دیپلماسی فعال، هشدار و قاطع

 عراقچی سفر خود را از لبنان آغاز و پس از آن به سوریه، عربستان، عراق، قطر، اردن، عمان، مصر و ترکیه سفر کرد. نقطه عطف این سفر اما سفر به مصر بود. جایی که این سفر می‌تواند روابط دو کشور را ترمیم و تقویت کند و زمینه تحولات جدیدی را در خاورمیانه به وجود بیاورد. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی ابعاد این سفر دوره‌ای و با اهمیت با حسن بهشتی‌پور تحلیل‌گر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. بهشتی‌پور معتقد است: «عراقچی در همه سفرهای منطقه‌ای خود بر این نکته بسیار مهم تأکید کرده است ایران پای همه چیز ایستاده و با هر تهدیدی مقابله می‌کند، یعنی ایران صرفاً دنبال دیپلماسی نیست، بلکه با دنبال کردن سیاست کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق گفت‌وگو با کشورهای صلح‌طلب و مقابله با جنایت اسرائیل در منطقه است. آنچه وزیر امور خارجه در سفرهای منطقه‌ای عنوان کرده نشان دهنده قوت ماست و اینکه ایران آمادگی دارد با هرگونه تجاوز رژیم صهیونیستی برخورد کند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*عباس عراقچی در روزهای اخیر سفری دوره‌ای به کشورهای مهم منطقه از جمله، عربستان، مصر و ترکیه داشته است. مهم‌ترین اهداف این سفر چیست؟

یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های وزیر امور خارجه پیگیری و گسترش امکانات دیپلماتیک است. به عبارت دیگر رئیس دستگاه دیپلماسی کشور نباید خانه‌نشین باشد، بلکه لازم است در راستای گسترش دیپلماسی و تعامل بیشتر با کشورهای مختلف اقدامات اساسی انجام دهد. عراقچی سفرهای منطقه‌ای را در همین راستا انجام داده است. با توجه به افزایش بحران منطقه‌ای و تنش‌افزایی رژیم صهیونیستی در غزه و لبنان و کشاندن دامنه تنش به ایران، عراقچی در ابتکاری دیپلماتیک تلاش کرد با سفر به لبنان که با شجاعت تمام انجام شد، حضور و پشتیبانی مردم و حاکمیت ایران را از مردم لبنان و حزب‌ا... اعلام کند. متعاقب آن، با سفر به سوریه هماهنگی‌های لازم را برای تقویت جبهه مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی در دستور کار داشت. سفر وزیر امور خارجه به قطر و عربستان برای اتمام حجت ایران بود با تأکید بر اینکه کشورهای مختلف نباید آسمان خود را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار دهند. لذا شاهد اعلام رسمی کشورهای یاد شده با تأکید بر این بودیم که آسمان خود را برای حمله به ایران در اختیار این رژیم قرار نخواهند داد. سفر عراقچی به عراق نیز در راستای هماهنگی و حمایت از محور مقاومت در منطقه غرب آسیا و اقدام مشترک در برابر جنایات اسرائیل در غزه و لبنان بود. همچنین سفر به عمان علاوه بر دنبال کردن توسعه روابط دوجانبه و امکان مذاکرات با طرف یمنی در عمان، در راستای پل ارتباطی این کشور با آمریکا موضع گیری قاطع درباره روند گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا را شاهد بودیم.

