پزشکیان هم آماده‌ مقاومت باشد و هم آماده مذاکره

 «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌های داخلی و خارجی دولت پزشکیان و رویکرد اصلاح‌طلبان نسبت به دولت پزشکیان با وی گفت‌وگو کرده است. سلامتی در این زمینه معتقد است: «بدون تردید برای تحقق شعارهای آقای پزشکیان، عناصر اصلاح‌طلب بیشتر مفید و مؤثرند، اما شعار وفاق ملی که با قرائت آقای پزشکیان به معنی به کارگیری عناصر اصولگراست، کار را پیچیده‌تر می‌کند. یعنی کار را به کسی بسپاری که به آن معتقد نیست، اما به نظر من اصلاح‌طلبان باید شرایط آقای پزشکیان را درک، و در هر صورت ضمن حفظ موضع انتقادی سازنده، به ایشان درجهت نیل به اهداف تعیین شده کمک کنند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*جریان اصلاحات در دولت پزشکیان در کجای بازی قرار دارد؟ آیا اصلاح‌طلبان صحنه گردان اصلی بازی پزشکیان خواهند بود؟

به نظر می‌رسد اگرچه تعداد اصلاح‌طلبان دردولت آقای پزشکیان رقم قابل ملاحظه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند، اما صحنه‌گردان اصلی محسوب نمی‌شوند. نظرات آقای پزشکیان مبنی بر ضرورت تحقق وفاق ملی و به تبع آن ایجاد انگیزه و حق اعمال نظر از سوی اردوگاه اصولگرایان در اتخاذ تصمیم‌ها، باعث شده است تا میدان بازی به شکل مشاعی جلوه‌گر شود، اما آنچه که مسیر کار را روشن می‌کند، ضرورت هماهنگی و وحدت عمل همه عناصر منصوب از جناح‌های مختلف توسط مجموعه تیم آقای پزشکیان برای تحقق شعارها و وعده‌های داده شده ایشان است.

*در چنین شرایطی دولت پزشکیان برای جریان اصلاحات در راستای بازنگری در گفتمان خود فرصت ایجاد نخواهد کرد؟

به نظر من گفتمان اصلاحات و حتی گفتمان هر جناح دیگر، بر اساس یکسری اصول پذیرفته شده جناح بوده و مستقل از دولت‌ها است. بازنگری در آن‌ها وابسته به تحولات بنیادین در جامعه است.

*آیا دولت پزشکیان می‌تواند یک فرصت تاریخی برای تجدید قوا و احیای جریان اصلاحاتی باشد که در دهه‌های اخیر پایگاه اجتماعی خود را از دست داده است؟

خیر. دولت آقای پزشکیان می‌تواند تا حدودی انگیزه تحرک اصلاح‌طلبانه را تقویت کند، اما نمی‌تواند منتهی به احیای همه‌جانبه پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان گردد.

*در چنین شرایطی حدود نزدیکی و فاصله‌گیری اصلاح‌طلبان از دولت پزشکیان کجاست؟ اصلاح‌طلبان تا کجا و به چه میزان از دولت پزشکیان حمایت خواهند کرد؟

من فکر نمی‌کنم اصلاح‌طلبان برای حمایت از دولت آقای پزشکیان محدودیتی قائل شوند. آنها به هر طریق ممکن دنبال کمک به این دولت هستند. البته وظیفه خود می‌دانند که اشکالات کار را نیز به دولت یادآوری کنند. در واقع حمایت توام با انتقاد سازنده در دستور کار اصلاح‌طلبان قرار خواهد گرفت.

*پزشکیان مدعی دولت وفاق ملی و توسعه ملی است. در حالی که دغدغه تاریخی اصلاح‌طلبان جامعه مدنی و توسعه سیاسی بوده است. آیا این دو رویکرد مسیر پزشکیان را از اصلاح‌طلبان جدا می‌کند و یا اینکه در نهایت به یک نتیجه مشترک می‌رسد؟

در بطن مفهوم توسعه ملی، توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نهفته است. لذا اهداف دولت آقای پزشکیان و اهداف اصلاح‌طلبان یکی است و مغایرتی با هم ندارند. وفاق ملی هم اگر در جهت کمک به تحقق و شعارها و برنامه‌های آقای پزشکیان باشد، می‌تواند مکمل این اهداف باشد.

