شرایط منطقه ایران و عربستان را به هم نزدیک تر می کند

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر ابراهیم فیاض، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران گفت وگو کرده است. فیاض معتقد است:« تا زمان شهادت سید حسن نصرالله حزب الله به کاریزمای ایشان وابسته بود اما با شهادت رهبر حزب الله دیگر شرایط تغییر کرده و حزب الله به یک ساختار تبدیل خواهد شد که همچنان در همان مسیر حرکت خواهد کرد.در واقع ساختار معنایی و اجتماعی حزب الله پیرامون اسطوره ای به نام سید حسن نصرالله به کار خود ادامه خواهد داد.این در حالی است که این وضعیت در ساختار سیاسی و اجتماعی لبنان نیز وجود دارد و از این پس حزب الله به یکی از کانون های وفاق ملی در لبنان تبدیل خواهد شد.من حتی این احتمال را می دهم که اهل سنت نیز از این پس به حزب الله نزدیک خواهند شد وبه آنها در راه مبارزه ای که در پیش گرفته اند کمک خواهند کرد». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می خوانید.

*مهم ترین هدف اسرائیل از ترور سید حسن نصرالله چه بود؟این ترور چه پیامدهایی برای منطقه خاورمیانه خواهد داشت؟

اسرائیل از زمانی که شکل گرفت دارای یک نظام سوسیالیستی بود که در دوران جدید به یک نظام فاشیستی تبدیل شد.در شرایط کنونی اسرائیل یک حکومت فاشیستی است که در آن نوعی عرفان به ایدئولوژی تبدیل شده و در ساختارهای کلان بروز و ظهور پیدا کرده است.حکومت اسرائیل به دنبال این است که وعده هایی که در کتاب مقدس به آنها داده شده را محقق کنند. این وضعیت تا حدود زیادی مانند داعش است. اسرائیل به دنبال ظهور مسیح آخر الزمانی است. این در حالی است که آنها مسیح که به عنوان پیامبر مسیحیان است را نیز قبول ندارند و بلکه به دنبال ظهوری مسیحی هستند که به آنها در سرزمین موعود وعده داده شده است.از سوی دیگر ما با خود آگاهی منطقه ای به واسطه شبکه های اجتماعی مواجه هستیم که این خود آگاهی در فهم و درک شرایط امروز منطقه تأثیرگذار است.نکته مهم در این زمینه این است که سید حسن نصرالله تنها یک شخصیت مهم شیعه نیست و بلکه یکی از رهبران درجه یک جهان اسلام به شمار می رفت.نظر سنجی هایی که در این زمینه صورت گرفته بود نشان می داد که علاوه بر اینکه مردم لبنان به حضور چنین شخصیتی افتخار می کنند مردم جهان اسلام نیز سید حسن نصرالله را رهبری شجاع و کاریزماتیک می دانستند.یکی از مهم ترین اقدامات سید حسن نصرالله در لبنان این بود که وارد فرقه بازی های مرسوم در این کشور نشد و تا آنجا که امکان داشت زمینه های های چند دستگی را از بین برد و به یکی از کانون های وحدت در لبنان تبدیل شد.سید حسن نصرالله ابتدا تلاش کرد رابطه خوبی با مسیحیان لبنان برقرار کند و پس از آن نیز رابطه شیعه و سنی را در این کشور بهبود بخشید. شرایط به شکلی است که پس از شهادت وی سعد حریری پسر رفیق حریری که در گذشته کشته شد و برخی انگشت اتهام را به سوی حزب الله دراز کردند نیز برای شهادت سید حسن نصرالله پیام تسلیت صادر کرده است.

*پس از شهادت سید حسن نصرالله سرنوشت فرقه های موجود در جامعه لبنان به چه صورت خواهد شد؟

در1400 سالی که از تاریخ اسلام می گذرد فرقه های زیادی در جهان اسلام شکل گرفته که این مسأله آسیب زیادی به اسلام زده است.نکته مهم در این زمینه ها تبیین مفهوم جنگ است که به خوبی در ایران مورد توجه قرار نگرفت. جنگ به تعبیری که هگل به کار می برد باعث می شود بسیاری از تفرقه ها از بین برود و وحدت رویه در پارادایم ها شکل بگیرد.نمونه بارز آن را ما می توانیم در جنگ ایران و عراق مشاهده کنیم که همه گروه های قومیتی و مذهبی در کنار هم قرار گرفتند و در مقابل عراق جنگیدند. این اتفاق در جامعه ایران یک هویت بزرگ را شکل داد که تا به امروز نیز وجود داشته است.نمونه جدیدتر آن مراسم تشیع حاج قاسم سلیمانی بود که در آن همه گروه های فکری،سیاسی،قومی و مذهبی حضور داشتند که به نمادی از وحدت ملی تبدیل شد.امروز نیز این وضعیت درباره شهادت سید حسن نصرالله وجود دارد و به نظر می رسد اختلافات تاریخی در جهان اسلام به واسطه جنگی که شکل گرفته در حال از بین رفتن است.در شرایط کنونی اتفاقاتی که رخ داده ایران و عربستان را بیشتر به هم نزدیک کرده به شکلی که نتانیاهو هنگام سخنرانی در سازمان ملل از این نکته گلایه کرد که چرا نماینده عربستان در محل سخنرانی وی حضور ندارد.این وضعیت درباره ایران و مصر نیز وجود خواهد داشت. از سوی دیگر بین سنی و شیعه نیز نزدیکی بیشتر به وجود خواهد آمد.در واقع گفت گوهایی که در درون جهان اسلام در حال شکل گیری است در نهایت ساختارهایی را به وجود می آورد که برای آینده خاورمیانه حائز اهمیت و تأثیرگذار خواهد بود.قبل از ترور سید حسن نصرالله اسرائیل حملاتی را به لبنان انجام داد که در این ماجرا سنی های لبنان به شیعیان این کشورکمک کردند و برای آنها آغوش گشودند.در واقع سید حسن نصرالله جزئی از هویت ملی لبنان به شمار می رود که امروز به افتخاری برای لبنان نیز تبدیل شده است.

