گفت‌وگوهای صلح در منطقه

 به عبارت دیگر، به دلیل اینکه این مناطق برای همه جهان اثرگذار محسوب می‌شود، باید برای حل مشکلات آن نگاهی بین‌المللی داشت. منطقه ما منطقه‌ای استراتژیک است و از این رو باید در سطح بین‌المللی مشکلات آن را حل کرد. البته باید توجه داشت که قدرت‌های ذی‌نفوذ هم سعی در مداخلاتی در منطقه خواهند داشت. اکنون در منطقه خاورمیانه اگر ایران، عربستان، مصر و ترکیه با هم همکاری داشته باشند، می‌توانند زمینه‌های بحران در منطقه را کاهش داده و حتی از بین ببرند اما نمی‌توانند کل مشکلات را حل کنند به این دلیل که بخشی از این مشکلات نتیجه مداخلات قدرت‌ها و به نوعی وارداتی هستند. بخشی از این مشکلات مربوط به آمریکاست. سال‌هاست این کشور بر روی نفت و گاز منطقه نظر دارد و برای تامین انرژی خود از این منطقه خون‌ها ریخته است. در نتیجه علاوه بر اینکه کشورهای منطقه باید با هم همکاری کنند، لازم است با قدرت‌ها مفاهمه داشت تا قدرت‌های جهانی هم از جمله چین، روسیه و آمریکا در مدلی از همکاری با کشورهای منطقه به تفاهم برسند و مشکلات منطقه به تدریج حل شود. صرفا با یک پیمان امنیتی منطقه‌ای مشکلات حل نمی‌شود اما کاهش پیدا می‌کند چرا که اگر کشورهای مختلف با هم اختلاف نداشته باشند زمینه برای مداخله خارجی وجود ندارد. اما ایجاد اسرائیل در فلسطین از همان ابتدا زمینه ایجاد اختلاف بوده است. زمینه رودررویی را به وجود آورده و مساله تراشی اسرائیل برای منطقه حل نمی‌شود مگر اینکه قدرت‌های بین‌المللی بتوانند در مهار آن توافق داشته باشند؛ همان‌طور که قدرت‌های بین‌المللی این رژیم را در منطقه ایجاد کردند. مشکلات در منطقه تنها هم اسرائیل نیست و بازیگران منطقه با هم اختلافات اساسی دارند. عربستان با مصر اختلاف دارد، مصر با ترکیه، ترکیه با ایران و ایران با عربستان اختلاف دارد. یعنی کشورهای اثرگذار منطقه با یکدیگر اختلاف دارند اما اگر این کشورها به این جمع‌بندی برسند که این اختلافات را نادیده گرفته و یا کاهش دهند، برای اینکه منافع بزرگ‌تری را به دست آورند آنگاه بستر برای مداخله کشورهای فرامنطقه‌ای در خاورمیانه کاهش خواهد یافت. در حال حاضر روسیه، آمریکا، چین و حتی فرانسه در منطقه مسائلی دارند و در آن مداخله می‌کنند. لذا یک طرح بین‌المللی و منطقه‌ای برای حل مسائل خاورمیانه نیاز است. البته در اینجا باید گام‌هایی برداشته شود که گام اولیه ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای است و باید پیمان‌های منطقه‌ای بین چهار کشور مهم منطقه با مشارکت کشورهای دیگر مانند عراق و سوریه ایجاد شود. تا موازنه قدرت در منطقه صورت بگیرد. گام مهمی که در این راستا می‌توان برداشت، طرح خاورمیانه بدون سلاح هسته‌ای است و اگر این کشورها صهیونیست‌ها را مجبور کنند که دست از سلاح هسته‌ای بردارد، جلوی بسیاری از رقابت‌های تسلیحاتی در منطقه گرفته خواهد شد. همچنین ایجاد همکاری‌های آینده به حل مساله فلسطین گره خورده است این موارد به نظر باید رسیدگی شود. ایران و عربستان در این میان به عنوان دو ستون امنیت‌ساز در خلیج‌فارس می‌توانند در این ارتباط چراغ‌هایی را روشن کنند.

*حسن بهشتی‌پور

کارشناس روابط بین‌الملل