ابهامات خروج از ناترازی با طرح جدید بنزینی

به این ترتیب شایعات و گمانه زنی های پیشین مبنی بر کاهش سهمیه سوخت به 30 لیتر و تشکیل صف های بسیار و... با این خبر پایان یافت. اما برخی کارشناسان معتقدند به نظر می رسد دولت از یک سو، با توجه به اینکه فروش بنزین ارزان با وجود پرداخت هزینه های زیاد برای واردات آن را  که باعث از دست رفتن منابع ارزی زیادی برای کشور می شود را منطقی نمی داند و از سوی دیگر شرایط را برای افزایش قیمت بنزین به منظور منطقی کردن خرید و عرضه آن را مناسب ارزیابی نمی کند، دچار سرگردانی در تصمیم گیری شده است و در نهایت تلاش برای افزایش قیمت بنزین از سوی مسئولان به کاهش سهمیه سوخت درمقدار و دفعات سوخت گیری ختم شده است. اما اینکه آیا قاچاق یا ناترازی بنزین با کاهش سهمیه ده لیتری بنزین و محدودیت دفعات سوختگیری حل خواهد شد امری است که در هاله ای از ابهام قرار دارد.

تلاش برای کاهش مصرف یا افزایش قیمت

دولت چهاردهم بر این باور است که پرداخت یارانه‌های سوختی سنگین جهت واردات بنزین و فروش آن با قیمتی پایین‌تر از نرخ خرید و عرضه به مصرف کنندگان،  نه تنها باعث هدررفت منابع ملی می‌شود، بلکه الگوی مصرف را به سمت مصرف‌گرایی نادرست هدایت می‌کند. این امر با توجه به اینکه در حال حاضر با مشکلات بسیاری برای تامین ارز و خرید بنزین و دیگر اقلام وجود دارد،  بنابراین اصلاح قیمت بنزین که با وجود افزایش قیمت همه کالاها و خدمات همچنان تقریباً ثابت مانده است باعث شده تا مردم به مصرف بیشتر سوخت و بیشتر از نیاز خودشان گرایش پیدا کنند. به گفته برخی از موافقان طرح جدید سوخت دولت، با اجرای این طرح و مدیریت در نحوه مصرف سوخت، دولت می تواند هزینه‌هایی که برای یارانه‌های سوختی اختصاص داده می‌شود را  در بخش‌های دیگر اقتصادی، مانند توسعه زیرساخت‌ها یا حمایت از آسیب‌پذیری، سرمایه‌گذاری کند. این گروه در خصوص مزایای اجرای این طرح بر این باور هستند، مدیریت بهینه مصرف بنزین، ترغیب مردم به استفاده از سیستم حمل ونقل عمومی، فرهنگسازی مطلوب مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، کاهشی شدن و کنترل یارانه های تخصیص یافته با تامین بنزین و ... از مزیت های این طرح جدید دولت محسوب می شود. براین اساس؛ طرح کاهش سهمیه سوخت و مدیریت مصرف بنزین در صورت اجرای صحیح و همراه با تدابیر حمایتی می‌تواند به بهبود اقتصادی و کاهش مصرف بی‌رویه سوخت کمک کند. با این حال، موفقیت این طرح به میزان توجه به نیازهای اقشار آسیب‌پذیر و ایجاد زیرساخت‌های حمل و نقل  وابسته است. در غیر این صورت، این تغییر ممکن است به مشکلات اجتماعی و اقتصادی منجر شود.اما گروهی دیگر از صاحبنظران در خصوص اجرای این طرح معتقدند؛ محدود کردن سوخت گیری به دوبار مصرف در روز از جمله ویژگی های دیگر طرح جدید سهمیه بنزین است که دولت چهاردهم در کنار کاهش سهمیه سوخت در نظر گرفته است. این اقدام با هدف استفاده از مصرف و مدیریت یارانه‌ها انجام می‌شود، اما سوال مهم این است که آیا این راه حل است؟ آیا محدودیت سوخت‌گیری دوبار در روز راهکار مناسبی است؟ این محدودیت شاید در نگاه اول منطقی به نظر برسد، زیرا می‌توان از افرادی که به‌صورت غیرضروری و مکرر و به دلایل پنهان و آشکار سوخت‌گیری می‌کنند، را کنترل و مدیریت کرد،  اما در عین حال این عمل ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد.  یکی از مهم ترین معایب این طرح، اتلاف وقت مردم است. بسیاری از افراد برای انجام کارهای روزمره و شغلی نیاز به سوخت گیری مکرر دارند. اگر در طول روز نیاز به سفرهای مختلف وجود داشته باشد، محدودیت در سوخت گیری می‌تواند آن‌ها را دچار مشکل کند. این امر به‌ویژه برای کسانی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند یا کارهایی که نیاز به مصرف زیاد سوخت دارند، بیشتر محسوس خواهد بود. قطعاً افزایش ازدحام در جایگاه های سوخت یکی دیگر از چالش های این طرح به شمار می آید، چرا که محدودیت دوبار سوختگیری در روز می‌تواند باعث شود که افراد در طول روز به صورت پراکنده  در ساعات خاصی به پمپ بنزین‌ها مراجعه کنند. این به‌ویژه در روزهای شلوغ یا در ساعت‌های پرکار، باعث افزایش ازدحام و صف‌های طولانی در مکان‌های سوخت می‌شود که باعث می‌شود اعتراضات و مشکلاتی در این زمینه می شود.