*این موضع‌گیری در شرایط کنونی به چه معناست؟

آمریکا با ارسال سامانه پدافندی تاد به رژیم صهیونیستی قصد دارد معادله و توازنی را که به دلیل عملیات «وعده صادق 2» به نفع محور مقاومت تغییر کرده بود و علاوه بر آن ضربه پذیر بودن رژیم صهیونیستی را اثبات کرد، برهم بزند. اعلام قطع مذاکره غیرمستقیم ایران با آمریکا از سوی عراقچی آن هم در عمان پیام آشکار و واکنش دقیقی از سوی ایران به این تصمیم آمریکا بود. از سوی دیگر به نظر می‌آید آمریکا با ارسال سامانه پدافندی تاد به رژیم صهیونیستی، به دنبال آزمایش این سامانه برای واقف شدن به میزان کارایی آن است، یعنی به دنبال فرصتی است تا ببیند این سامانه در شرایط جنگ واقعی چقدر کارایی دارد. می‌دانیم که سامانه پاتریوت کارایی چندانی نداشت، لذا شرکت‌های اسلحه سازی در این فرصت به دنبال بازاریابی هستند و مایلند اینبار سامانه تاد را در عملیات واقعی آزمایش کنند. علاوه براین، درخواست وزیر امور خارجه چین برای صحبت با وزیر امور خارجه ایران و تبادل نظرات و گفت‌وگو در سفارت ایران در مسقط، نشان از تحرک جدید چین در تحولات غرب آسیا دارد زیرا طرف چینی می‌داند اگر می‌خواهد روند واردات انرژی از منطقه غرب آسیا به سهولت انجام شود، نباید در برابر جنایات اسرائیل در غزه و لبنان بی‌تفاوت بماند. تداوم دیپلماسی ایران در اردن و تاثیرگذاری بر این کشور، با توجه به اینکه امان یکی از پایتخت‌هایی بود که در عملیات موشکی فروردین گذشته ایران، آسمانش را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار داده بود، بسیار حائز اهمیت است. لازم بود ایران با طرف اردنی اتمام حجت کند که بودن در جبهه رژیم صهیونیستی معنایی جز این نخواهد داشت که این کشور مقابل جبهه مقاومت قرار خواهد گرفت و اردن باید تبعات این سیاست غلط را بپذیرد.

به نظر می‌رسد ایران در سفر وزیر امور خارجه به اردن، پیام آشکاری داد که برای اردن بهتر است مانند قطر و عربستان بی‌طرف بماند و اگر از حقوق فلسطینیان دفاع نمی‌کند، لااقل در جبهه رژیم صهیونیستی قرار نگیرد.

*مصر و ترکیه چه نقشی در معادلات خاورمیانه با محوریت ایران دارند؟

با توجه به اینکه مصر و ترکیه ازجمله بازیگران فعال در روند تحولات غرب آسیا به شمار می‌روند و وزیر امور خارجه ایران سفری به مصر انجام داده است که مجموعه مذاکرات در آنجا نشان می‌دهد ایران به دنبال صلح و راه‌حل‌های دیپلماتیک است. طرف مصری در سال‌های اخیر بعد از عادی سازی روابط ایران و عربستان به بهبود مناسبات تهران–قاهره تمایل نشان داده است. به نظر می‌رسد فرصت دیدار آقای عراقچی در راستای ایجاد دریچه‌های باز برای گفت‌وگو به جای لفاظی‌های سیاسی خواهد بود زیرا در سال‌های گذشته طرف مصری سیاست خوابیدن در وسط لحاف دیپلماسی را دنبال و تلاش کرد از دو طرف امتیازگیری کند، اما مصر به خوبی می‌داند اگر جنایت اسرائیل در غزه مهار نشود، امکان گسترش آن در صحرای سینا وجود دارد. عراقچی در همه سفرهای منطقه‌ای خود بر این نکته بسیار مهم تأکید کرده است که ایران پای همه چیز ایستاده و با هر تهدیدی مقابله می‌کند. یعنی ایران صرفاً دنبال دیپلماسی نیست، بلکه با دنبال کردن سیاست کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق گفت‌وگو با کشورهای صلح‌طلب و مقابله با جنایت اسرائیل در منطقه است. آنچه وزیر امور خارجه در سفرهای منطقه‌ای عنوان کرده نشان دهنده قوت ماست و اینکه ایران آمادگی دارد با هرگونه تجاوز رژیم صهیونیستی برخورد کند. در سفر دوره‌ای عراقچی، سفر به عراق نیز اهمیت بسزایی دارد.

این روز‌ها کل کشور‌های منطقه درگیر بحران هستند. بجز رژیم نتانیاهو و دولت او، همه دولت‌های منطقه، ادامه روند ضدصلح و شرایط ناپایدار منطقه را به زیان خود می‌بینند

