نگاهی به کولبری و بساط گستری

از میوه‌جات غیر بومی در ایران مثل موز، نارگیل، انبه تا لوازم یدکی خودروهای گرانقیمت و دارو و مواد شیمیایی از اقلام اصلی این فعالیت است. کولبران یا به‌طور امانی و یا قطعی اقدام به حمل کالا می‌کنند. متاسفانه در میان کولبران، افراد تحصیل‌کرده‌ای در حد دکترا و کارشناسی ارشد هم می‌توان دید. حدود‌ ۸۰درصد از کولبران را افراد بومی استان‌های مرزی یا فرزندان و اقوام نزدیک آنها تشکیل می‌دهند. شاخه‌ای از مرزنشینان به جای کولبری به (شوتی گری) یعنی وارد کردن افرا‌دی که به‌شکل غیر قانونی از مرز عبور کرده‌اند، می‌پردازند. امروز دیگر نه تنها در خیابان‌ها وکوچه‌ها و میادین بلکه در داخل و بیرون ایستگاه‌های مترو اقدام به بساط گستری و دستفروشی می‌کنند. روزی نیست که عابرین بین مامورین مقابله با سد معبر در خیابان‌ها و ‌ایستگاه‌های مترو شاهد درگیری هتاکی‌های آزار دهنده و ضد ادب و اخلاق نباشند. اصلی‌ترین علت افزایش بساط گستری، بیکاری و فقدان زیر ساخت‌های کارآفرین است. محرومیت زدایی از مناطق محروم مرزی باید در سرلوحه برنامه‌های مسئولان قرار گیرد. تعامل با کشورهای دیگر می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. تشکیل بازارهای هفتگی و روزانه در مناطق محروم تهران و دیگر نقاط کشور برای کمک به افراد کم درآمد اهمیت دارد. باید توجه داشت که فربهی بیش از حد سازمان‌های دولتی و خصولتی دیگر کشش جذب  نیرو ندارد و باید با طرح‌های کوتاه‌مدت به‌کمک اشتغال‌زایی رفت. تجدید نظر در رشته‌های دانشگاهی و‌ ایجاد رشته‌های مورد نیاز کشور نیز در مرحله دوم باید مد نظر قرار گیرد. هم کولبری و هم بساط گستری هردو پدیده و عارضه اجتماعی بوده و ‌نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم است. بسیاری از دستفروشان در زمره اشخاص بازنشسته و یا فاقد حقوق و درآمد هستند. ایجاد تعاونی‌های محلی و وابسته به سازمان‌های دولتی برای اشتغال کارکنان خود در دوران تقاعد نیز از راه‌های کاهش چنین مشکلاتی است. سودجویان به‌خاطر فرار از حقوق و عوارض دولتی از جان کولبران بهره‌کشی می‌کنند. پرداخت دستمزدهای ناچیز در مقابل تلاش‌های طاقت‌فرسای کولبران، سقوط از ارتفاعات پرخطر و ریسک مرگ برای کولبران در کنار سرما و یخبندان کشنده، درگیری با مرزبانانی که همواره باید از مرزهای کشور صیانت کنند، از فراوان‌ترین موضوعات شایسته توجه در پدیده کولبری است. بساط گستری شغل دوم یا سوم برخی از مردان و زنان است که حتی در مسیر رفت و آمد به خانه و محل‌کار به آن دست می‌زنند. با ایجاد تعاونی‌های مرزی می‌توان ضمن قانونمند کردن این  فعالیت‌ها نسبت به حفظ جان هموطنان قدم برداشت. این سوال وجود دارد که در استان‌های کردستان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی چند کارخانه وجود دارد که بتوانند نیروهای کار بومی را به خود جلب کنند؟ امضای توافقنامه اعزام نیروهای کار در تخصص‌های مختلف به کشورهای همسایه راه دیگری برای کاستن از آسیب‌های مربوط به بیکاری در نواحی مرزی است. چنین حرکتی بسیار ارزشمند است و جا دارد که دولت آقای پزشکیان به آن اهتمام داشته باشد. به‌جای اینکه فرزندان ما در کشورهای دیگر به کارهای سطح پایین اشتغال داشته باشند می‌توان با قانونمند کردن مبادله نیروی انسانی از اهانت به آنها جلوگیری کرد. ترکیه و هند بخشی از درآمد ارزی خود را از همین راه به دست می‌آورند.

*مجید ابهری

آسیب‌شناس اجتماعی