شرایط برای مذاکره با غرب مناسب نیست

 به نظر می‌رسد اقدام ضعیف و سطحی اسرائیل بیشتر به قصد جلوگیری از پاسخ شدید ایران بوده است تا یک اقدام خصمانه شدید. در حالی که آمریکا از ایران خواسته به حمله واکنش نشان دهد تا دور جدیدی از مقابله شکل نگیرد و رویارویی مستقیم پایان یابد. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی پیامدهای ماجراجویی رژیم صهیونیستی با حسن بهشتی‌پور تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. بهشتی‌پور در این زمینه معتقد است: «در مورد اینکه ایران در ارتباط با حمله صورت گرفته چه تصمیمی می‌گیرد، موضوعی است که برای روشن شدن ابعاد آن باید صبر کرد. در اختیار ایران است که چه واکنشی نشان بدهد. ممکن است تصمیم این باشد که پاسخ مستقیم داده نشود به ‌این دلیل که این اقدام موثر و جدی نبوده و یا اینکه پاسخ متقابل و مستقیم داده شود و مثلا عملیات وعده صادق ۳ انجام شود که این تصمیم اقتضائات خود را خواهد داشت. باید با در نظر گرفتن تمام ابعاد موضوع از قبیل پدافند عامل و غیر عامل تصمیم گرفته شود. ایران بارها اعلام کرده قصد دامن زدن به تنش در منطقه را ندارد و این اسرائیلی‌ها و به خصوص شخص نتانیاهو است که می‌خواهد بحران و تنش را در منطقه گسترش دهد. در هر حال نباید امکان بهره‌برداری به نتانیاهو داده شود و نباید اجازه دهیم که به اهداف مورد نظرش برسد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*مهم‌ترین هدف اسرائیل از حمله به ایران چه بود و آیا به اهداف خود رسید؟

پس از عملیات وعده صادق2 اسرائیلی‌ها اعلام کرده بودند که حمله سختی خواهند کرد و تهدیدات گسترده‌ای را در این زمینه انجام دادند ولی عملیات انجام شده برخلاف تبلیغات صورت گرفته وسیع نبود. نکته دیگر اینکه پدافند ایران قوی عمل کرد و اجازه نداد که حملات صهیونیست‌ها به نتیجه برسد و همچنین به‌خاطر فاصله و مسافت زیاد، اسرائیلی‌ها نتوانستند اقدام چندان موثری انجام دهند. با این حال در این عملیات تهران بعد از سال‌ها مورد حمله رژیم صهیونیستی قرار گرفت و به همین دلیل مسئولان باید در تقویت پدافند عامل و غیر عامل اقدامات بیشتری انجام دهند. در مورد اینکه ایران در ارتباط با حمله صورت گرفته چه تصمیمی می‌گیرد، موضوعی است که برای روشن شدن ابعاد آن باید صبر کرد. تصمیم‌گیری تماما در اختیار ایران است که چه واکنشی نشان بدهد. ممکن است تصمیم این باشد که پاسخ مستقیم داده نشود به‌این دلیل که این اقدام موثر و جدی نبوده و یا اینکه پاسخ متقابل و مستقیم داده شود و مثلا عملیات وعده صادق ۳ انجام شود که این تصمیم اقتضائات خود را خواهد داشت. باید با در نظر گرفتن تمام ابعاد موضوع از قبیل پدافند عامل و غیرعامل تصمیم گرفته شود. ایران بارها اعلام کرده قصد دامن زدن به تنش در منطقه را ندارد اما این اسرائیلی‌ها و به خصوص شخص نتانیاهو است که می‌خواهد بحران و تنش را در منطقه گسترش دهد. در هر حال نباید امکان بهره‌برداری به نتانیاهو داده شود و نباید اجازه دهیم که به اهداف مورد نظرش برسد. ایران باید با همکاری کشورهای منطقه یک اقدام مشترک دیپلماتیک علیه نتانیاهو و تلاش برای توقف جنایت‌های او انجام دهد.