*چرا سفر به عراق اهمیت داشت؟

 عراق به دلیل مجاورت با سوریه و ارتباطاتش با گروه‌های فعال در این کشور، در موقعیت حساسی قرار دارد و گروه‌های مقاومت عراق می‌توانند علیه اسرائیل دست به اقدام موثر برنند و گروه‌های فعال در عراق مانند حشدالشعبی می‌توانند تعیین کننده باشند. یکی از برنامه‌های رژیم اسرائیل برای دسترسی به ایران، استفاده از خاک عراق است، چراکه جنگنده‌های آنها نیاز به سوختگیری دارند. با این حال، دولت عراق به‌طور رسمی اجازه چنین اقدامی را نداده است. کشورهای عربستان، امارات و قطر نیز به همین ترتیب، به‌طور رسمی اعلام کردند که اجازه استفاده از آسمان خود را به اسرائیل نخواهند داد و این موضوع به‌خاطر جلوگیری از تبدیل شدن به شریک جرم متجاوز است. در این مسأله عراق به‌دلیل داشتن مناسبات نزدیک با آمریکا و سیاست‌های آن کشور، می‌تواند نقش مهمی در این معادلات ایفا کند. عراق با هماهنگی ایران، عربستان سعودی، مصر و ترکیه، می‌تواند اقدام مشترکی صورت دهد تا توسعه‌طلبی اسرائیل مهار شود. این امر به شرطی میسر است که اراده لازم در آنکارا، بغداد، ریاض و قاهره وجود داشته باشد.

*بدون تردید سفر عراقچی به مصر نقطه عطفی در این سفر بود. چرا ایران در شرایط کنونی به دنبال ترمیم و تقویت روابط خود با مصر است؟

عادی‌سازی روابط ایران و مصر در معادلات قدرت و آینده خاورمیانه بسیار تعیین‌کننده است. همان‌طور که عادی‌سازی روابط ایران و عربستان یک نقطه عطف بود، عادی‌سازی روابط ایران و مصر هم یک نقطه عطف در روابط دوجانبه و معادلات قدرت در غرب آسیا و شمال آفریقا است. محور اصلی این سفر علاوه بر تسهیل روابط دوجانبه، صلح و ثبات در منطقه و راه‌های دستیابی به صلحی عادلانه در خاورمیانه بود. به هر حال، آتش‌بس در غزه و لبنان بهم‌ پیوسته‌اند و نمی‌توان آن‌ها را از یکدیگر جدا دانست. این در تضاد با رویکرد نتانیاهو است که به دنبال افزایش بحران‌هاست، به‌ویژه تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۱۵ آبان، امیدوار است بتواند با آمدن ترامپ وضعیت خود را در اسرائیل تثبیت کند. نتانیاهو به شدت تحت فشار است. اگرچه وی تلاش دارد ترور رهبران حزب‌ا... و حماس را به غرب بفروشد، اما به نظر می‌رسد این موضوع همچنان به عنوان یک اصل اساسی دنبال می‌شود که اسرائیل به دنبال خلق بحران است و ایران برعکس می‌خواهد به صلح و ثبات در منطقه برسد.

*جمع‌بندی شما از مواضعی که رهبران کشورهای منطقه در دیدار و گفت‌وگو با عراقچی داشتند چیست؟ مهم‌ترین دغدغه کنونی کشورهای منطقه چیست؟

هیچ یک از کشور‌های عرب منطقه تمایلی ندارند در حوزه بازار‌های نفتی و انرژی خود دچار مشکل شوند. این کشور‌ها از آمریکا درخواست کرده‌اند که از اسرائیل درخواست کند به مراکز نفتی ایران حمله نکند، چون حمله به مراکز نفتی، می‌تواند به حملاتی به مواضع نفتی این کشور‌ها منتهی شود. اصلا بحث فراتر از کشور‌های عرب است و این روز‌ها کل کشور‌های منطقه درگیر بحران هستند. بجز رژیم نتانیاهو و دولت او، همه دولت‌های منطقه، ادامه روند ضدصلح و شرایط ناپایدار منطقه را به زیان خود می‌بینند. نکته دیگر اینکه کشور‌های عرب منطقه نه فقط به لحاظ دیپلماسی، بلکه حتی به لحاظ اقتصادی نیز می‌توانستند اسرائیل را تحت فشار قرار دهند، اما نکته مهم این است که برخی از کشورهای عرب منطقه تصور می‌کنند که اگر حزب‌ا...، حماس و یا هر یک از گروه‌های مقاومت تضعیف شوند، به نفع آنان است. چنین تصور اشتباهی موجب شده که این کشورها برای پایان یافتن درگیری‌ها چندان تلاش نکنند. آنها فقط دنبال این هستند که از تبعات ناخواسته علیه خود جلوگیری کنند.