* اصلاح‌طلبان برای نزدیکی به هسته‌های قدرت، چندان تلاش نمی‌کردند و سعی داشته‌اند فاصله خود را با قدرت حفظ کنند، اما رویکردی که آقای پزشکیان در پیش گرفته به گونه‌ای است که نگرانی از تغییر در این راهبرد و نزدیک شدن محض به قدرت ندارد. در چنین شرایطی بین اصلاح‌طلبان و دولت چهاردهم فاصله ایجاد نخواهد شد؟

اصلاح‌طلبان همان‌طور که از اسمشان برمی‌آید، همواره در تلاش بوده‌اند تا فاصله خود را با قدرت کم کنند، اما تا به حال موفق نشده‌اند. اینکه آقای پزشکیان به قول شما رویکرد نزدیک شدن به قدرت را درپیش گرفته، به نظر من کار خوبی است، چون حل مشکلات فراوان کشور این اقتضا را ایجاد کرده است.

*ارزیابی شما از روند تشکیل کابینه و اتفاقاتی که رخ داد چیست؟ آیا این نوع تشکیل کابینه می‌تواند به مطالبات مردم پاسخ دهد؟ در این زمینه چه نقاط ضعف و قوتی مشاهده کردید؟

نظرخواهی از تشکل‌ها و احزاب برای انتخاب اعضای کابینه مسبوق به سابقه است. اولین بار در جمهوری اسلامی شهید رجایی از این طریق اکثریت اعضای کابینه خود را انتخاب کرد. ایشان با دریافت پیشنهادهای احزابی مثل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و حزب جمهوری اسلامی و نیز انجمن‌های اسلامی به خصوص انجمن‌های اسلامی وزارتخانه‌هاا ین کار را انجام داد. حسن این شیوه کار این است که وقتی رئیس‌جمهور از اعضای حزب دیگر برای تشکیل کابینه استفاده می‌کند، به دلیل نیاز به پاسخگویی در دولت‌ها، حزبی که افرادش وارد کابینه شده‌اند هم مجبور به پاسخگویی خواهد شد، اما در روند تشکیل کابینه آقای پزشکیان کارگروه‌هایی که تشکیل شد، عمدتا متشکل از اشخاص حقیقی بود. گرچه در نهایت از احزاب و تشکل‌های سیاسی در این زمینه نظرخواهی شد، اما کار اصلی و سرنوشت‌ساز را این گروه‌ها انجام دادند. طبیعی است که در این گروه‌ها نقطه‌نظرهای اشخاص و بعضا گروه‌های بی‌نام و نشان محور بحث قرار می‌گیرد و در نهایت مصوبات آن هیچ‌گونه پشتوانه تشکیلاتی قابل قبول ندارد. این مصوبات حتی می‌تواند نتیجه برخی بده بستان‌های خصوصی باشد. به نظر من بهتر بود آقای پزشکیان از همان ابتدای امر در این زمینه فقط نظر احزاب و گروه‌های رسمی را می‌گرفت. در این صورت اساس فرایند انتخاب اعضای کابینه، در داخل احزاب انجام می‌گرفت.

*انتخاب استاندارانی که با دولت همسو نیستند و با واکنش فعالان سیاسی برخی استان‌ها مواجه شده‌اند چه پیامدهایی برای دولت خواهد داشت؟

استانداران از اختیارات زیادی در استان برخوردار هستند. از انتخاب فرمانداران گرفته تا اعمال نظر در امور سیاسی، اقتصادی و فرهنگی. آقای پزشکیان شعارها و برنامه‌هایی را در مورد امور سیاسی و فرهنگی اعلام کرده است که مصر بر اجرای آن‌هاست. این شعارها و برنامه‌ها عمدتا در نقطه مقابل دیدگاه اصولگرایان قرار می‌گیرد. لذا در حالت عادی طبیعتا عملکرد استانداران و مدیرانی که همسو با آقای پزشکیان نیستند، مانع جدی تحقق برنامه‌های ایشان خواهد بود که نقض غرض است. لذا لازم است که آقای پزشکیان به هر دلیلی که استاندار غیر همسو انتخاب می‌کند، اولا الزام به اجرای برنامه‌ها را تاکید کند و ثانیا عملکرد آن‌ها را رصد کند تا به محض عدول از برنامه اخطار و در صورت لزوم او را کنار بگذارد. آقای پزشکیان باید شرایط خود را به استانداران و مدیران غیر همسو گوشزد کند.