*در چنین شرایطی آیا ایران تلاش خواهد کرد اهداف خود را از طریق دیپلماسی پیش ببرد؟

ایران در ماه‌های اخیر در هر دو زمینه فعال بوده است. با این وجود باید این نکته را مورد توجه قرار داد که در شرایط جنگی مذاکره کارساز نیست در واقع شرایط برای مذاکره باید فراهم باشد. در شرایط جنگی نمی‌توانیم با آمریکا و اروپا مذاکره کنیم، برای همین امروز عادی‌‌سازی مناسبات در دستور کار وزارت امور خارجه نیست و در مقابل مدیریت تنش دنبال می‌شود. مناسبات سیاست خارجی در شرایط جنگی یا وضعیتی مشابه تنش فعلی، متفاوت از شرایط عادی است. با توجه به شرایط حساس منطقه و موقعیتی که ایران و آمریکا در این درگیری دارند، آمادگی عادی‌‌سازی روابط در هیچ کدام از طرف‌ها وجود ندارد. روند گفت‌وگو نیز از یک موضوع مشترک شروع می‌شود که برای طرفین درجه اهمیت یکسانی دارد. مذاکرات ایران و غرب، ایران و آمریکا و یا ایران و پنج به‌علاوه یک از موضوع توافق برجام شروع خواهد شد. اگرچه برجام با خروج آمریکا از توافق اجرایی نشد و در نظر منتقدانش توافقی ناکارآمد جلوه کرد، ولی یک الگوی ممتاز از گفت‌وگو و مذاکره دیپلماتیک است. این الگو از بین نمی‌رود و می‌تواند به شکل چهارچوب مذاکرات آینده مجدداً مورد استفاده قرار بگیرد. ما یک بار به این شیوه با جهان به توافق رسیده‌ایم. برجام چنان تاثیری داشته که هر مذاکره‌ای هم که در آینده انجام شود، بر همان مبنا خواهد بود. ممکن است آن توافق نام دیگری داشته باشد، ولی الگوی گفت‌وگو‌های برجام تکرار خواهد شد. متاسفانه دوره طلایی گفت‌وگو و احیای برجام از دست رفته است. امروز هم تنش و جنگ در منطقه همچون یک مانع فعلا اجازه تحرکی در این زمینه را نمی‌دهد. از طرفی شرایط به صورتی است که طرف مقابل احساس می‌کند ایران باید سر میز مذاکره امتیاز بدهد. به همین دلیل عقیده دارم شرایط برای شروع مذاکرات و از سر گیری گفت‌وگوها مساعد نیست.

در شرایط جنگی نمی‌توانیم با آمریکا و اروپا مذاکره کنیم، برای همین امروز عادی‌‌سازی مناسبات در دستور کار وزارت امور خارجه نیست و در مقابل مدیریت تنش دنبال می‌شود

* در پی تجاوز رژیم صهیونیستی کشورهای منطقه و به خصوص مصر و عربستان این اقدام را به شدت محکوم کردند. سفر عراقچی به کشورهای منطقه چقدر در این موضع‌گیری تأثیرگذار بود؟

