ناوگانِ مستهلک

بسیاری از این اتوبوس‌ها آنقدر کهنه و مستهلک هستند، که برای رسیدن تا پایان راه، باید نذر و نیاز کنید! اغلب این اتوبوس‌ها بیش از میزان کارکردشان به فعالیت مشغول هستند. به طوری که روز یکشنبه بعداز ظهر، شاهد تصادف یکی از این اتوبوس‌ها در میدان شهدا بودیم که متاسفانه به دلیل نقص فنی، یا طبق آنچه راننده گفته بود، گیر کردن پدال گاز بوده است. حادثه‌ای که منجر به از دست دادنِ جانِ عزیزِ دو هموطن شد.

چالش اتوبوسرانی و مسائل مربوط به آن روزی نیست که در جلسات شورای شهر تهران مطرح نشود، اما همچنان چاره اساسی برای آن اندیشیده نمی‌شود. این میان اما جانِ عزیزِ مردم است که متاسفانه ارزان از دست می‌رود. به طوری که حادثه تصادف اتوبوس خیابان شهدا، دو کشته برجای گذاشت. تعداد اتوبوس‌های فرسوده در تهران کم نیست. هرچند چندماه پیش مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران از تجهیز ناوگان جدید اتوبوسرانی در خطوط مناطق شرق و جنوب شهر تهران خبر داد. مهدی علیزاده مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران به مهر گفته بود: تعداد اتوبوس‌های نوسازی شده شهر تهران به بیش از ۹۴۰ دستگاه رسیده که در خطوط به کار گیری شده است. این درحالی است که با تردد در سطح شهر، مشاهده خواهید کرد که این رقم برای شهری با این میزان جابه جایی در طول روز، رقمی ناچیز است. البته علیزاده اظهارکرده بود که برای رسیدن به شرایط مطلوب در شهر تهران باید7500دستگاه اتوبوس نو داشته باشیم. این درحالی است که روزانه تعداد زیادی از افراد برای تردد در ساعات مختلف روز از اتوبوس استفاده می‌کنند. اما متاسفانه تنها زمانی که حادثه‌ای رخ می‌دهد، توجهی به اتوبوس‌های فرسوده می‌شود و بعد، کم کم مشمول مرور زمان می‌شود. این درحالی است که اتوبوس‌های برقی هم که در چندسال گذشته مدام درحال رفت و آمد به پایتخت بوده‌اند، هنوز رویت نشده‌اند!

بعدازظهر یکشنبه، در خیابان مجاهدین اسلام در تهران، یک دستگاه اتوبوس به دلیل نقص فنی که به گفته راننده گیرکردن پدال گاز بوده، با3دستگاه موتورسیکلت و 4دستگاه سواری تصادف زنجیره‌ای را تشکیل می‌دهند که منجربه فوت دو نفر و مصدومیت 9نفر می‌شود.

در همین راستا، رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر به حادثه واژگون شدن اتوبوس در میدان شهدا، واکنش نشان داد و از عدم تخصیص کامل بودجه اورهال اتوبوس‌ها انتقاد کرد.

سید جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر تهران در تذکر پیش از دستور دویست و هفتاد و پنجمین جلسه شورای شهر تهران و با اشاره به حادثه روز یکشنبه برای یک دستگاه اتوبوس در میدان شهدا تهران گفت: روز یکشنبه با یک فاصله حدود ۳ الی ۴ ساعته پس از جلسه شورا حادثه تلخی در خیابان مجاهدین اسلام رخ داد.

تشکری هاشمی با بیان اینکه این حادثه تلخی است که در ساعت کاری و در یک شهر آرام اتفاق افتاده اظهار کرد: اما این تنها یک تصادف نبود. اعضای شورای شهر، اگر کمی این حادثه را ریشه یابی کنیم به نکات خاصی می‌رسیم. سال ساخت اتوبوسی که تصادف کرد ۱۳۸۶ بوده یعنی ۱۷ سال در تهران کار کرده و مسافر جابه‌جا کرده است.

رئیس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر تهران ادامه داد: مطابق مصوبه ۱۷ دی سال ۱۴۰۲ دولت، میزان کارکرد اتوبوس‌ها ۱۰ سال است و گفته شده اگر اتوبوسی اورهال شود ۵ سال به عمر آن اضافه می‌شود. یعنی حتی اگر این اتوبوس اورهال هم می‌شد که نشده بود؛ حداکثر عمر مفید آن باید ۱۵ سال می‌بود. اما شاهد هستیم که این اتوبوس ۱۷ سال کار کرده است.

رنجِ مردم از اتوبوس‌های فرسوده

وی تصریح کرد: در طول سه سال گذشته بارها و بارها گفته‌ایم که ناوگان اتوبوسرانی تهران فرسوده و زهوار در رفته است. این اتوبوس‌ها دیگر قادر به ارائه خدمات به شهروندان نیستند. مردم ما با رنج و مصیبت بسیار از اتوبوس‌ها استفاده می‌کنند. اقداماتی که شهرداری تهران انجام داده، جای تشکر دارد و در برابر کارهای انجام نشده نیز جای گله‌مندی وجود دارد. وقتی تهران به ۷ هزار اتوبوس احتیاج دارد، ما نمی‌توانیم دلخوش به قرارداد ۱۵۰۰ اتوبوس داخلی و یک قرارداد اتوبوس برقی که چیزی از آن مشخص نیست باشیم.

