جان عزیز مردم در جاده‌های ناایمن

جاده تهران به اصفهان؛ یکی از کسالت‌آورترین جاده‌های ایران، راننده‌های اتوبوس آنقدر تند و با سرعت می‌روند که دیگر خاطره‌ای تکراری برایت نمی‌ماند؛ نفهمیدیم چگونه به مقصد رسیدیم! این جمله‌ای است که مسافران بعد از پیاده شدن در ترمینال کاوه اصفهان می‌گویند. راننده آنقدر تند می‌رفت که رفیقم بعد از خوردن 3عدد قرص خواب، باز سر پیچی تند از خواب پرید. به من گفت: دیدی؟ منِ نیمه خواب و بیدار گفتم بله! انگار یک لحظه اتوبوس داشت چپ می‌کرد! مثل اینکه از روی تخت برزمین بیفتی! ما نیفتادیم اما متاسفانه تعداد اتوبوس‌هایی که در این جاده یا دیگر جاده‌های ایران به دلیل سرعت بیش از حد راننده واژگون می‌شوند، کم نیستند. انگار فقط ما نبودیم که چرتمان پاره شد، با نگاهی به صندلی‌های عقب، همه مسافران آشفته و هراسان بودند. از شرکتی که بلیت را خریداری کرده بودیم با دوستم تماس گرفتند و سوال کردند که آیا راننده باسرعت می‌رود؟ گوشی تلفن را بدهید به راننده یا کمک راننده. راننده هم انگار خواب از سرش پرید و بعد از آن نیمه واژگونی که از سر گذراندیم حالا با احتیاط بیشتری رانندگی می‌کند. اما این فقط مختص همین راننده و همین جاده نیست.

نیمه راه جاده همدان به کردستان، دوساعت آخر جاده، آنقدر اوضاع جاده به هم ریخته است، که برخی جاها دردست تعمیر است. آنقدر بالا و پایین می‌شویم که نمی‌توانی همان نیمه چرتی که در جاده تهران به اصفهان می‌زدی را اینجا حتی تصور کنی. تا کیلومترها یک مغازه کوچک هم نمی‌بینی، حالا دیگر سرویس بهداشتی پیشکش! خودرو‌هایی هم هستند که با سرعتی چون برق و بدون پلاک از کنارت عبور می‌کنند! اینها همان شوتی‌ها هستند که حتی نیروی انتظامی هم جرات ندارد آنها را نگه دارد! باد هم حریفشان نمی‌شود. در این جاده فقط باید رفت و رفت، بعضی قسمت‌ها حتی یک تابلوی کوچک هم ندارد. در ناکجاآبادی هستی که هیچ نشانی ندارد. راننده حسابی کلافه و خسته شده است، می‌گوید قربون همون ترافیکِ جاده‌های شمال، و جمله‌اش به پایان نرسیده، می‌افتد در دست‌اندازی بزرگ، دل و روده‌مان حسابی چون کف جاده‌های ایران، ساییده می‌شود.

کافی است باک خودروی خود را پر از بنزین کنی و بزنی به دل جاده‌های ایران، آنقدر مسیر هست که اگر بخواهی همه راه‌ها و کوره راه‌ها را بگردی، شاید چند سال طول بکشد. اما مهم‌ترین مساله، جاده‌هایی هستند که چندان امن و ایمن نیستند. مساله‌ای که مهم‌ترین عامل تصادف‌های رو به افزایش سال‌های اخیر بوده است. هرچقدر هم کارشناسان هشدار می‌دهند، گوش کسی بدهکار نیست.

خاطره تصادف براثر خواب آلودگی راننده

اولین کبودی که به خاطر دارم، مربوط به صورت برادر بزرگم هست، که انواع و اقسامِ طیف بنفش را در صورتش می‌دیدی. سوار شورلت شوهر عمه‌ام، از کاشان به اصفهان می‌آمدند، که راننده میانِ راه خوابش می‌گیرد و تصادف می‌کند. صورت برادرم آنقدر ورم داشت که انگار کسی با طیف بنفش نقاشی‌اش کرده بود. و نمی‌دانم چه آدم باذوقی از چهره‌هایشان بعد از تصادف عکاسی کرده بود.

