هسته‌ای است و می‌توان احتمال داد که ترامپ به برجام برنخواهد گشت و مذاکرات هسته‌ای را به شکل قبلی دنبال نکند. البته ممکن است شیوه جدیدی برای مذاکره هسته‌ای مطرح شود که این شیوه باید مورد بررسی قرار گیرد، اما احتمال بازگشت آمریکا به برجام بعید است. موضوع بعد بحث رژیم صهیونیستی است. هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه در آمریکا سیاست ثابتی را در مورد صهیونیست‌ها دارند و همه خود را متعهد به تامین امنیت در اسرائیل می‌دانند البته شیوه‌های این حمایت گوناگون است. حمایت از اسرائیل سیاست قطعی ترامپ در عرصه سیاست خارجی است و او نمی‌تواند از آن عدول کند، چراکه فراتر از ساختار ریاست جمهوری در آمریکا در ارتباط با اسرائیل تصمیم گرفته خواهد شد و تنها باید دید شیوه حمایت ترامپ چه خواهد شد و ما باید خود را برای این شیوه آماده کنیم.
*یکی از مناقشات بحث برانگیز نگاه ترامپ به جنگ اوکراین است. ترامپ چه دیدگاهی نسبت به این جنگ خواهد داشت؟
ترامپ بارها اعلام کرده که تلاش می‌کند به جنگ در اوکراین پایان دهد. البته این موضوع بلافاصله نخواهد بود و این مساله حداقل یک سال طول خواهد کشید. بعید است که او صحبت‌هایی در ارتباط با بخش‌هایی از اوکراین که در اختیار روسیه است و بازگشت این بخش‌ها داشته باشد. به این علت که این موضوع به شدت مورد مخالفت روسیه قرار خواهد گرفت و ترامپ وارد این موضوع نخواهد شد و طرفین را به مذاکره دعوت خواهد کرد. در عین حال به اروپایی‌ها خواهد گفت که موضوع اوکراین مربوط به منطقه آنهاست و به احتمال زیاد کمک‌های مالی خود به اوکراین را کاهش می‌دهد و اعلام می‌کند که این جنگ را بایدن راه انداخته و ما به دنبال آن نبودیم. در مجموع موضعی که ترامپ خواهد گرفت متمایل به منافع روسیه در این جنگ خواهد بود و احتمالا روسیه هم با پیشنهادات ترامپ موافقت کند و این جنگ نیز خاتمه پیدا کند، چراکه پایان یافتن جنگ در اوکراین به نفع هر دو طرف است.
* به نظر شما موضع ایران در ارتباط با تحولات آینده و در ارتباط با سیاست‌های آمریکا چگونه خواهد بود؟
جمهوری اسلامی ایران به دنبال پیشرفت است و ما می‌خواهیم تحریم‌های ظالمانه لغو شود و به دنبال جنگ و تنش با کشورهای مختلف جهان نیستیم. چنانچه به نظر من ترامپ به دنبال آن باشد که تنش‌ها با جمهوری اسلامی ایران را کاهش دهد ما نیز استقبال خواهیم کرد. در غیر این صورت چنانچه او موضع خصمانه خود در دوره قبل را ادامه دهد. ایران نیز این آمادگی را دارد که از خود دفاع کند و سیاست‌های خود را پیش ببرد.
