لزوم بازنگری در طرح رتبه بندی معلمان

این قانون از سال‌ها پیش از تصویب با اما و اگرهای فراوانی همراه بود. این رتبه بندی که شامل5گروه می‌شود، به صورت درصدی به مجموع حقوق معلمان افزوده خواهدشد. این 5گروه، شامل آموزشیار معلم 10 درصد، مربی معلم 25 درصد، استادیار معلم 37 درصد، دانشیار معلم 47 درصد و استاد معلم 52 درصد افزایش حقوق خواهد داشت. هرچند برخی اجرای این طرح در دولت سیزدهم را شتاب زده ارزیابی کردند، اما حالا سخنگوی وزارت آموزش و پرورش دولت چهاردهم اعلام کرده است که معلمان می‌توانند مدارک خود را از روز سه‌شنبه ۱۵ آبان در سامانه رتبه‌بندی معلمان بارگذاری کنند.

هرچند برخی معلمان از این رتبه بندی رضایت نداشتند، حالا علی فرهادی سخنگوی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه فرصت دوباره به آن دسته از معلمانی که در رتبه‌بندی قبلی شرکت کرده‌اند و بر اساس امتیازات مکتسبه فاقد رتبه شده‌اند، داده شده است گفت: این افراد از امروزمی‌توانند اسناد خود را در سامانه رتبه‌بندی بارگذاری کنند.

درحالی که سخنگوی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه این افراد مشمول کادر اداری نمی‌شوند اظهار کرد: در قانون رتبه بندی احراز رتبه و تعلق رتبه فقط به گروه معلمان یعنی آموزگار، دبیر، هنرآموز، مشاور، مربی امور تربیتی تعلق می‌گیرد، یعنی گروهی که رسته آن‌ها آموزشی فرهنگی است.

بر اساس بخشنامه صادره، وزارت آموزش و پرورش فرصتی دیگر را برای رتبه‌بندی معلمان فاقد رتبه در نظر گرفته تا ارزیابی بیش از ۹۹ هزار نفر از معلمان فاقد رتبه به جریان بیفتد که طبق آن معلمان بر اساس شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای و تجربه خود در رتبه‌های پنجگانه آموزشیار معلم، مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم قرار می‌گیرند.

اجرای شتاب زده رتبه بندی معلمان

در رابطه با بحث رتبه بندی معلمان، ابراهیم سحرخیز، معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش دولت دهم، به «آرمان ملی» گفت: همان گونه که در نظام دانشگاهی رتبه بندی داریم، رتبه بندی معلمان نیز یک ضرورت در حوزه آموزش و پرورش است. یکی از راه‌های توانمندسازی معلمان ایجاد یک رقابت علمی و سازنده میان معلمانی است که در دوره‌های مختلف تحصیلی در آموزش و پرورش مشغول به کار هستند. یکی از راه‌های افزایش انگیزه در این رقابت سازنده علمی، بحث دادن پاداش یا امتیازاتی است که از کنار رتبه بندی، نصیب معلمان می‌شود. در بحث رتبه بندی معلمان، باید متمرکز شویم بر مهارت‌های حرفه‌ای آنها تا بتوانند توانایی‌هایشان را سرکلاس در مواجهه با دانش‌آموزان بروز دهند.

او درباره نارضایتی‌هایی که درطرح رتبه بندی معلمان وجود دارد، افزود: ملاک‌هایی را که تا امروز انتخاب کردیم، احتمال دارد نواقصی را دارا باشد، که باید مورد بازبینی قرارگیرد. متاسفانه در دولت سیزدهم این طرح را شتابزده اجرا کردند، و به خوبی نتوانستند درخصوص آن معیارها و ملاک‌ها با معلمان تعامل سازنده‌ای داشته باشند. نقطه ضعفی که در رتبه بندی وجود دارد، نبود انجمن‌های علمی و گروه‌های آموزشی در آموزش و پرورش است. درحالی که در دانشگاه اینها فعال هستند. در آموزش و پرورش ما رتبه بندی را سپردیم به ادارات کارگزینی یا مراکز نیروی انسانی و بعد هم بدون اینکه دقیق بررسی کنیم، خیلی سریع و ضرب‌الاجل این طرح را اجرا کردند، که اشتباه‌های آشکاری در این میان رخ داد. مثلا معلمی با سابقه بالا، رتبه‌اش پایین‌تر از فردی شده بود که سابقه کمتری داشت، درحالی که مثلا تولید علمی و پژوهشی هم نداشته است که بعدا خودشان هم اعتراف کردند که اشتباه‌هایی صورت گرفته است و شتابزده عمل کردند. گفتند آنها که اعتراض دارند، اعتراضشان را عنوان کنند و مدارک و مستندات خود را بارگذاری کنند، تا مجددا رسیدگی شود. این داستان تا اکنون ادامه دارد و این حاکی از آن است که تبعات و آثار آن شتابزدگی تاکنون برطرف نشده است.