ما که چشم انتظار آمدنشان بودیم، با دیدن تصویرِ خودروی درهم پیچیده، باورش برایمان سخت بود که این تصادف فوتی نداشته باشد. اما نداشت! از شورولت هرچند چیزی باقی نماند، اما راننده‌اش دیگر هرگز با خواب آلودگی پشت فرمان ننشست. اما میان آن شورولت قدیمی زیبا با این خودروهای تولید داخل دهه‌های اخیر، تفاوت از زمین تا آسمان است!

آمار بالای تصادفات در ایران دلایل فراوانی دارد؛ از جاده‌های خراب بگیر تا خودروهای کم و بی‌کیفیت و البته خواب آلودگی رانندگان و عدم توجه به قوانین رانندگی و سرعت غیرمجاز هم از دلایل عمده آن است. حالا بخشی که به جاده‌ها مربوط است را ما نمی‌توانیم فکری برایش کنیم، و یا خودروهای بی‌کیفیت هم از دستِ ما خارج است! اما شاید لازم باشد به آن بخشی که مربوط به فرهنگ رانندگی است، بتوان بیشتر توجه کرد، تا این جانِ عزیز، به سادگی به خطر نیفتد. آن هم در شرایطی که با وجود مشکلات متعدد اقتصادی، سفر کردن، حتی سفری بین شهری، به سادگی میسر نیست!

فرهنگ رانندگی در ایران

دکتر تقی جباری‌فر، عضو هیات علمی دانشگاه یزد، زمانی که 12 سال پیش خواهرش براثر تصادفی در اطراف اصفهان فوت کرد، بیشتر در زمینه تصادفات و علل آن در ایران به مطالعه و تحقیق پرداخت.

او که معتقد است تا به امروز هر اقدامی که انجام دادیم، تاثیرگذار نبوده است، از همه ارگان‌ها خواست که با همکاری هم گام‌های تاثیرگذارتری در این حوزه بردارند. جباری‌فر به «آرمان ملی» گفت: حوادث ترافیکی در ایران به طرز بسیار نگران کننده‌ای در حال افزایش است. باتوجه به شرایط فعلی رانندگی در کشور، هیچ چشم‌انداز روشنی برای کاهش تصادفات و مرگ و میرها امکان پذیر نیست و اوضاع روز به روز بدتر می‌شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کشورهای دیگر 25سال از ما جلوتر هستند، گفت: اول؛ متخصصان راه و شهرسازی جاده‌ها را درست می‌کنند. دوم؛ خودروی مناسب تولید می‌کنند و سوم؛ راننده را آموزش می‌دهند. درحال حاضر در کشورهای پیشرفته اروپایی، آموزش حرف اول را می‌زند. چه دلیل منطقی وجود دارد که سال گذشته بیش از 21هزار نفر جانشان را از دست دادند، از10 تا17شهریور بیش از 300نفر کشته و 9هزارنفر زخمی داشتیم. آیا این در سطح جهان قابل پذیرش است؟ متاسفانه اعداد و ارقام دیگر برای مردم ما و مسئولان مهم نیست.

این استاد دانشگاه درباره اقداماتی که می‌شود انجام داد تا ازمیزان بالای این تصادفات کاست، افزود: ما نه به قانون احترام می‌گذاریم، نه جاده‌های خوبی داریم، نه خودروی مناسبی داریم، نه راننده ما بافرهنگ است. اتوبوسرانی ما هم وضعیت مناسبی ندارد. در مردادماه امسال در حوزه اتوبوسرانی نزدیک 70نفر کشته داشتیم. 20تا تصادف اتوبوس و واژگونی داشتیم، به ویژه اطراف شهر یزد. اخیرا در ساغند یزد اتوبوسی واژگون شد و 10 زن و بچه که زوار امام رضا بودند کشته شدند.

