پزشکیان هنوز سیاست‌های اصلاحی در پیش نگرفته است

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با مهندس سیدمصطفی هاشمی‌طبا معاون رئیس‌جمهور در دولت اصلاحات گفت‌وگو کرده است. هاشمی‌طبا در این زمینه معتقد است: «ما هنوز کاملا مشخص نکرده‌ایم که از تقابل با آمریکا دنبال چه اهدافی هستیم و قرار است به چه چیزی برسیم. اینکه عنوان می‌شود ممکن است دولت پزشکیان رویکرد جدیدی در پیش بگیرد واقع‌بینانه نیست. آقای پزشکیان بدون رضایت سطوح بالای مدیریت و تصمیم‌گیری کشور نمی‌تواند کار خاصی انجام دهد. همان‌طور که در گذشته‌ هم شاهد بوده‌ایم، دولت پزشکیان در اینکه باید در مقابل آمریکا چه رویکردی در پیش گرفت، تصمیم گیرنده اصلی نیست و این موضوع در حیطه اختیارات لایه دیگری از مدیریت کشور است. در چهار دهه گذشته فضای تقابلی و تخاصمی وجود داشته که در ساحت‌های مختلف زندگی مردم تأثیر گذاشته است. در چهل سال گذشته آمریکا مرتب ایران را تهدید و تحریم کرده و در مقابل آن، مردم خشم خود را در خیابان‌ها با مرگ بر آمریکا نشان داده‌اند. تا زمانی که تقابل و تخاصم چنین صریح و رودررو باشد، نمی‌توان انتظار داشت که شرایط به سرعت تغییر کند تا طرفین ماجرا بتوانند برای بلندمدت تصمیم‌گیری اصولی داشته باشند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*ایران در مقابل به قدرت رسیدن مجدد ترامپ چه رویکردی در پیش خواهد گرفت؟

 من فکر می‌کنیم ایران در رویکردی که در مقابل آمریکا در پیش گرفته تغییر نخواهد داد. ما هنوز کاملا مشخص نکرده‌ایم که از تقابل با آمریکا دنبال چه اهدافی هستیم و قرار است به چه چیزی برسیم. اینکه عنوان می‌شود ممکن است دولت پزشکیان رویکرد جدیدی در پیش بگیرد واقع‌بینانه نیست. آقای پزشکیان بدون رضایت سطوح بالای مدیریت و تصمیم‌گیری کشور نمی‌تواند کار خاصی انجام دهد. همان‌طور که در گذشته‌ هم شاهد بوده‌ایم، دولت پزشکیان در اینکه باید در مقابل آمریکا چه رویکردی در پیش گرفت، تصمیم گیرنده اصلی نیست و این موضوع در حیطه اختیارات لایه دیگری از مدیریت کشور است. در چهار دهه گذشته فضای تقابلی و تخاصمی وجود داشته که در ساحت‌های مختلف زندگی مردم تأثیر گذاشته است. در چهل سال گذشته آمریکا مرتب ایران را تهدید و تحریم کرده و در مقابل آن، مردم خشم خود را در خیابان‌ها با مرگ بر آمریکا نشان داده‌اند. تا زمانی که تقابل و تخاصم چنین صریح و رودررو باشد، نمی‌توان انتظار داشت که شرایط به سرعت تغییر کند تا طرفین ماجرا بتوانند برای بلندمدت تصمیم‌گیری اصولی داشته باشند. در سال‌های اخیر واسطه‌هایی بین ایران و آمریکا وجود داشته و پیام‌های بین طرفین رد و بدل شده است. با این وجود با رفت و آمد واسطه‌ها اتفاق خاصی در روابط ایران و آمریکا رخ نخواهد داد. دولت پزشکیان برای اینکه بتواند تعاملی مبتنی بر اصول با دیگر کشورها داشته باشد، لازم است مسیر و برنامه‌های خود را روشن کند. دولت می‌تواند در اتخاذ روش‌های جدید ابتکار عمل داشته باشد و رویکردی متفاوت از گذشته را در پیش بگیرد، اما در هر حال موانع مهمی در مقابل دولت قرار دارد که ریشه در گذشته دارد و به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت پزشکیان به یک باره چالش بین ایران و آمریکا را حل کند.

