نشست ریاض و سازوکارهای اجرایی

در این نشست که دومین نشست سران 55 کشور عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در طول یکسال بحران غزه به‌شمار می‌رود سخنرانان جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه را محکوم کردند. سخنرانان ضمن استقبال از پیشنهادهای هیات ایرانی به ریاست دکتر محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری اسلامی در خصوص سازوکارهای تنبیه رژِیم صهیونیستی، بر ضرورت تقابل عملی با رژیم صهیونیستی تاکید کردند. این سازمان که در سال 1969 میلادی وپس از حادثه آتش‌زدن مسجد‌الاقصی توسط یک صهیونیست افراطی تشکیل شد نزدیک به دو میلیارد جمعیت مسلمان را زیر چتر خود دارد. وجود بیش از 70 درصد از انرژی جهان در کشورهای مسلمان، برخورداری دو میلیارد مسلمان از یک فرهنگ مشترک دینی پویا و قدرت چانه‌زنی بالای کشورهای اسلامی در عرصه تعاملات بین‌المللی جایگاه مهمی به این سازمان بخشیده است. در هشتمین نشست سران کشورهای اسلامی در سال 1376 در تهران، جمهوری اسلامی به عنوان کشور میزبان پیشنهادهای سازنده‌ای برای پویایی سازمان همکاری‌های اسلامی ارائه داد. تشکیل یک ارتش اسلامی بازدارنده، تشکیل دادگاه اسلامی برای داوری بین کشورهای اسلامی، تشکیل یک شبکه ماهواره‌ای مشترک و تشکیل یک بازار مشترک ویک ارز اسلامی بخشی از پیشنهادهای ایران در هشتمین کنفرانس سران کشورهای اسلامی بود. اما با گذشت نزدیک به سه دهه از نشست تهران متاسفانه هیچیک از پیشنهادهای ارائه شده از سوی تهران که مورد تصویب سران کشورهای اسلامی قرار گرفت، عملیاتی نشد. نبود سازوکار عملیاتی واجرایی در سازمان همکاری‌های اسلامی یک چالش جدی در مسیر حرکت سازنده این نهاد مهم جهانی تلقی می‌شود. انتظار می‌رفت که در دومین نشست فوق‌العاده سران کشورهای اسلامی در ریاض که ایران نیز حضوری فعال داشت سازوکار عملی برای منع کشتار مردم غزه وجنوب لبنان توسط رژیم صهیونیستی تعریف می‌شد. قطع کامل مناسبات سیاسی، اقتصادی، ورزشی و فرهنگی میان کشورهای اسلامی ورژیم صهیونیستی، درخواست از سازمان ملل برای طرد رژیم صهیونیستی از این سازمان، منع عبورهواپیماهای مسافربری اسرائیل از آسمان کشورهای اسلامی و تحریم کالاهای غربی و اسرائیلی می‌تواند اقدام بازدارنده موثری برای منع رژیم اسرائیل از ادامه کشتار مردم غزه و لبنان تلقی شود. متاسفانه برخی کشورهای اسلامی وعربی منطقه به‌رغم مخالفت ملت‌های مسلمان همچنان با رژیم صهیونیستی مناسبات سیاسی، نظامی وامنیتی دارند. این امر نشان می‌دهد که سازمان همکاری‌های اسلامی به یک نهاد بی‌تاثیر وفاقد قدرت وتوان باز دارندگی تبدیل شده و باید سازوکار جدیدی را برای تاثیرگذاری عملی در رخدادهای منطقه‌ای و جهانی تعریف کند. آنچه که در نشست اخیر سران کشورهای اسلامی در ریاض روی‌داد تنها سخنرانی‌های آتشین و صدور یک بیانیه انشائی و غیرعملیاتی بود که تاثیر قابل قبولی بر تغییر وضعیت غزه و جنوب لبنان نخواهد داشت.

​*حسن هانی‌زاده

تحلیلگر مسائل بین‌الملل