عراقچی با سفر به کشورهایی چون لبنان، سوریه، قطر، عراق، عربستان، عمان، اردن، مصر و نهایتا ترکیه تلاش کرد، گفت‌وگوها را در عالی‌ترین سطح دنبال کند. این روند دیپلماتیک نشان می‌دهد که دولت چهاردهم به نمایندگی از ایران، در حوزه دیپلماسی شفاف و صریح عمل کرده است. در این سفرها هم سیاست ایران در این بحران تشریح شد و هم هشدارهای لازم به برخی کشورها داده شد که نمی‌توانند با صهیونیست‌ها علیه ایران و محور مقاومت همراهی داشته باشند. این اتفاق نیز در عمل رخ داد هیچ کدام از کشورهای منطقه اجازه ندادند رژیم صهیونیستی از حریم هوایی آنها علیه ایران استفاده کند. سفر وزیر امور خارجه به قطر و عربستان برای اتمام حجت بود با تأکید بر اینکه کشورهای مختلف نباید آسمان خود را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار دهند؛ لذا شاهد اعلام رسمی کشورهای یاد شده با تأکید بر این بودیم که آسمان خود را برای حمله به ایران در اختیار این رژیم قرار نمی‌دهند و در عمل نیز چنین اتفاقی رخ داد. با توجه به اینکه مصر از جمله بازیگران فعال در روند تحولات غرب آسیا به شمار می‌رود، وزیر امور خارجه ایران سفری هم به مصر انجام داد که مجموعه مذاکرات در آنجا نشان می‌دهد ایران دنبال صلح و راه حل‌های دیپلماتیک است. عراقچی در همه سفرهای منطقه‌ای خود بر این نکته بسیار مهم تأکید کرده است که ایران پای همه چیز ایستاده و با هر تهدیدی مقابله می‌کند، یعنی ایران صرفاً دنبال دیپلماسی نیست، بلکه با دنبال کردن سیاست کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق گفت‌وگو با کشورهای صلح‌طلب و مقابله با جنایت اسرائیل در منطقه است. آنچه وزیر امور خارجه در سفرهای منطقه‌ای عنوان کرده نشان دهنده قوت ماست و اینکه ایران آمادگی دارد با هرگونه تجاوز رژیم صهیونیستی برخورد کند. نکته مهم در این زمینه اینکه عادی‌سازی روابط ایران و مصر در معادلات قدرت آینده خاورمیانه بسیار تعیین‌کننده است. به همان شکل که عادی‌سازی روابط ایران و عربستان یک نقطه عطف بود، عادی‌سازی روابط ایران و مصر هم یک نقطه عطف در روابط دوجانبه و معادلات قدرت در غرب آسیا و شمال آفریقا است.

* آمریکا از ایران خواسته که به حمله پاسخ ندهد. چرا آمریکا برای توقف تنش و درگیری در منطقه از راه کنترل رژیم صهیونیستی، تلاش چشمگیر و موثری انجام نمی‌دهد؟

اسرائیل متحد استراتژیک آمریکاست. متحد استراتژیک یعنی دو کشور در همه حوزه‌های نظامی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و... روابط راهبردی و نزدیک دارند. وقتی دو کشور در همه زمینه‌ها همسو باشند متحد استراتژیک هستند. آمریکا و اسرائیل متحد استراتژیک هستند چه رئیس‌جمهور آمریکا ترامپ باشد چه هریس و بایدن. اما در عین حال، حتی دو متحد استراتژیک هم ممکن است با هم اختلاف داشته باشند. امروز اختلاف نتانیاهو با بایدن نمایان است و حتی ممکن است با ترامپ هم اختلافاتی داشته باشد، اما با جنایاتی که اسرائیل در غزه صورت داده و ۴۲ هزار نفر را کشته که اکثریت این قربانیان را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند طبیعی است که ترامپ نیز ملاحظاتی داشته باشد. نتانیاهو علنا جنایت می‌کند و این باعث شده حتی فردی مانند ترامپ هم نتواند علنا از او دفاع کند. با این حال حتی اگر نتانیاهو هم نباشد و فرد دیگری روی کار باشد، روابط راهبردی میان اسرائیل و آمریکا تداوم خواهد داشت. این وضعیت درباره احتمال پیروزی هریس در انتخابات نیز وجود دارد. بایدن نشان داده که زیاد از سیاست‌های جنگ‌طلبانه نتانیاهو حمایت نمی‌کند. آمریکا نمی‌خواهد مسئولیت بدمستی نتانیاهو را برعهده بگیرد. امروز آمریکا در وضعیت انتخاباتی است و نمی‌خواهد یک بحران جدید ایجاد کند. واقعیت این است که اعتبار آمریکا در موضوع غزه بسیار لطمه خورده و نمی‌خواهد دوباره آبروی خود را در یک رویارویی دیگر هزینه کند. آمریکا به خاطر منافع خود بود که ایران را دعوت به آرامش کرد. اسرائیلی‌ها می‌دانستند که برای اینکه بتوانند به مرزهای کشورمان نزدیک شوند، باید جانب آمریکا را داشته باشند. این در حالی است که ایران با کشور‌های منطقه اتمام حجت کرده بود که اگر در کنار اسرائیل قرار بگیرند مورد هدف قرار خواهند گرفت. به همین دلیل هیچ کشور عاقلی به خاطر اسرائیل وارد درگیری و جنگ نمی‌شود.