سحرخیز معتقد است به عنوان راهکار، آموزش و پرورش باید گروه‌های آموزشی و انجمن‌های علمی را فعال کند، او افزود: اگر سازمانی به نام معلمان داشتیم، آموزش و پرورش حتی می‌توانست مواردی از قبیل رتبه‌بندی معلمان را به این سازمان یا نهادی شبیه آن برون‌سپاری کند. تا ارزیابی زیرنظر گروهی متشکل از خودمعلمان صورت بگیرد و در نهایت مستندات به آموزش و پرورش سپرده شود. همچنین پیش بینی شود که در صورت اعتراض معلمان به کجا مراجعه کنند.

سحرخیز درباره دیگر اشکالات رتبه بندی معلمان نیز گفت: اشکالاتی هم در بعضی از بندها بوده است که نیاز به بازنگری دارد، مثلا نظرسنجی از دانش‌آموزان درخصوص معلمان، که این مساله خوب است اما به نظر می‌رسد که باید یک مکانیزم‌های کنترلی هم باشد. یا نظر اولیا در مورد معلمان، که هرچند نظر اولیا باید موثر باشد، اما فراموش نکنیم که شغل معلمی مانند یک کارمند نیست.‌ شان و منزلت معلم حتما می‌طلبد که ما نگاه فاخری داشته باشیم و مانند دانشگاه به این حوزه نگاه کنیم. در دانشگاه هم البته دانشجویان درخصوص استاد نظر می‌دهند اما این نظر به تنهایی کفایت نمی‌کند و بخش‌های دیگری هم می‌باید مدنظر قراربگیرد.

وی درباره عملکرد دولت سیزدهم در طرح رتبه بندی اظهارکرد: دولت سیزدهم کار خوبی انجام داد، اما چون خوب اجرا نشد. مصداق آن ضرب المثل شد که هم کتک را خوردیم و هم پیاز را هم پول را دادیم. همچنان هم درحال پاسخ دادن هستیم.

او در ادامه افزود: برخی مسائل را هم باید چشم پوشی کنیم. اینکه مثلا معلمی در گذشته به هردلیل مشکلاتی داشته است، اینکه این فرد را به حراست و گزینش بکشانیم و آنها نظر مثبت یا منفی بدهند و طبق آن نظر، رتبه بندی یک معلم را تعلیق کنیم، این شایسته آموزش و پرورش و شایسته معلم نیست. یک نظرسنجی کاملی هم از اهل فن صورت بگیرد و هم از معلمان که بدانند چه اشکالاتی را بر این بحث شیوه‌نامه رتبه بندی دارند، و اگر این اشکالات بحق است، بازنگری کنیم، چه اشکالی دارد که عقب نشینی کنیم و بگوییم این بخش‌ها اشکال داشته و ازاین به بعد این موارد را اصلاح می‌کنیم. یا اخیرا شنیدیم فردی اگر اداری استخدام شده و یا از مدرسه رفته و در اداره کار می‌کند، این قرار نیست که مشمول رتبه بندی شود. زیرا هدف از رتبه بندی رقابت سالم و سازنده بین معلمان ایجاد کنیم، تا آثارش را در بخش کیفیت بخشی با آموزش ببینیم و البته این مصداق تام ندارد و من نمی‌گویم همه اداری‌ها به این صورت هستند، اما مواردی از این دست را داریم. اگر قرار باشد بی‌توجه به سابقه معلمان، به همه از یک ردیف رتبه‌بندی شامل شود، به معنای بی‌ارزش شدن مساله رتبه‌بندی خواهد بود. یعنی اگر قرار باشد همه کسانی که در آموزش و پرورش استخدام شده‌اند، شامل رتبه بندی شوند، در حق معلمان اجحاف خواهد بود.

