ایران باید به سمت کنترل تنش حرکت کند

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر علی بیگدلی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. بیگدلی در این زمینه معتقد است: «بهترین اقدامی که ایران در این شرایط از خود نشان خواهد داد تلاش برای کنترل تنش و سطح درگیری است. به نظر نمی‌رسد ایران نشان داده که در پاسخ به چنین رفتارهایی فقط منافع و موقعیت خود را در نظر می‌گیرد اما در هر صورت، ادامه درگیری و منازعه هزینه سنگین خواهد داشت و به همین دلیل ایران در حال بررسی شرایط است. عده‌ای بر این باورند که ادامه تنش به سود ما نیست. این افراد اغلب نگاه به اوضاع اقتصادی دارند و با توجه به مشکلاتی از این دست معتقدند سطح تنش را باید در حدی پایین نگه داشت که لطمه‌ای به اقتصاد کشور وارد نشود. امیدواریم که در آینده همین اتفاق رخ بدهد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*مهم‌ترین پیامدهای تجاوز اسرائیل به نقاطی در کشورمان چیست و فکر می‌کنید در شرایطی که این حمله کم اثر و ضعیف بوده، چه واکنشی بهتر است به این حمله داده شود؟

می‌دانیم که عملکرد رژیم صهیونیستی با آمریکا هماهنگ می‌شود و به همین خاطر این کار با کنترل آمریکا صورت گرفته است. اما آمریکا این روزها درگیر انتخابات است و تمایلی به افزایش تنش و درگیری در منطقه خاورمیانه ندارد. اگر اسرائیل به نقاط حساس مانند پالایشگاه‌ها و مراکز نفتی حمله می‌کرد، در آن صورت روی قیمت‌های جهانی نفت اثر می‌گذاشت. نگرانی از افزایش قیمت نفت در آمریکا سنتی قدیمی است. به همین دلیل آمریکا تلاش کرد اسرائیل را کنترل کند. نکته دیگری که در این زمینه حائز اهمیت است این است که سفری که آقای عراقچی به کشورهای منطقه داشته نتایج مثبتی به همراه داشته است. قبل از اینکه رژیم صهیونیستی تحرک خود را آغاز کند، موضوع از مسیرهایی به ایران رسیده بود و این آگاهی وجود داشت که چه نقاطی مورد تهدید قرار می‌گیرند. اثر اطلاع از این مورد مهم، این بود که بلافاصله سهام در بازارها سبز شد، قیمت دلار فروکش کرد و قرار شد یک میلیون سکه به بازار تزریق شود. همه این مسائل نشان می‌دهد که ایران از قبل جزئیات ماجرا را می‌دانسته است. این نکته به خوبی نشان می‌دهد که مذاکرات محرمانه‌ای که عراقچی با شیخ نشین‌های حاشیه خلیج فارس داشته نتیجه داده است. در مجموع روشن شد که حمله اسرائیل به چه صورت بوده و در نهایت بهترین تصمیم از سوی مسئولان ارشد کشور گرفته خواهد شد. اینکه برخی دیدگاه‌های افراطی حرف‌هایی مطرح می‌کنند که با سیاست‌های اعلامی مغایرت دارد، عجیب است. یکی از نمایندگان عنوان کرده بود که ما باید به سمت سلاح خاص حرکت کنیم. چنین دیدگاه‌هایی در شرایط کنونی اشتباه محض است و ما در حال حاضر نباید به چنین سمتی حرکت کنیم. به نظر می‌رسد بهترین اقدامی که ایران در این شرایط از خود نشان داد، تلاش برای کنترل تنش و درگیری است. ایران نشان داده که در پاسخ به چنین رفتارهایی فقط منافع و موقعیت خود را در نظر می‌گیرد، اما در هر صورت، ادامه درگیری و منازعه هزینه سنگین خواهد داشت و به همین دلیل ایران در حال بررسی شرایط است. عده‌ای بر این باورند که ادامه تنش به سود ما نیست. این افراد اغلب نگاه به اوضاع اقتصادی دارند و با توجه به مشکلاتی از این دست معتقدند سطح تنش را باید در حدی پایین نگه داشت که لطمه‌ای به اقتصاد کشور وارد نشود. امیدواریم که در آینده همین اتفاق رخ بدهد.

