مهدی مطهرنیا بررسی کرد
سناریوهای احتمالی مواجهه ایران و اسرائیل
آرمان ملی - احسان اسقایی: کشورمان حق قانونی پاسخ به تجاوز تل‌آویو به حریم هوایی را برای خود محفوظ می‌داند. در آن سوی ماجرا رژیم صهیونیستی قصد دارد نسبت به پاسخ ایران تحرک متقابل داشته باشد.
برخی معتقدند که ایران باید به تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی پاسخی بازدارنده بدهد. از این رو «آرمان ملی» برای بررسی سناریوهای احتمالی نظر مهدی مطهرنیا را جویا شده است. مطهرنیا رئیس موسسه آینده‌پژوهی سیمرغ از سناریوهای ممکن سخن گفته که در ادامه می‌خوانید.
*پیچیدگی و سادگی توأمان
مسائل بین ایران و آمریکا در عین پیچیدگی ساده هم به نظر می‌رسد. از آن جهت ساده است که این مواجهه نبردی معنادار و تعریف شده در سیر زمان بوده که با توجه به جهت‌گیری‌های ایدئولوژیک شکل گرفته و از این زاویه وضوح ایده‌ئولوژیک دارد. انقلابیون 57 رویکردی ضد صهیونیستی داشته‌اند. نگاهی که در طول زمان با خود حمل کرده و اکنون آشکارتر شده است. از طرف دیگر در بین صهیونیست‌ها هم آن بخشی که رویکردی تند و رادیکال و منطقه‌گسترانه دارد، در اسرائیل فعال هستند و لذا رو در رویی را گریزناپذیر می‌نماید. نکته این است که این مواجهه ساده جلوه می‌کند اما در باطن پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. پیچیدگی که ناشی از مسائل خاورمیانه، در ارتباط با مسائل بین‌المللی و نیز با توجه به مسائل داخلی هر دو کشور شکل گرفته است. به بیان دیگر ما شاهد هستیم که نوعی تنش با پیچیدگی خاص وجود دارد. از یکسو تل‌آویو تحت تاثیر ویژگی‌های خاص خود از منظر تکنولوژی، حمایت‌های آمریکا و اروپا، در کنار بی‌تفاوتی‌های منطقه‌ای و منطق فشار در جهت عمق بخشیدن به تحریم‌ها علیه تهران است. از سوی دیگر تهران هم ویژگی‌هایی دارد که در چند مورد موجب برتری چشمگیر ایران در برابر رژیم اسرائیل شده است. جغرافیای بسیار گسترده، نیروی انسانی بسیار بزرگ و توانمند و از منظر برخورداری از نیروی انسانی- نظامی به ایران مختصاتی بخشیده که برای تل‌آویو بسیار چالش برانگیز خواهد بود. در چارچوب این معنا باید گفت که جنگ‌های سایه‌وار بین تهران و تل‌آویو از دهه‌های گذشته ادامه دارد. با جنگ نامتعادلی که آغاز شد، پرونده هسته‌ای ایران را بروز و ظهور بیشتر بخشید تا به واسطه تبلیغات وسیع در مطرح کردن آن، قدرت ایران را به تهدیدی برای نظم منطقه‌ای و امنیت نظام بین‌الملل معرفی کند. تبلیغات وسیع صهیونیست‌ها در منطقه به ایران‌هراسی و سپس تهران‌هراسی تبدیل شد. به گونه‌ای که امروز کشور با تهدید مواجه شده است. اگر بخواهیم به جنگ غزه و احتمال آتش‌بس در این زمینه توجه کنیم باید به سناریوهای مختلفی هم توجه داشته باشیم.
*ضد واقعه 7 اکتبر
در مرحله نخست اسرائیل دنبال آتش‌بس موقت است. او آتش‌بس دائمی را نمی‌خواهد، چرا که وضعیت فعلی را فرصتی برای ضربه زدن به حماس می‌داند که آن را نیروی نیابتی می‌داند. این رژیم در همان ساعات اولیه بعد از درگیری در هفتم اکتبر اعلام کردم که این جنگ، جنگ دامنه‌داری خواهد بود و از نظر من یک ضد واقعه است. به اعتقاد من از همان ابتدا روشن بود که تل‌آویو قصد دارد تنش را گسترش داده و به مناطق دیگر بکشاند و هدف نهایی را تهران درنظر گرفته بود و اکنون این امر مشخص شده است.