جباری‌فر عوامل موثر در تصادفات جاده‌ای را شامل عدم توجه راننده به قوانین، سرعت زیاد، سبقت بی‌جا، خستگی و خواب آلودگی، عدم توجه به قوانین رانندگی می‌داند.

او می‌گوید: کسی جز خود ما قرار نیست بیاید و مشکلات ترافیکی و جاده‌ای ما را حل کند. آموزش و پرورش ما، پلیس، راه و شهرسازی، تمام ارگان‌ها همه دست‌به‌دست هم بدهیم و تصمیم بگیریم و کار کنیم و به قانون رانندگی احترام بگذاریم. ما چندسال قبل، از هلند و فرانسه دعوت کردیم از روانشناسان ترافیک و کارشناسان که برای کمک به ایران بیایند. بعد از تجربه سواری در جاده‌های ایران، دیگر هرگز بازنگشتند. آنها بعد از بازگشت به کشور خود گفتند که رفتیم کلیسا و دعا کردیم که در جاده‌های شما کشته نشدیم.

ارابه‌های مرگ؛ در جاده‌های ایران

سال‌هاست که خودروهای تولید داخل ایران با عدم کیفیت و ایمنی که دارند، چالش بزرگ صنعت خودرویی کشور بودند. مهرماه امسال، سردار احمدرضا رادان با تاکید براینکه برخی از خودروهای ایرانی ارابه مرگ است، اعلام کرد که 50الی 60 درصد تصادف‌های فوتی مربوط به خودروهای ناایمن است. اما با همه این اخبار بد و تلخی که حتی صدای خود مسئولان را هم در آورده است، همچنان اقدامی در جهت بالابردن دقت و ایمن‌تر کردن تولیدات خودروی داخلی صورت نمی‌گیرد.

در همین راستا اردیبهشت امسال، پزشکی قانونی اعلام کرد که تعداد تلفات حوادث رانندگی با رشد 2.8درصدی به 20هزارو 45 نفر رسیده است که از این تعداد، 15هزارو 854نفر مرد و چهارهزارو 151نفر زن هستند. شاید به قول دکتر جباری‌فر، شنیدن این اخبار و آمار که به فاجعه نزدیک است، انگار دیگر برای همه عادی شده است. دیگر حتی تعجب هم نمی‌کنیم!

مهر سال گذشته نیز حسن مومنی، رئیس پلیس راه کشور، سرعت و سبقت غیر مجاز، بی‌توجهی به روبه‌رو به دلیل استفاده از تلفن همراه، خستگی و خواب آلودگی را از عوامل اصلی در تصادفات برشمرد و افزود 82 درصد از تصادفات مربوط به عوامل مذکور است که در صورت توجه به این نکات شاهد کاهش تصادف‌های جاده‌ای در کشور خواهیم بود. این درحالی است که یکی از مهم‌ترین عوامل تصادفات در داخل شهرها و به ویژه شهر تهران هم استفاده از تلفن همراه است. کافی است نگاهی به اطرافتان بیندازید، حتی موتورسواران هم سرشان داخل گوشی تلفن همراهشان است.

هنوز به انتهای جاده نرسیدیم، اما از لحظه شروع این سفر، با این دست اندازهای ریز و درشت، خواب به چشم هیچ‌کسی نیامده است، حتی فلوکستین هم اثری برخوابِ مادربزرگ ندارد. راننده چای می‌خواهد، کودک داد می‌زند: کی می‌رسیم؟ مادر مشغولِ لایک کردن عکسی است، که ناگهان راننده به چاله‌ای می‌افتد و همه فریاد می‌زنند! کله‌ها با هم برخورد کرده و تنها کودک است که می‌خندد! سایه خطرناکِ مرگ اما در جاده‌های ایران همچنان بلندتر می‌شود.