*اگر تنش‌ها کنترل شود، چقدر احتمال دارد که گام بعدی آرامش در غزه باشد؟ آیا این احتمال وجود دارد در غزه آتش‌بس اعلام شود و تنش در خاورمیانه روند کاهشی به خود بگیرد؟

 در ساعات گذشته بنا به درخواست آقای عراقچی جلسه شورای امنیت سازمان ملل برگزار شد. فرانسه نیز در هفته‌های اخیر رابطه تیره و تاری با اسرائیل پیدا کرده است. از سوی دیگر روسیه و چین نیز ممکن است به سود ایران عمل کرده و علاوه بر محکومیت چنین رفتاری، برای کاستن از سطح تنش‌ها بیشتر تلاش کنند. نکته دیگر اینکه در شرایط کنونی رئیس سیا و موساد در دوحه قطر هستند و احتمال دارد نماینده‌هایی از مصر و حماس نیز در دوحه حضور یابند. در یکی از رسانه‌ها گفته شد که حماس با همه مفاد آتش‌بس موافقت کرده و حتی خبر رسید که نیمی از گروگان‌های اسرائیل را در مقابل آزادی زندانیان فلسطینی آزاد خواهد کرد. عقلانیت سیاسی با در نظر گرفتن سود و زیان، آنهم وقتی شرایط برای مردم سخت و دشوار باشد بر آتش‌بس و کاستن از سطح تنش حکم می‌کند البته نمی‌توان برای حماس نسخه پیچید. آنها در میدان هستند و بهتر از هر کسی به سود و زیان خود وقوف دارند. در کنار مسائلی مانند آینده غزه، حزب‌ا... لبنان هم شرایط خود را دارد. وضعیت نامتعادل نتانیاهو در ساختار سیاسی اسرائیل در افزایش درگیری‌ها نقش داشته است که اگر پایان درگیری را بپذیرد، به معنای پایان عمر سیاسی او خواهد بود و این یکی از دلایل طولانی شدن درگیری در منطقه است و پیوسته تلاش می‌کند برگ‌های برنده برای خود جمع کند و در این راه حتی اهمیتی به زندگی مردم عادی اسرائیل نمی‌دهد. هدف وی این است که موقعیت خود را در ساختار سیاسی اسرائیل تقویت کند. انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هم هست که بایدن تلاش می‌کند قبل از پایان دوره‌اش به دستاوردی در این زمینه برسد. از این رو به احتمال زیاد در روزهای آینده شاهد کاستن از درگیری‌ها و حتی آتش‌بس کامل خواهیم بود.

برخی دیدگاه‌های افراطی حرف‌هایی مطرح می‌کنند که با سیاست‌های اعلامی مغایرت دارد، عجیب است یکی از نمایندگان عنوان کرده بود که ما باید به سمت سلاح خاص حرکت کنیم

*اختلاف نظر بین بایدن و نتانیاهو در ماه‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. آیا در شرایطی که آمریکا به دنبال صلح در خاورمیانه قبل از انتخابات است، نتانیاهو در مسیری که مورد نظر بایدن است حرکت خواهد کرد؟ یا این احتمال وجود دارد که نتانیاهو همچنان در مسیر افزایش تنش حرکت کند؟

