باید برجام را رها کرد

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر علی بیگدلی، تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. بیگدلی معتقد است: « در شرایط کنونی مشکل ما تنها برجام نیست و آقای پزشکیان به خوبی به این نکته اشاره کرد که ما یک پکیج مشکل با غرب داریم که باید بتوانیم این پکیج را حل کنیم. در این پکیج مسائلی مانند فروش تجهیزات نظامی به روسیه، مسائل مرتبط با حقوق بشر، مسأله ارتباط ما با گروه‌های منطقه‌ای و... است که به صورت کلی یک پکیج را تشکیل می‌دهد که باید آن را با غرب حل کنیم. اگر به خاطر داشته باشیم در اوایل کار بایدن اعلام کرد ما حاضر هستیم تحریم‌های ذیل برجام را برداریم، اما دولت وقت ایران معتقد بود باید همه تحریم‌ها برداشته شود. در شرایط کنونی نیز در همین وضعیت قرار داریم و اگر قرار است تنها تحریم‌های ذیل برجام برداشته شود شرایط را تغییر نخواهد داد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*مهم‌ترین دستاورد سفر پزشکیان به نیویورک چه بود؟ آیا این سفر را در راستای تحقق اهداف دولت موفقیت‌آمیز می‌دانید؟

سفر آقای پزشکیان و هیأت همراه به نیویورک با سیاست انعطاف صورت گرفته که کلیدی‌ترین نکته این سفر بود. ممکن است برخی انتقاداتی را به این سفر وارد کنند و به دنبال پررنگ کردن جنبه‌های دیگر این سفر باشند، اما این سفر از بسیاری جهات نسبت به سفر روسای جمهور دیگر ایران متفاوت بود و توانست پیام‌هایی را منتقل کند که این پیام‌ها نیز تا حدود زیادی نتیجه‌بخش بوده است. در شرایط کنونی این امیدواری وجود دارد که ایران این پیام‌ها را پیگیری کند و به شکلی رفتار کند که با تغییر سیاست‌های گذشته به دنبال رویکرد جدیدی در عرصه بین‌المللی است و سیاست انعطاف پذیری را در پیش گرفته است. این وضعیت به این موضوع بستگی دارد که ما باید چه نوع رفتاری داشته باشیم که در راستای اهداف کشورهای عضو برجام باشد. نکته مهم در این زمینه این است که ما باید برجام را رها کنیم و درباره مسائل هسته‌ای سیاست انعطاف‌پذیری و امتیازگیری را از خود نشان بدهیم که ظاهرا این سیاست در ایران تدوین شده و آقای پزشکیان حامل این سیاست در نیویورک بوده است.

*چرا باید برجام را رها کنیم؟

در شرایط کنونی این مسأله حائز اهمیت است که آیا ما با برجام می‌توانیم مشکلات داخلی را حل کنیم و برای سرمایه‌گذاری خارجی جذابیت ایجاد کنیم؟ واقعیت این است که در شرایط کنونی مشکل ما تنها برجام نیست و آقای پزشکیان به خوبی به این نکته اشاره کرد که ما یک پکیج مشکل با غرب داریم که باید بتوانیم این پکیج را حل کنیم. در این پکیج مسائلی مانند اتهام فروش تجهیزات نظامی به روسیه، مسائل مرتبط با حقوق بشر، مسأله ارتباط ما با گروه‌های منطقه‌ای و... است که به صورت کلی یک پکیج را تشکیل می‌دهد که باید آن را با غرب حل کنیم. اگر به خاطر داشته باشیم در اوایل کار بایدن اعلام کرد ما حاضر هستیم تحریم‌های ذیل برجام را برداریم، اما دولت وقت ایران معتقد بود باید همه تحریم‌ها برداشته شود. در شرایط کنونی نیز در همین وضعیت قرار داریم و اگر قرار است تنها تحریم‌های ذیل برجام برداشته شود شرایط را تغییر نخواهد داد. آقای پزشکیان یک کلیتی را مطرح کرد که نشان از تمایل دولت چهاردهم برای حل مشکلات ما با کشورهای غربی داشت. آقای پزشکیان در نیویورک حامل سیاست انعطاف پذیری است که این امیدواری را به وجود آورده که پس از مسأله برجام بتوان درباره مسائل دیگر نیز با غرب گفت‌وگو صورت بگیرد.

در شرایط کنونی این مسأله حائز اهمیت است که آیا ما با برجام می‌توانیم مشکلات داخلی را حل کنیم و برای سرمایه‌گذاری خارجی جذابیت ایجاد کنیم؟ واقعیت این است که در شرایط کنونی مشکل ما تنها برجام نیست و آقای پزشکیان به خوبی به این نکته اشاره کرد که ما یک پکیج مشکل با غرب داریم که باید بتوانیم این پکیج را حل کنیم

*در چه زمینه‌هایی؟

سیاست یک بازی دو طرفه است و دیپلماسی به معنای امتیاز دادن و امتیاز گرفتن است. دیپلماسی به معنای این نیست که تنها ایران به دنبال امتیاز گرفتن باشد و طرف دیگر امتیازی را مطالبه نکند. این در حالی است که اقتصاد ایران نیز دیگر توانایی گذشته را ندارد و اگر سرمایه خارجی وارد چرخه اقتصادی کشور نشود شرایط ممکن است بدتر از وضعیت موجود شود. سخنان اخیر رهبری نیز نشان می‌دهد که ایشان نیز از سیاستی که دولت در پیش گرفته حمایت می‌کند. آنچه در شرایط کنونی برای همه مسجل شده این است که فضای کنونی کشور از نظر اقتصادی دیگر برای مردم قابل تحمل نیست و به همین دلیل این امیدواری وجود دارد که این مشکلات در آینده حل شود.