* انفجار شگفتی
در بررسی سناریوهای احتمالی در جنگ مینیاتوری، با توجه به متغیری به نام غزه و احتمال آتش‌بس با دو عدم قطعیت روبه‌رو هستیم، آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و مساله مواجهه تهران و تل‌آویو. در مجموع می‌توان چند سناریو را در نظر گرفت. یکی از این سناریوها، سناریوی انفجار شگفتی است. آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و حل مساله ایران و اسرائیل، این دو جنبه، جنبه بسیار مثبت و شگفتی‌سازی هستند، چراکه هر دو با عدم قطعیت روبه‌روست. نه آتش‌بس بین اسرائیل و حماس به سهولت دست یافتی است و از آن مهم‌تر حل مساله ایران و اسرائیل هم به آسانی امکان‌پذیر نیست. نه اسرائیل و حماس به سادگی توافق می‌کنند و نه کاهش تنش بین ایران و اسرائیل آسان به دست می‌آید، چه رسد به حل این مسائل! اگر این سناریو یعنی سناریو انفجار شگفتی رخ دهد، می‌توانیم شاهد کاهش خشونت‌ها در منطقه، امکان بازسازی و توسعه در غزه و مناطق دیگر، بهبود شرایط در غزه و افزایش همکاری‌های بین‌المللی برای توسعه و بازسازی آن باشیم. اینها پیامدهای سناریو انفجار شگفتی است.
در جنگ مینیاتوری، با توجه به متغیری به نام غزه و احتمال آتش‌بس، با دو عدم قطعیت روبه‌رو هستیم، آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و مساله مواجهه تهران و تل‌آویو در بین صهیونیست‌ها هم آن بخشی که رویکردی تند و رادیکال و منطقه‌گسترانه دارد، در اسرائیل فعال هستند و لذا رودروریی را گریزناپذیر می‌نماید
* عشق یک‌طرفه!
سناریو بعدی، سناریو عشق یک‌طرفه و عاشق تنهاست و منظور از آن آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و عدم حل مساله ایران و اسرائیل است. این را عشق یک طرف باید دانست. اسرائیل و حماس در وضعیتی قرار می‌گیرند که آتش‌بس بین آنها برقرار می‌شود اما تنش‌ها بین ایران و اسرائیل همچنان ادامه خواهد داشت. از سوی دیگر باید توجه داشت که بلافاصله بعد از کاهش خشونت‌ها در غزه، احتمال بازگشت تنش‌ها وجود خواهد داشت به دلیل افزایش حمایت‌های نظامی و اقتصادی از حماس و تداوم تهدید‌های منطقه علیه رژیم صهیونیستی نتایج این سناریو تلقی می‌شود که به راحتی نمی‌توان از آن گذشت.
*سناریو بهت بزرگ
سناریو سوم، سناریوی بهت بزرگ است، عدم آتش‌بس با حماس از یکسو و حل مساله بین ایران و اسرائیل از سوی دیگر. این سناریو در برابر سناریو اول بهت برانگیزتر و شگفتی‌آفرین‌تر است. اینکه بین اسرائیل و حماس آتش‌بس نباشد، اما تنش بین ایران و اسرائیل کاهش یابد، از سناریو اول نیز دست نیافتنی‌تر است. اگر سناریو نخست، سناریوی شگفتی بزرگ بود، سناریوی سوم، سناریوی بهت بزرگ خواهد بود. آتش‌بس بین اسرائیل و حماس برقرار نمی‌شود، اما تنش‌ها بین اسرائیل و ایران کاهش می‌یابد. این هم دور از دسترس است و نتایج آن می‌تواند به افزایش درگیری و خشونت در غزه، افزایش تلاش‌های بین‌المللی برای میانجی‌گری و برقراری آتش‌بس و کاهش حمایت نظامی و مالی از حماس باشد.