راهکار بنزینی زیاد است به شرط آنکه گوشی شنوا باشد

بر اساس این گزارش؛ اما آنچه بدیهی است؛ مدیریت بنزین و چالش های اقتصادی – اجتماعی موجود در این بخش به نظر می رسد به قدری گسترده است که نیاز به تحلیل بیشتر و در نظر گرفتن این امر از ابعاد مختلف است تا شاید بتوان با رعایت تمام جوانب راهکاری صحیح و مطلوب ارائه کرد. محمد حجازی،رییس صنف مجتمع‌های خدماتی استان تهران و نماینده کانون انجمن‌های جایگاهداران سراسر کشور درباره این طرح  گفت: این کار اشتباه است؛ از تشکل‌ها نظر نمی‌گیرند و تصمیماتی می‌گیرند که اصولی نیستند و باعث تنش می‌شود. درحالی که راهکار زیاد داریم به شرط اینکه آقایان گوش کنند. وی افزود: حدود 10‌سال است که مدیریت برنامه‌ریزی و بودجه وزارت نفت با برنامه‌ریزی  خود کار را به اینجا رساندند و الآن هر تصمیمی بخواهند بگیرند واکنش دارد. حجازی تاکید کرد: برنامه‌ریزی‌شان اصولی و درست نبوده است. هیچ وقت از تشکل‌ها نظر نخواستند. از عملیات اجرایی هیچ‌گونه خبری ندارند و فقط همین طوری تصمیم می‌گیرند و می‌خواهند عملی شود.نتیجه هم کار بی‌فایده است.

طرح جدید کارآمد نخواهد بود

آرش نجفی، رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در خصوص تاثیر این نوع تصمیمات در حل مشکل ناترازی بنزین در ایران می گوید: متاسفانه تصمیماتی که در حوزه انرژی اجرایی می شود هیچکدام روش های کارشناسی و معقولی نیستند. اینکه سهمیه کارت های سوخت کمتر شود، هیچ کمی به حل معضل ناترازی بنزین نمی کند. یک باک بنزین خودرو یک عدد مشخصی است، وقتی فرد با یک مرتبه بنزین زدن و کارت کشیدن، نتواند بنزین مورد نیاز باک خود را تامین کند چاره ای ندارد جز اینکه یا از کارت خود برای مرتبه دوم استفاده کند یا از کارت سوخت جایگاه بهره ببرد. تنها اتفاقی که می افتد این است که مردم بیشتر معطل می شوند و فرد مجبور است یک بار دیگر در صف بایستد و بنزن بزند! او ادامه می دهد: این رویکردها که روش کارشناسی پیشنهادات ساختاری و موثر نیستند. 10لیتر کم کردن از ظرفیت کارت سوخت و پایین آوردن ظرفیت پر کردن باک های خودرو، کمکی به حل معضل قاچاق سوخت یا حل معضل قیمت سوخت نمی کند. به نظرم این روش ها مشخصا از سوی برخی افراد کارنابلد به عنوان روش پیشنهادی مطرح شده و عده ای از مدیران هم آنرا پذیرفته و عمل کرده اند. ما 100درصد با این نوع رفتارها و تصمیمات مخالفیم.

کنترل غیر قیمتی مصرف بنزین

رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاهداران کشور گفته بود: بررسی میزان مصرف و سهم سوخت‌گیری بنزین به نرخ آزاد و دولتی نسبت به زمان مشابه سال قبل نشان می‌دهد تمایل مردم به مصرف بنزین با نرخ آزاد افزایش چشمگیر داشته و در برخی ایام و شهر‌ها تا حدود 30 درصد با رشد همراه است. به گفته وی «کاهش ارزش پول، تمایل مردم به سفر که در همه جهان رشد داشته است، مصرف بالای خودرو‌های تولید داخل، استفاده از کولر خصوصا در فصول گرم سال، به‌صرفه بودن استفاده از خودروی شخصی نسبت به عمومی به دلیل تثبیت قیمت سوخت طی سال‌ها و برخی عوامل دیگر موجب شده است تمایل مردم به استفاده از بنزین به نرخ آزاد به صورت روزافزون افزایش یابد». در شرایطی که اظهارات رییس‌جمهور درباره نرخ «غیرمنطقی» بنزین، این گمانه‌زنی را که دولت چهاردهم به دنبال شوک قیمتی تازه‌ای در حوزه نرخ سوخت باشد؛ تقویت کرده بود؛ حالا به نظر می‌رسد که دولت جدید نیز همان مکانیسم «غیرقیمتی» را برای کنترل مصرف بنزین در پیش گرفته است. محمود خاقانی، کارشناس انرژی در خصوص کاهش سقف سوخت‌گیری نیز در این باره گفت: این تصمیم نشان داد که دولت چاره‌ای جز تغییر در فرآیند سوخت‌رسانی ندارد.البته در این خبر اعلام نشده که برای افرادی که بیش از ۵۰ لیتر بنزین نیاز دارند چه تصمیمی گرفته می‌شود، اما به نظر می‌رسد که به زودی اعلام شود که اگر افراد می‌خواهند بیشتر از ۵۰ لیتر بنزین استفاده کنند قیمت آن متفاوت خواهد بود و گران‌تر محاسبه می‌شود.