*سیاست انعطافی که دولت در پیش گرفته پیشنهاد دولت به حاکمیت بوده و یا حاکمیت خود به این نتیجه رسیده که اگر در شرایط کنونی انعطاف نداشته باشد ممکن است شرایط در آینده پیچیده‌تر شود؟

آقای پزشکیان یک مرتبه نیامد به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کند و به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود. روی این موضوع کار شده و اگر امروز شاهد سیاست انعطاف ایران در نیویورک هستیم قطعا از سوی حاکمیت حمایت شده است. اگر به خاطر داشته باشیم این وضعیت برای آقای روحانی نیز وجود داشت. آقای روحانی پس از توافق برجام در سال2015 عنوان کرد پس از این ما به دنبال برجام2 و3 هستیم که رهبری عنوان کردند ما دیگر برجام2 و3 نخواهیم داشت. در شرایط کنونی نیز این نگرانی وجود دارد که همه چیز به موضوع پرونده هسته‌ای ایران خلاصه شود و مسائل دیگری که در پکیج اختلاف ایران و غرب وجود دارد نادیده گرفته شود. این در حالی است که آقای اسلامی در سفر اخیر خود به وین با آقای گروسی دیدار کرد و از سوی دیگر آقای عراقچی نیز در نیویورک با آقای گروسی دیدار کرد و آقای گروسی قرار است در آینده به ایران سفر کند. این وضعیت نشان می‌دهد که احتمال اینکه پرونده هسته‌ای ایران به نتایج خوبی دست پیدا کند وجود دارد. تنها دغدغه‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که مسائل دیگری که در کنار برجام وجود دارد و از اهمیت زیادی نیز برخوردار است نادیده گرفته و اختلافات ایران و غرب به صورت یک پکیج دیده نشود.

*خبرهای منتشر شده حکایت از این داشت که عراقچی به دلیل رد و بدل شدن پیام‌هایی بین ایران و آمریکا مدت بیشتری را در نیویورک به سر برد. این پیام‌ها به چه میزان با پیام‌هایی که بین وزرای خارجه ایران و کشورهای غربی در سال2015 یعنی قبل از برجام رد و بدل شد شباهت دارد؟

به صورت مرسوم هنگامی که رئیس‌جمهور از نیویورک بازمی گردد وزیر امور خارجه و هیأت همراه چند روز بیشتر در نیویورک می‌مانند تا مذاکرات را ادامه دهند و حتی رایزنی‌های جدیدی داشته باشند. این یک رفتار عرف دیپلماتیک است که توسط آقای عراقچی صورت گرفته است. کسانی که همراه آقای پزشکیان سفر کرده‌اند یعنی آقای عراقچی در گذشته عضو تیم مذاکره کننده ایران بوده و به خوبی با وضعیت مذاکرات آشنایی دارند. از سوی دیگر آقای ظریف نیز در سفر به نیویورک در کنار رئیس‌جمهور حضور داشته‌اند که به هر حال مذاکره کننده اصلی ایران در توافق برجام بودند. به همین دلیل تیمی که رئیس‌جمهور را همراه کردند از تجربه کافی در زمینه مذاکره و پرونده هسته‌ای ایران برخوردار بوده‌اند.البته من هنوز اطمینان ندارم و هنوز این بدبینی را دارم که در آینده نیز ما بخواهیم تنها درباره پرونده هسته‌ای ایران مذاکره کنیم که نمی‌تواند به صورت جدی مشکلات را حل کند. این در حالی است که به نظر می‌رسد با رایزنی‌های صورت گرفته و سفر آقای گروسی به ایران در آینده و احتمال نصب دوربین‌های جدید و گرفتن فیلم‌های دوربین‌های گذشته و رعایت قانون راهبری تا حدود زیادی پرونده هسته‌ای ایران در مسیر مثبتی قرار گرفته است.

*گروسی در اظهارات خود در نیویورک اعلام کرد که ادامه مذاکرات بدون حضور آمریکا امکان پذیر نیست و همه چیز را به نتیجه انتخابات آمریکا حواله داد. در چنین شرایطی دولت پزشکیان چه رویکردی در مقابل هر دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در پیش خواهند گرفت؟

آقای گروسی این صحبت را مطرح کرد، اما در واقع آمریکا در سال2018 از برجام خارج شدند و به همین دلیل دیگر نمی‌توانند نقش موثری در این زمینه داشته باشند. تنها 38 روز تا انتخابات آمریکا باقی مانده است و در عمل نیز تا هیأت‌های کشورهای مختلف با هم مذاکره کنند کار به آن زمان کشیده خواهد شد تا نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود. امیدواری که در این زمینه وجود دارد این است که خانم هریس در انتخابات آمریکا پیروز شود که در چنین شرایطی وی به احتمال زیاد ادامه سیاست‌های اوباما و بایدن را در مقابل ایران در پیش خواهد گرفت و ما کار راحت‌تری با وی خواهیم داشت.