* سناریوی 24
اما سناریوی 24 که نامش بر اساس سریال 24 است، عدم آتش‌بس بین اسرائیل و حماس و عدم حل مساله بین ایران و اسرائیل بوده که سناریوی محتمل‌تری است، چراکه آتش‌بس بین اسرائیل و حماس به گونه‌ای صورت می‌گیرد که اسرائیل موجودیت حماس را به رسمیت بشناسد، این به رسمیت شناختن موجودیت با توجه به هفتم اکتبر از امکان پایین برخوردار است. از طرف دیگر اسرائیل اعلام کرده برای سرزمین‌های موجود در غزه برنامه‌های جدیدی دارد و ثبت نام از شهرک‌نشین‌های جدیدی را آغاز کرده است. پس آتش‌بس بین اسرائیل و حماس تا حدود زیادی یک نگرش تقلیل‌گرایانه و استفاده از وضعیت سیاسی برای مدیریت منازعه تلقی می‌شود. از طرف دیگر عدم حل مساله میان ایران و اسرائیل محتمل‌ترین وضعیت پیشاروی هر دو سوی ماجراست. لذا می‌توان با صراحت بیشتری اظهار کرد که توافق در دو بستر کنونی حاصل نمی‌شود. هم شاهد تشدید درگیری‌ها در غزه و دیگر نقاط خواهیم بود و هم ادامه حمایت از گروه‌های مقاومت. این سخن به معنای آن است که به موازات افزایش تنش و بحران در غزه، با افزایش احتمال رویارویی و مواجهه بین تهران و تل‌آویو هم روبه‌رو خواهیم بود.
* پاسخ ایران؛ بازدارنده
اینکه ایران سخت‌تر از دو عملیات صادق عمل خواهد کرد یا نه، با توجه به سناریوهای مطرح شده، می‌توان پیش‌بینی کرد که پاسخ داده خواهد شد اما تهران بهتر از دیگران متوجه وضعیت فعلی و خطراتی است که ممکن است کشور را تهدید کند. یکی از موارد تلاش رژیم صهیونیستی برای شکل‌دادن ائتلاف بر ضد تهران است. مقامات کشورمان اخیرا از شکل گرفتن یک ائتلاف جهانی علیه تل‌آویو سخن گفته‌اند. سوال مهمی که در این بین وجود دارد این است که چطور می‌توان از گسترش تهدید علیه ایران جلوگیری کرد. در صورتی که کشورهای متخاصم با ایران به سرکردگی آمریکا علیه کشورمان ائتلاف تشکیل دهند، آیا در مقابل اتحادی در اطراف ایران توسط چین و روسیه شکل خواهد گرفت؟ اگر بپذیریم که چنین مواجهه‌ای صورت خواهد گرفت، در آن صورت، مقدمه گسترش تنش نه تنها در ابعاد منطقه‌ای بلکه در ابعاد بین‌المللی خواهد بود. پس آنچه باید بدان توجه کرد این است که هر کدام از این سناریوها که پیامدهای مختلفی داشتند می‌توانند تاثیر گسترده‌ای روی منطقه و جهان داشته باشند امکان تحقق سناریو چهارم نسبت به سه سناریو دیگر وضعیت را بسیار مخاطره‌برانگیز نشان می‌دهد. اگر ایران با بازدارندگی بالایی با اسرائیل برخورد کند، در برابر آن رژیم صهیونیستی هم دنبال زدن ضربه خواهد بود. شاید چنین تصوری وجود داشته باشد که توانایی زدن ضربه سنگین ندارد اما رفتار آمریکا در منطقه نشان داده که این رژیم از حمایت همه‌جانبه آمریکا برخوردار است. اتحادیه اروپا و آمریکا اکنون به توافق نانوشته در برابر تهران دست یافته‌اند. در سوی دیگر چین و روسیه با چالش‌های متعددی مواجه هستند و هنوز نشان نداده‌اند که آیا حاضرند هزینه بیشتری برای تهران بپردازند یا نه؟ باید گفت اگر پاسخ ایران بازدارنده نباشد به نفع اسرائیل تمام خواهد شد و اگر بازدارندگی قابل قبولی داشته باشد، اسراییل سراغ جلب کمک کشورهای دیگر خواهد رفت تا بتواند با قدرت ایران مقابله کند. اینجاست که تصمیم‌گیری در ارتباط با هر اقدامی مهم خواهد بود.
ارسال نظر