چهلم زخم‌های معدن طبس

 اما مرگ است که عزیزت می‌کند، آن هم در دل سیاه و تاریک معدنی در طبس. 53 نفری که 105 کودک بدون پدر را به یادگار گذاشتند؛ در تلخ‌ترین حادثه‌ای که در معادن ایران رخ داد، بعد از 43 معدنچی که در سال 96 در معدن زمستان یورت، براثر انفجار از بین رفتند. حالا اما مسئولان خبر از پلمب معدن زمستان یورت، همچنین معدن زغال سنگ شرق کلات، می‌دهند و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم خبر از درخواست تعطیلی هفت معدن به قوه قضائیه را ارائه داده است. اقداماتی که دیرهنگام، اما از هیچ بهتر است. هرچند نه معدنچیان طبس زنده می‌شوند و نه قربانیان دیگر معادن کشور که در همه این سال‌ها، میان دود و گاز، نفس کشیدن را از یاد بردند و به تلخی در خاک آرمیدند.

مراسم چهلم معدنچیان طبس، درحالی برگزار شد، که چند روز پیش از آن، پنجاه و سومین نفر هم پرکشید و رفت. اما بازماندگان هم وضعیت مناسبی ندارند. خیلی از معدنچیان همچنان دچار عوارض جسمی و روحی شدیدی هستند. چگونه می‌توان قربانیانی را فراموش کرد که در کنار هم و با هم، هر روز عرق می‌ریختند و نفس می‌کشیدند و ضربه به سنگ می‌زدند؟ از چهره‌های حاضر در مراسم چهلم معدنچیان طبس می‌توان به محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی، محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس‌جمهور، فرزانه صادق مالواجرد وزیر راه و شهرسازی، محمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت و احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اشاره کرد. هرچند زخم مصیبت این 53 خانواده هنوز دردناک است.

بر اساس اعلام اداره صمت گلستان، ۱۶ معدن زغال‌سنگ در شهرهای علی‌آباد کتول، رامیان، آزادشهر و مینودشت فعالیت می‌کنند و حدود ۲ هزار کارگر در این معادن مشغول کار هستند. اما تلخ‌ترین حادثه پیش از معدن طبس، مربوط به معدن زمستان یورت است که در سال 96 به جان‌باختن 43 معدنچی انجامید. معدنی که به‌گفته حیدر آسیابی، رئیس‌کل دادگستری گلستان، به علت مسائل بهداشتی و ایمنی پلمب شد و پس از آن هم معدن زغال‌سنگ شرق کلات این شهرستان تا زمان رفع نواقص ایمنی، بسته شد.

انگار داغ معدنچیان طبس، که همچنان برای خانواده‌ها و فرزندانشان تازه است، سبب شده تا وضعیت معادن زغال‌سنگ بررسی شود. حیدر آسیابی در ادامه گفت: پس از بروز حادثه تلخ ریزش معدن طبس به دادستان‌های شهرستان‌های علی‌آباد کتول، رامیان، آزادشهر و مینودشت ماموریت داده شد تا به صورت ویژه، وضعیت معادن زغال‌سنگ در این شهرستان‌ها را بررسی کنند.

این درحالی است که احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم با بیان اینکه در بودجه امسال ردیفی در بحث ایمنی معدن تعریف شده، گفت: معادن زغال‌سنگ کشور از ۱۵ مهر امسال مورد ارزیابی قرار گرفته که تاکنون مراجعه به ۶۷ معدن انجام و درخواست تعطیلی هفت مورد به دستگاه قضا ارسال شده است. وی افزود: در سفر قبلی به این منطقه، تبعیض ناروا در پرداخت دستمزد در معادن طبس مشاهده شد و حالا یتیم شدن ۱۰۵ فرزند جای بحث دارد.

احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: در بودجه امسال ردیفی در بحث ایمنی معدن تعریف شده و معادن زغال‌سنگ کشور از ۱۵ مهر امسال مورد ارزیابی قرار گرفته‌ است

مرگ جمعی و نگاه ویژه

حسن صادقی، معاون دبیرکل خانه کارگر، درباره کارگرانی که سال‌هاست در معادن و دیگر صنایع قربانی می‌شوند به «آرمان ملی» گفت: کار از دست نظارت و کنترل حوزه روابط کار خارج شده است. مرتب ما با اتفاق‌های ناگوار زنجیره‌ای درگیر هستیم. از معدن گرفته، تا صنعت ساختمان و... در صنایع مختلفی که داریم، پی‌درپی شاهد حوادث ناگوار هستیم که متاسفانه منتهی به فوت می‌شود. به طوری که حتی فرصت رسیدگی به همه آنها نیست، یکی تمام نشده، حادثه بعدی پیش آمده است.