*یعنی شرایط به وجود نخواهد آمد که پزشکیان به سمت مذاکره با ترامپ حرکت کند؟ زمینه‌های این اتفاق چگونه فراهم خواهد شد؟

اگر دولت روش جدید یا برنامه جدیدی برای مواجهه با این موضوع ارائه ندهد، این اتفاق رخ نخواهد داد و نمی‌توان شرایطی را تصور کرد که مذاکره صورت می‌گیرد. شاید بتوان گفت برای اینکه دو کشور با هم گفت‌وگو کنند، لازم است ابتدا در سطح کلام از تنش بیشتر صرف نظر شود. اما نمی‌توان فراموش کرد که وقتی فضای درگیری و تنش بین دو کشور وجود دارد که چند دهه نیز طول کشیده، بعید به نظر می‌رسد که در چند ماه به توافق نزدیک شد و منظور البته توافقی مبتنی بر منافع ملی است. نکته دیگر اینکه ما در سال2015 با کشورهای اروپایی و آمریکا قرارداد و توافقنامه امضا کرده‌ایم و همین رئیس‌جمهور آمریکا به محض اینکه در قدرت به ثبات رسید، قرارداد را باطل اعلام کرد و بعد هم با گستاخی عنوان کرد که دوباره مذاکره کنیم تا توافقی که مورد نظر ماست بسته شود. این یک اتفاق ناخوشایند است و به هیچ عنوان نمی‌توان از آن دفاع کرد. اینکه فردی مانند ترامپ امضای رئیس‌جمهور قانونی و رسمی آمریکا را قبول ندارد و عنوان می‌کند باید دوباره مذاکره صورت بگیرد خیلی اهانت‌آمیز است و چنین فردی قابل مذاکره نیست و اصلا نمی‌توان با چنین فردی صحبت از گفت‌وگو کرد. تا وقتی نشانه‌هایی مبنی بر تغییر رویه در ترامپ دیده نشود، دلیل وجود ندارد که بتوان با اطمینان گفت شرایط تغییر کرده است. معاهده پاریس بیشتر به طنز می‌ماند. اوباما امضای کرد، ترامپ آن را لغو کرد. بعد بایدن به قدرت رسید، دوباره آن را امضا کرد، اما در روزهای اخیر ترامپ گفته که پس از حضور در کاخ سفید دوباره از این معاهده بیرون خواهد آمد. سوال این است که چگونه می‌توان با چنین فردی که به هیچ عنوان قابل پیش‌بینی نیست مذاکره کرد؟ واقعیت این است که شرایط برای لغو تحریم‌های ایران و مذاکره با آمریکا و غرب با به قدرت رسیدن ترامپ به بن‌بست رسیده است.

در فضای انتخاباتی ترامپ به اندازه‌ای حرکات مستهجن و زننده انجام داد که انسان تأسف می‌خورد چگونه چنین فردی قرار است به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا فعالیت کند

*برخی عنوان می‌کنند ترامپ با توجه به تجربه چهار سال ریاست جمهوری در گذشته از نظر تصمیم‌گیری و سیاست‌ورزی تغییر کرده و این احتمال وجود دارد که از موضع‌گیری‌ها و اقدامات تند و رادیکال خود عدول کرده باشد. آیا شما بین ترامپ امروز و ترامپی که در سال2016 به قدرت رسید تفاوتی می‌بینید؟

من بین این ترامپ و ترامپی که در سال2016 رئیس‌جمهور آمریکا بود تفاوت چندانی نمی‌بینم و فکر نمی‌کنم تغییر زیادی در سیاست‌های وی وجود داشته باشد. افرادی که قرار است در کابینه جدید وی باشند نیز تفاوت زیادی با کابینه قبلی نخواهند داشت و برخی نیز همان افراد هستند. به عنوان مثال پمپئو که در دولت گذشته ترامپ وزیر خارجه بود قرار است به عنوان وزیر دفاع معرفی شود. از نظر خصوصیات اخلاقی و فردی نیز وی تفاوتی نکرده است. این موضوع را به خوبی می‌توان در فضای انتخابات ریاست جمهوری اخیر مشاهده کرد. در فضای انتخاباتی ترامپ به اندازه‌ای حرکات مستهجن و زننده انجام داد که انسان تأسف می‌خورد چگونه چنین فردی قرار است به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا فعالیت کند.