تشکری هاشمی با تاکید بر اینکه به هر قیمت ممکن باید برای تهران اتوبوس تامین کنیم، گفت: در بودجه، ۱۰ هزار میلیارد تومان مازاد برای ناوگان حمل و نقل عمومی اختصاص داده‌ایم تا مشکلات حمل و نقلی کاهش یابند اما بخش اندکی از این بودجه‌ها صرف بهبود ناوگان و توسعه آن شده است.

رئیس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای اسلامی شهر تهران درباره ناوگان حمل و نقل عمومی گفت: کهنه بودن ناوگان خاص اتوبوسرانی نیست. در مترو نیز شاهد همین موارد هستیم در بازدیدی که چند روز گذشته از مجموعه واگن سازی داشتم، متوجه شدم از ۱۵۰۰ میلیارد تومان بودجه سال گذشته تنها ۲۶۲ میلیارد تومان هزینه قطعی شده یعنی مصوبات ما تاثیرگذاری لازم برای بهبود نداشته‌اند. هر چقدر که هزینه تصویب کنیم، اما برای اورهال تخصیص نیابد یعنی کاری نکرده‌ایم، مشکلات متعلق به اتوبوسرانی و واگن سازی نیستند بلکه مشکل تامین منابع است.

تشکری هاشمی تصریح کرد: متوفیان و مجروحان حادثه میدان شهدا باید توسط مسئولان شهرداری تهران سرکشی شوند و باید به مسائل درمانی مصدومان توجه شود و نباید خدای ناکرده گفته شود آن ماشین بیمه داشته و هزینه‌ها باید از بیمه گرفته شود ما در مقابل تمامی شهروندان مسئول هستیم.

ترجیحِ استفاده از خودروی شخصی و موتورسیکلت به جای اتوبوس

اما استفاده از حمل و نقل عمومی در سطح شهر، برای عده‌ای که دارای خودروی شخصی هستند، تا اندازه‌ای کاهش یافته است. هرچند همین افراد هم معتقدند برای تردد روزانه و مستمر، به صرفه نیست که از وسیله نقلیه شخصی استفاده کنند. باتوجه به افزایش چشمگیر بهای خودرو در سال‌های اخیر و عدم تناسب دستمزد اغلب اقشار جامعه با قیمت کالاهای مصرفی روزانه، افراد بسیاری ترجیح می‌دهند که با اتوبوس و مترو تردد کنند، به جای استفاده از خودروی شخصی. هرچند همه کارشناسان موافق این مساله نیستند. در همین زمینه محمدجواد شاهجویی، کارشناس حوزه حمل و نقل درباره مشکلات ناوگان اتوبوسرانی در ایران به «آرمان‌ملی» گفت: به‌نظرمن مساله مهم در این حوزه، بحث اقتصادِ حمل و نقل و بحث نگهداشتن قیمت‌ها به صورت دستوری و درکنار آن بحث یارانه انرژی است که اعطا می‌شود. برای مثال درحال حاضر آنقدر قیمت سوخت در داخل شهرها ارزان است، که اولا مدل استفاده مردم از حمل و نقل عمومی تغییر کرده و ثانیا اینکه دستگاه‌های متولی آن اعتباری را که لازم دارند، برای اینکه بتوانند توسعه ناوگان بدهند را ندارند. میزان مصرف مردم هم از ناوگان اتوبوسرانی کاهش جدی پیداکرده است و مردم بیشتر به سمت استفاده از خودروهای شخصی رو آورده‌اند. حتی با تحمل ترافیک به سمت استفاده از موتورسیکلت رفته‌اند و مدل حمل و نقل تغییر کرده است. کسی که مثلا در شهر تهران بتواند از موتورسیکلت استفاده کند، قطعا دیگر از مترو و اتوبوس برایش به صرفه نخواهد بود. یا اگر بتواند مثلا با مدت زمان مشابه در یک مسیر از مبدا تا مقصد با خودروی شخصی خود با راحتی بیشتری طی مسیر کند، قطعا دیگر حاضر نیست از حمل و نقل عمومی استفاده کند.

او درباره مقایسه حمل و نقل عمومی دیگر کشورها با ایران نیز افزود: بیشتر کشورهای دنیا اگر به دنبال افزایش استفاده مردم از حمل و نقل عمومی هستند، به واسطه این است که روی سوخت خودروهای شخصی و وسایل نقلیه شخصی آنقدر مالیات و عوارض بستند به نفع حوزه حمل و نقل عمومی که هزینه فایده استفاده از وسیله نقلیه شخصی نمی‌صرفد که مردم بخواهند هرروز از خودروی شخصی خود برای حمل و نقل استفاده کنند. و به این واسطه است که می‌توانند توسعه حمل و نقل عمومی را در دستور کار قرار دهند. در مورد کشور ما مساله دیگر در این حوزه این است که منابعی هم که از افزایش نرخ سوخت ایجاد می‌شود، هزینه و خرج توسعه حمل و نقل عمومی نمی‌شود و در قسمت‌های دیگر خرج می‌شود، درحالی که در کشورهای دیگر برعکس است.

این کارشناس حمل و نقل درباره اتوبوسران‌ها و وضعیت شغلی خود این افراد و شرکت‌های مربوطه در این حوزه نیز گفت: الان شرایط به گونه‌ای شده است که دیگر نه برای خود شخص و نه برای شرکت‌ها نمی‌صرفد که با اتوبوس فعالیت کنند و واقعا درآمد حاصله از آن، حتی هزینه‌های خود این وسیله نقلیه و استهلاک آن را هم تامین نمی‌کند. و همین سبب شده است که خیلی از افرادی که اتوبوس داشتند، بخشی از آنها حذف شدند و تغییر شغل دادند.