روابطی راهبردی یا سیاسی؟

 به هر جهت ایران همه تلاش خود را کرده به ویژه در دولت کنونی که روابط منطقه‌ای خود را گسترش دهد و در عین حال این روابط را با روسیه و چین هم تقویت کند. اما چین و روسیه هنوز به اینکه یک روابط استراتژیک با ایران دارند قائل نیستند. بلکه بیشتر به چشم یک شریک تجاری به ایران نگاه می‌کنند. این با توجه به منافعی است که روسیه و چین در قبال این روابط دارند. اگرچه همین روابط هم در همین سطح به ویژه در حوزه دفع یا کنترل مدیریت دامنه تحریم‌ها و ایجاد روزنه در فضای اقتصادی و سیاسی خود می‌تواند برای تهران مفید باشد ولی نمی‌توان به جرأت گفت که ایران روابط استراتژیک با روسیه دارد و روس‌ها به رغم کمک‌هایی که از ایران در موقعیت بین‌المللی خودشان و در جنگ اوکراین کسب کردند متاسفانه ایران معمولا هزینه این روابط را داده اما منافعی را کسب نکرده است. مهم‌ترین نقشی که روسیه و چین تا به حال داشتند این بوده که در مباحثی که در شورای امنیت سازمان ملل مطرح شده تا به حال مواضع همسو با ایران اتخاذ کردند یا اجازه ندادند که قطعنامه‌ای به ویژه از شروع جنگ هفتم اکتبر به این سو علیه ایران صادر شود یا موضعی از طرف جامعه جهانی علیه ایران رسمیت پیدا کند. با این حال هنوز نمی‌شود گفت که ایران یک روابط استراتژیک دارد، اما با روسیه و چین شرکای تجاری و سیاسی هستیم و ایران تلاش می‌کند به این شراکت در قالب یک نگاه راهبردی بنگرد. ولی با توجه به نوع روابطی که روسیه و چین نه تنها با کشورهای منطقه بلکه حتی با اسرائیل دارند به آنها یا اجازه نمی‌دهد یا بر اساس منافع ملی آنها قبول این شراکت راهبردی تا به حال با بن‌بست روبه‌رو شده و آنها امتناع کردند. در مجموع اما گفت‌وگوهایی که آقای پزشکیان در ترکمنستان و با آقای پوتین داشته و بر اساس دعوتی که آقای پوتین کرده قرار است که به زودی هم به روسیه سفر کنند و همین طور نگاه نرمی که چین نسبت به ایران دارد را باید به فال نیک گرفت. اما فراموش نکنیم که نمی‌شود آنچه که اتفاق افتاده را یک نگاه راهبردی به حساب آورد. کما اینکه در منطقه نیز به رغم سفری که آقای عراقچی به کشورهای منطقه از جمله عربستان و قطر داشتند نمی‌شود گفت که ما هنوز به عادی‌سازی روابط نزدیک شدیم. البته طرف‌ها توافق کردند که هرچه زودتر موانع عادی سازی روابط را از بین ببرند. این نقطه امید خوبی است و می‌تواند تا حدود زیادی مانع دامنه ماجراجویی‌های اسرائیل در آینده شود و در عین حال آمریکا و اروپا هم با نگاه به سطح و عمق روابط تهران با همسایگان  و همچنین با دو قدرت شرقی، مواضع خود را تنظیم می‌کنند.

*جلال خوش‌چهره

تحلیلگر مسائل بین‌الملل