دولت آقای پزشکیان می‌تواند تا حدودی انگیزه تحرک اصلاح‌طلبانه را تقویت کند، اما نمی‌تواند منتهی به احیای همه‌جانبه پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان گردد

*آیا نوع انتخاب مدیران در دولت پزشکیان نمی‌تواند بین اصلاح‌طلبان و دولت فاصله ایجاد کند؟

بدون تردید برای تحقق شعارهای آقای پزشکیان، عناصراصلاح‌طلب بیشتر مفید و مؤثرند، اما شعار وفاق ملی که با قرائت آقای پزشکیان به معنی به‌کارگیری عناصر اصولگراست، کار را پیچیده‌تر می‌کند. یعنی کار را به کسی بسپاری که به آن معتقد نیست، اما به نظر من اصلاح‌طلبان باید شرایط آقای پزشکیان را درک، و در هر صورت ضمن حفظ موضع انتقادی سازنده، به ایشان در جهت نیل به اهداف تعیین شده کمک کنند.

*به قدرت رسیدن مجدد ترامپ چه تأثیری بر اقتصاد و اهداف دولت پزشکیان خواهد داشت؟

اگرچه اصول سیاست خارجی آمریکا با سازوکاری مشخص توسط بعضی از نهادهای علمی آن کشور صورت می‌گیرد و رؤسای جمهور خیلی در آن نقش ندارند و عملا مجری آنند، ولی تجربه نشان داده است که رؤسای جمهور در محدوده اختیارات خود طوری اعمال نظر می‌کنند که گاهی اعمالشان مغایر هم نشان داده می‌شود. مثلا سیاست‌های ترامپ در دوره پیشین ریاست جمهوریش در قبال ناتو، معاهده آب و هوایی، ایران و... کاملا متفاوت با سیاست‌های رؤسای جمهوری قبل و بعد خود بود. او دنبال کاهش تعهدات آمریکا در قبال ناتو، خارج شدن از معاهده آب و هوایی و خارج شدن از برجام بود، اما رؤسای جمهور قبل و بعد او نظراتی کاملا مغایر با نظرات ترامپ داشتند. بنابراین باید پذیرفت که ریاست جمهوری‌های آمریکا می‌توانند با اعمال نظر شخصی خود در عرصه قدرت ظاهر شوند. در دوره گذشته تیمی که ترامپ انتخاب کرده بود، تندترین مواضع را علیه ایران داشتند. این تیم نه فقط آمریکا را از برجام خارج کرد، بلکه برای گفت‌وگو جهت حل مسائل، دوازده پیش‌شرط غیر قابل قبول گذاشت. اکنون اگر ترامپ بر همان مواضع باشد، احتمال اینکه تحریم‌ها را بیشتر کند وجود دارد. این امر از آن‌جا بیشتر نگران کننده است که در اسرائیل که در واقع خط دهنده اصلی به دولت آمریکا در خصوص ایران بوده، درحال حاضر برخلاف دوره قبل ترامپ، دولتی افراطی حاکم است که می‌تواند از طریق لابی صهیونیستی در آمریکا نظرات افراطی خود را به دولت آمریکا تحمیل می‌کند. اما نکته مهمی که وجود دارد این است که ترامپ می‌داند که فشارهای دولت قبلی او به ایران نتیجه عکس داده است. از آنجا که خوی ترامپ تاجر منشانه است، این احتمال هست که در شیوه قبلی خود تجدیدنظر کند. این نکته می‌تواند از طریق هنر دیپلماسی، محوری برای مانور تلقی شود.

*پزشکیان در مقابل ترامپ چه رویکردی در پیش خواهد گرفت و چه چشم‌اندازی بین ایران و ترامپ در آینده مشاهده می‌کنید؟

باید منتظر ماند و دید که ترامپ چه تیمی برای اعمال سیاست خارجی خود انتخاب می‌کند. آیا مثل گذشته تندرو و افراطی بوده و موضعی تهاجمی علیه ایران دارند؟ اگر موضع تهاجمی داشته باشند احتمالا همان سیاست فشار حداکثری را علیه ایران اعمال می‌کنند که به معنی نفی هر نوع مذاکرات است. حتی احتمال دارد برای مذاکره همان پیش‌شرط‌های غیر قابل قبول را مطرح کنند. در این صورت آقای پزشکیان باید کشور را برای یک مقاومت همه‌جانبه آماده کند، اما اگر ترامپ تیمی انتخاب کند که متعادل باشند و موضع تندی علیه ایران نداشته باشند، شرایط برای مذاکرات سود بخش فراهم می‌شود. دراین صورت آقای پزشکیان باید خودرا برای این مذاکرات آماده کند. منطق می‌گوید گرچه ترامپ عنصری غیرقابل پیش‌بینی است، اما چون تاجر مسلک است باید از گذشته درس گرفته و در شیوه برخورد خود با ایران تجدیدنظر کرده باشد.