*در صورتی که ترامپ براساس آنچه عنوان کرده به دنبال فشار حداکثری بر ایران باشد و پزشکیان نیز نتواند تحریم‌ها را لغو کند اقتصاد ایران در آینده چه وضعیتی را تجربه خواهد کرد؟

بخش مهم از مشکل اقتصاد ایران، خارجی نیست، بلکه آنچه باعث شده اقتصاد ما ضعیف شود هرج و مرج در تصمیم‌گیری و سوء مدیریت بوده است. ریخت و پاش‌ها در اقتصاد ایران به اندازه‌ای است که اگر این وضعیت وجود نداشته باشد ما سالانه در حدود15 میلیارد بودجه خواهیم داشت که می‌توانیم در رفع مشکلات مختلف از آنها استفاده کرد. در واقع ما سالانه15 میلیارد دلار سرمایه کشور را هدر می‌دهیم. این آمار به خوبی نشان می‌دهد که اگر قرار است وضعیت اقتصاد کشور بهبود پیدا کند باید جلوی این ریخت و پاش‌های بیهوده گرفته شود. واقعیت غیر قابل انکار این است که به اندازه‌ای که سیاست‌های اشتباه داخلی به ما ضربه زده است تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی ضربه نزده است. اگر قرار است آقای پزشکیان اقدام موثری در این زمینه انجام بدهد باید جلوی این ریخت و پاش‌ها و هدر رفتن سرمایه‌های کشور را بگیرد. از سوی دیگر سیاست‌های اقتصادی اشتباه گذشته را تصحیح کند. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی کشور خوشبین بود.

*آیا مدیران و به خصوص استاندارانی که پزشکیان برای فعالیت در دولت چهاردهم انتخاب کرده از چنین ظرفیتی برخوردار هستند که بتوانند سیاست‌های داخلی را اصلاح کنند؟

من زیاد مدیران و استاندارانی را که انتخاب شده‌اند، مقصر نمی‌دانم و معتقدم رئیس‌جمهور باید روش اصلاحی را در پیش بگیرد که البته هنوز عمل خاصی در این رابطه دیده نمی‌شود. تا زمانی نیز که روش اصلاحی وجود نداشته باشد، نمی‌توان نسبت به تغییر وضعیت زندگی مردم اطمینان داشت. اگر روش دولت مطابق روش دولت‌های گذشته باشد، اگر نتواند روش و برنامه جدیدی بر اساس نیازها و امکانات کشور ارائه دهد، تغییر وضعیت بسیار دشوار خواهد بود و شاید بتوان گفت که چشم‌اندازها هم آنقدرها روشن نخواهد بود. با چیزی که تا امروز دیده می‌شود، فکر می‌کنم ریل‌گذاری مدیریت کشور تغییر نکرده و همان روش و منش گذشته ادامه داشته است. این یکسانی روش با گذشته فقط در دولت دیده نمی‌شود، در مجلس هم وضع همین است. آیا شما در روند مجلس تغییری مشاهده می‌کنید؟ من تغییری نمی‌بینم و معتقدم این مجلس با مجالس گذشته تفاوت چندانی ندارد، اگر نگوییم حتی که در برخی موضع‌گیری‌ها ضعیف‌تر از قبل عمل کرده است. این وضعیت درباره برنامه توسعه هفتم نیز وجود دارد و به‌رغم اینکه در آن نکات مثبتی نوشته شده، اما هنوز عملی نشده و به نظر می‌رسد در آینده نیز بسیار سخت بتوان آن را عملی کرد. آنچه دیده می‌شود، موانعی است که سر راه این برنامه وجود دارد.