*اتفاقی که رخ داده این است که فرماندهان اصلی حزب الله لبنان به شهادت رسیده اند. این وضعیت با شهادت سردار سلیمانی در جبهه مقاومت نیز رخ داده است. جبهه مقاومت برای ادامه مبارزات خود چگونه می تواند کادر رهبری جدیدی برای خود ایجاد کند؟آیا در شرایط کنونی چنین امکانی برای جبهه مقاومت وجود دارد؟

سیدحسن نصرالله در یکی از سخنرانی های اخیر خود به صراحت عنوان کرد که اگر همه رهبران حزب الله نیز شهید شوند حزب الله به مسیر خود ادامه خواهد داد.تا زمان شهادت سید حسن نصرالله حزب الله به کاریزمای ایشان وابسته بود اما با شهادت رهبر حزب الله دیگر شرایط تغییر کرده و حزب الله به یک ساختار تبدیل خواهد شد که همچنان در همان مسیر حرکت خواهد کرد.در واقع ساختار معنایی و اجتماعی حزب الله پیرامون اسطوره ای به نام سید حسن نصرالله به کار خود ادامه خواهد داد.این در حالی است که این وضعیت در ساختار سیاسی و اجتماعی لبنان نیز وجود دارد و از این پس حزب الله به یکی از کانون های وفاق ملی در لبنان تبدیل خواهد شد.من حتی این احتمال را می دهم که اهل سنت نیز از این پس به حزب الله نزدیک خواهند شد وبه آنها در راه مبارزه ای که در پیش گرفته اند کمک خواهند کرد.حتی برخی کشورهای منطقه مانند اردن نیز از این ظرفیت برخوردار هستند که به حزب الله نزدیک شوند و به آنها کمک کنند.در واقع اتفاقی که رخ داده این است که پس از شهادت سید حسن نصرالله رهبری حزب الله از حالت فردی خارج شده و شکل ساختاری به خود گرفته است.در شرایط کنونی همه در وضعیت عزاداری برای سید حسن نصرالله هستند اما پس از مدتی همه گروه های اسلامی به سمت وحدت حرکت خواهند کرد که این می تواند اتفاق مهمی درباره آینده خاورمیانه باشد.

*اسرائیل در ماه های اخیر اقداماتی انجام داده که در گذشته انجام نمی داد اما اقداماتی مانند ترور هنیه در تهران و ترور حسن نصرالله نشان می دهد که نتانیاهو به دنبال برداشتن گام هایی فراتر از گذشته است. حد و مرز اسرائیل در شرایط کنونی کجاست و تا کجا جلو خواهد آمد؟

اسرائیل در مسیر بدون بازگشتی گام نهاده است. اسرائیل همواره در جنگ های کوتاه مدت می توانست فعالیت داشته باشد و به همین دلیل جنگ های بلند مدت برای اسرائیل سخت و طاقت فرساست.نکته دیگر اینکه مردم اسرائیل امروز بسیار کلافه و ناراضی هستند. این در حالی است که آنها به این سرزمین آمده بودند که در رفاه و آرامش زندگی کنند اما تا به امروز همواره در وضعیت جنگی قرار داشته اند.این وضعیت جنگی نیز در آینده تمام نخواهد شد و همچنان ادامه خواهد داشت. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد خطر عملیات زمینی برای اسرائیل است. این در حالی است که اسرائیل خود را برای نبرد زمینی با لبنان آماده می کند. رژیم اشغالگر و کشورهایی مانند امارات متحده عربی به دلیل اینکه مساحت کمی دارند بیشتر امنیت خود را به صورت هوایی تأمین می کنند. به همین دلیل اگرآنها عملیات زمینی علیه لبنان انجام بدهند مسیر زمینی برای حضور در اسرائیل فراهم خواهد شد. وضعیت لبنان نیز مانند غزه نیست که در محاصره قرار داشته باشد و بلکه اسرائیل با چالش های بسیار جدی مواجه خواهد شد.در چنین شرایطی احتمال وارد شدن حزب الله به اسرائیل نیز وجود دارد.اسرائیل همواره به دنبال جنگ های متقارن بوده و نه نامتقارن و به همین دلیل اگر در جنگی نامتقارن وارد شود شکست خواهد خورد. ایران نیز بیش از اینکه به دنبا رویارویی مستقیم با اسرائیل باشد بیشتر به دنبال این است که زمینه های فروپاشی حکومت اسرائیل را از درون فراهم سازد.