بحثِ بیهوده برسر بودجه‌ای که نیست

مجید حسینی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در راستای رتبه بندی معلمان به «آرمان ملی» گفت: مساله ما اکنون رتبه بندی معلمان نیست. مساله این است که حجم اختصاص منابع به معلمان کم است. شما زمانی که کل بودجه آموزش و پرورش20 همت است، حالا اینجا یک میلیون و 200هزارنفر هم معلم داری، حجم زیادی هم خرید خدمت و حجم زیادی هم معلم حق التدریسی داری، درست است که دولت تلاش می‌کند از طریق سیستم رتبه بندی معلمان را راضی کند، ولی وقتی منابع اندک است، رتبه بندی کسی را راضی نخواهد کرد. مساله ما این است که با رتبه بندی می‌خواهیم سرمعلمان را کلاه بگذاریم. تا آنها گمان کنند که اینجا منبعی مالی است که حالا این منبع را می‌خواهند با یک منطقی میان ما توزیع کنند. درحالی که اصلا پولی این وسط وجود ندارد. شما وقتی به این یک میلیون و دویست هزارمعلم، به اندازه دهک یک جامعه هم به آنها منابع اختصاص نمی‌دهی، درواقع رتبه بندی محلی از اعراب ندارد. رتبه بندی زمانی موضوع قابل بحثی است که حجم مناسبی از منابع ملی به معلمان اختصاص پیداکند. وقتی آن منابع اصلی کم است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دولت منابع ملی را نامناسب میان اقشار توزیع می‌کند، افزود: وقتی شما پولی نمی‌پردازی دیگر رتبه بندی چه است. بیشتر اینطور است که معلمان فکرکنند ما داریم منابع می‌دهیم، حالا می‌خواهیم عادلانه تقسیمش کنیم، درحالی که اصلا منبع مالی‌ای وجود ندارد. وقتی یک ارتش ذخیره بیکاران در کشور داریم، که حاضرند حتی باحقوق حداقلی مثلا3میلیون تومان هم کارکنند، خب مشخص است که وقتی آموزش و پرورش می‌آید و با حداقل مثلا1- میلیون تومان آنها را استخدام می‌کنند، به آن رضایت می‌دهند. حالا اگر گله کنند هم آموزش و پرورش خواهدگفت که این از آن 3میلیون تومان که بهتر است، پس سکوت خواهندکرد. در واقع مطلب دیگری را عرض می‌کنم. توزیع منابع ملی از طریق بودجه امری است ناعادلانه، حالا ما معلمان را با رتبه بندی مشغول می‌کنیم. اینها هم چاره ندارند ترجیح می‌دهند سراینکه ده میلیون تومانشان 15میلیون تومان شود، بحث کنند. ولی فی الواقع اگر یک معلم 20میلیون تومان هم درماه درآمد داشته باشد، زیرخط فقر است. اگر 25میلیون تومان هم درآمد داشته باشد و دارای فرزند هم باشد، باز زیرخط فقر است. شما دارید با فردی که زیرخط فقر است، بحث برسر 10 تا15میلیون تومان می‌کنید. آن هم چه کند، خب حتما چانه می‌زند برای بیشتر شدن همان مبلغ. کل پروژه رتبه بندی مبتنی برکمبود منابع است. درحالی که در بخش‌هایی دیگر در همین دولت، منابع فراوانی خرج می‌شود. منابعی در کشور وجود دارد و حقوق‌هایی در کشور داده می‌شود که ممکن است حقشان هم باشد، ولی حق معلمان را نمی‌دهند. پس بحث بر سر رتبه بندی به نظرمن بحثی است انحرافی. وقتی پولی نیست، چرا سراینکه چگونه این پولِ نبوده را توزیع کنیم، با هم بحث کنیم؟ وقتی شما منابع ملی را نامناسب بین اقشار توزیع می‌کنید، طبیعتا چیزی به معلمان نمی‌رسد.