صادقی درباره حادثه تلخ طبس و قربانیان آن اظهار کرد: سخن من این است که افراد دست اندرکار، تنها اقدامشان درباره قربانیان معدن طبس بوده است، آن هم به سبب فضایی که درجامعه از بازتاب این خبرتلخ ایجادشد، و مقصرشناخته شدن کارفرما و عدم نظارت و بازرسی، به همین دلایل این حادثه به شکل ویژه موردتوجه واقع شد، که قابل تقدیر است.  اگرچه با توجه به جان‌سپاری این تعداد کارگر، این نوع خدمات هم در مقابل جان انسان چیزی نیست. بحث مستمری‌هایشان را برقرار کردند، آنها که خانه نداشتند را برایشان قرار شده که مسکن تهیه کنند. دیه‌ها را پرداخت می‌کنند و به لحاظ مسائل مالی به نظر می‌رسد که هم دولت و هم کارفرما توجه نسبتا خاصی را معطوف کرده است. شاید دلیلش هم این است که مرگ جمعی بوده و اگر مورد دیگری بود شاید به این صورت مورد توجه ویژه قرار نمی‌گرفت.

صادقی با اشاره به اینکه در طول ماه شاهد حوادث متعددی در صنایع مختلف هستیم که متاسفانه اغلب منجر به فوت کارگر می‌شود، اما به دلیل تک موردی بودن و گسترده نبودن، توجه لازم به آنها نمی‌شود، افزود: تصادف سرویس کارگران، حادثه ریزش در معدن شن شازند، اینها و حوادث بسیاری مشابه آن، اتفاق تلخی است که گسترده است و به طور زنجیره‌ای به هم وصل است. اما متاسفانه آنگونه که باید توجه نمی‌شود.

معاون دبیرکل خانه کارگر، مهم‌ترین عامل در کاهش حوادث ناشی از کار را عدم نظارت و کنترل و سیستم به روزرسانی دانست و گفت: عملا فرد غیر مرتبط را به کاری می‌گماریم، که دانش آن کار را ندارد و حاصلش می‌شود حوادث زنجیره‌ای که در صنایع مختلف می‌بینیم. صنعت معدن و صنعت ساختمان ما پرحادثه‌ترین صنایع هستند. ما چه مکانیزم بازدارنده‌ای را برای اینها تعریف کردیم؟ عمده‌ترین مکانیزمش نظارت و کنترل است. آیا آمدیم اینها را طبقه‌بندی کنیم و اسمش را بگذاریم طبقه ویژه بازرسی، یعنی مرتبا ماهی یکبار بازرسی شود؟

این درحالی است که در جلسه علنی اول آبان ماه مجلس شورای اسلامی، به گزارش ایسنا، گزارش مشترک کمیسیون‌های صنایع و معادن، اجتماعی و اصل نود (۹۰) قانون اساسی در مورد حادثه انفجار معدن زغال‌سنگ پروده(۵) طبس توسط زهرا سعیدی سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن به شرح زیر خوانده شد: در این گزارش فقدان نظارت بر نقشه‌های تهویه معدن معدنجو، عدم انجام عملیات گاززدایی پیش از استخراج معدنجو، عدم نظارت موثر و اتخاذ سازوکار رفع قطعی ایرادات توسط بازرسان کار و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای، عدم توجه به هشدار کارگران، ضعف نظام نظارتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه معادن و صنایع معدنی و عدم ارائه آموزش‌های ایمنی لازم به کارگران معدن به عنوان موارد تخلف، سوءمدیریت و عدم اجرای وظایف قانونی محوله در حادثه انفجار معدن معدنجوی طبس عنوان شده است.

ساعت از 9 شب گذشته بود، 31 شهریورماه 1403، درحالی که فرزندانشان برای آغاز سال تحصیلی آماده می‌شدند و زنان سفره نان را می‌گستردند، تا شام آخرین روز تابستان را میل کنند، خبر از انفجاری در دل زمین نداشتند، که 53 نفر دیگر کنار این سفره‌های گسترده ننشستند. تصاعد آنی گاز متان، دو بلوک B,C را تحت تاثیر قرارداد و 53 معدنچی، جان عزیزشان را در معدن تاریک گذاشتند و رفتند.