نتانیاهو به دلیل نوع تفکری که محافظه‌کار افراطی مذهبی است به ترامپ خیلی نزدیک‌تر است. ترامپ نیز در دورانی که رئیس‌جمهور آمریکا بود طرح ابراهیم را اجرا کرد که به سود نتانیاهو تمام شد. البته اختلاف نظر بین بایدن و نتانیاهو مشهود است، اما به نظر می‌رسد درباره تنش بین ایران و اسرائیل نتانیاهو تا حدودی تحت تأثیر پیشنهادات بایدن قرار گرفته است. نافرمانی نتانیاهو از بایدن باعث شده که در نظرسنجی‌های مختلفی که در آمریکا صورت گرفته میزان محوبیت خانم هریس کاهش پیدا کند که این موضوع باعث نگرانی بایدن شده است. هنوز مشخص نیست در روزهای آینده چه اتفاقاتی در انتخابات آمریکا رخ خواهد داد. با این وجود اگر در روزهای آینده بین حماس و اسرائیل آتش‌بس صورت بگیرد این اتفاق به سود هریس خواهد بود و جایگاه وی را بهتر خواهد کرد. البته از این نکته نیز نباید غافل شد که مردم آمریکا زیاد به سیاست خارجی این کشور توجه نمی‌کنند، با این حال بایدن هم در خاورمیانه ناموفق بوده و هم در جنگ اوکراین. این موضوع نیز روی رأی خانم هریس به خصوص در هفت ایالت کلیدی آمریکا تأثیرگذار خواهد بود. به نظر می‌رسد شرایط به سمتی در حال حرکت است که در نهایت ترامپ پیروز می‌شود مگر اینکه در همین مدت کوتاه بین اسرائیل و حماس آتش‌بس صورت بگیرد که روی آرای خانم هریس تأثیر مثبت بگذارد.

*در صورتی که ترامپ دوباره به قدرت برسد، معادلات در خاورمیانه به چه سمتی خواهد رفت؟

ایران با ترامپ بر سر دو موضوع اساسی اختلاف دارد که یکی ترور سردار سلیمانی بوده و دیگری خروج از برجام. به همین دلیل باید عنوان کرد کدورت‌های عمیقی بین ایران و ترامپ وجود دارد. به خاطر داریم که بایدن قبل از اینکه سوگند ریاست جمهوری بخورد اعلام کرده بود که به دنبال از سر گیری مذاکرات برای احیای برجام است. این حرف بایدن نشان می‌داد که ترامپ دست به کاری زد که در بین خود آمریکایی‌ها هم نکوهش شده بود. در حالی که انتظار می‌رفت موضوع برجام با آمدن بایدن حل و فصل شود اما محالفت‌های داخلی اجازه شکل‌گیری توافق را نداد و ما فرصت مهمی را از دست دادیم. برخی تحلیلگران معتقدند که بخشی از تنگناها و مشکلات امروز در همان عدم توافق نهفته است. نمی‌توان انکار کرد که اگر ترامپ در انتخابات آمریکا به پیروزی برسد به ضرر ایران تمام شده و معدود کانال‌های ارتباطی ما با آمریکا هم مسدود یا بی‌اثر خواهد شد. نکته دیگری هم هست که شایسته دقت و توجه است. ترامپ فرد عملگرایی است و این احتمال وجود دارد که فضای جدیدی برای مذاکره و پیشبرد اهداف ایران به وجود بیاید. سوال مهمی که وجود دارد این است که در چنین شرایطی موضع ایران نسبت به سابقه ترامپ چه خواهد بود؟ آیا زمینه برای تغییر وجود خواهد داشت یا خیر. نکته مهم دیگر اینکه درباره پیش‌بینی نتیجه انتخابات آمریکا می‌توان به این توجه کرد که فضای عمومی آمریکا و به خصوص فضایی که بر جمهوری‌خواهان حاکم است، فضایی ضد زن است و ماهیت آن را در مورد خانم کلینتون مشاهده کردیم. امتیازهایی که خانم کلینتون داشت به مراتب از خانم هریس بیشتر بود. کلینتون هم خودش وزیر امور خارجه بود و هم همسر رئیس‌جمهور بود، با این وجود به دلیل نوع رأی‌گیری که در آمریکا وجود دارد در نهایت کلینتون در انتخابات از ترامپ شکست خورد.