ترامپ دوره جدید خود را آغاز خواهد کرد و به طور طبیعی هر سیاست‌مداری به نقاط قوت و ضعف خود درگذشته توجه دارد و نمی‌توان مدعی شد که ترامپ کنونی همان ترامپ قبلی است
*سیاست ترامپ در مواجهه با چالش‌های درونی آمریکا چه خواهد بود؟ آیا او دنبال اجرای شعار «آمریکا اول» خواهد بود؟
سوال خوبی است، به نظر می‌رسد ترامپ در این دوره بیشتر درونگرا خواهد بود و تمرکز ویژه‌ای را بر روی حل مسائل داخلی چه در عرصه اجتماعی و چه در عرصه اقتصادی خواهد گذاشت و احتمالا از قبل برای این مورد هم برنامه‌ریزی کرده است و مردم آمریکا نیز بیشتر به این علت به او رای دادند که ترامپ این مشکلات را رفع کند چون برای مردم آمریکا سیاست خارجی چندان مهم نیست. از نظر مردم آمریکا سیاست خارجی مربوط به جنگ و صلح است و آمریکا به علت دوری از مناطق مختلف جهان چندان نگران جنگ نیست و اتفاقا مردم آمریکا هموراه منتقد سیاست‌های جنگ‌طلبانه بوده‌اند و همواره پرسیده‌اند که چرا کشور آنها باید در جنگ‌های مختلف دخالت کند و هزینه‌های سنگین بپردازد؟ ترامپ قول داده که این اتفاقات در دوره او صورت نگیرد و تمرکز خود را روی مسائل جاری در آمریکا قرار دهد. اگر این اتفاق بیفتد ترامپ چاره‌ای نخواهد داشت جز اینکه مباحث سیاست خارج را کاهش دهد. در مجموع نه فقط با ایران بلکه با سایر کشورهای جهان نیز سیاست تنش‌زدایی را دنبال خواهد کرد. عمل کردن به این مورد هم برای ترامپ و هم برای رای دهندگان آمریکایی مهم است.
*خبری غیر رسمی از سوی برخی محافل آمریکایی درباره دیدار ایلان ماسک و سفیر ایران در سازمان ملل منتشر شده و گفته شده که در آن دیدار موضوعاتی از قبیل کاهش تنش‌ها مطرح شده است. اگر این خبر درست باشد، چه اثری می‌تواند بر روابط ایران و آمریکا داشته باشد؟
خبر چندانی از محتوای این دیدار منتشر نشده است اما به نظر می‌رسد تا قبل از اینکه ترامپ روی کار بیاید و مواضع رسمی خود را اعلام کند، ضرورتی وجود ندارد که مقامات رسمی ما موضعی له یا علیه آمریکا اتخاذ کنند. البته این موضوع یکی از بدیهیات سیاست خارجی است و دیپلمات‌های ما بسیار باتجربه‌تر از آن هستند که چنین کاری انجام دهند. منظور برداشت از این دیدار است که تا خبرهای رسمی در این زمینه منتشر نشده باشد، نمی‌توان برداشت خاصی از آن داست. در مجموع سیاست‌های خارجی کشور، چند سیاست ثابت و غیر قابل تغییر وجود دارد که می‌توان آنها را تکرار و یا تاکید کرد. مانند سیاست ثابت ایران در مورد رژیم صهیونیستی که تکرار این مواضع مانعی ندارد. اما تا اعلام سیاست‌های کلان ترامپ باید با صبر و حوصله رفتار کرد. البته این را هم می‌دانیم که قبل از آمدن ترامپ افراد زیادی چه آنهایی که در دستگاه ترامپ مسئولیت خواهند گرفت و چه افرادی که کنار خواهند بود، مواضعی را اتخاذ خواهند کرد و شاید این مواضع با هم متفاوت باشد. به نظر می‌رسد ما باید این مواضع را فعلا بشنویم و آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم. در نهایت هم تصمیم نهایی را بعد از اینکه ترامپ موضع رسمی خود را اعلام کرد، خواهیم گرفت. لذا نباید در اعلام مواضع رسمی در ارتباط با آمریکا عجله کرد.
*در بازی پینگ‌پنگی که بین ایران و اسرائیل به وجود آمده پاسخ تهران هنوز باقی مانده است. از سوی دیگر مقاماتی که ترامپ در حال نصب آنهاست بر اساس سیاست خارجی آمریکا در حمایت از اسرائیل است. پاسخ ایران تا چه اندازه می‌تواند بر سیاست خارجی آمریکا در ارتباط با ایران اثر‌گذار باشد؟
جمهوری اسلامی ایران بدون هیچ گونه شتابی و با بررسی همه جوانب، تصمیم لازم را برای ادامه عملیات متقابلی که حق اوست، در زمان و مکان مشخص اتخاذ خواهد کرد. قبل از آن هم دلیلی برای اطلاع‌رسانی وجود ندارد چون اصل غافل‌گیری برای ایران محفوظ است. لذا باید به مسئولین نظام اعتماد و صبر کرد که آنها بهترین تصمیم را بگیرند. تصمیمی که منافع ملی ما را تامین کند. در هر صورت اسرائیل به ایران حمله کرده و مقامات کشور اعلام کرده‌اند که تصمیم متقابل را خواهند گرفت.
ارسال نظر