دست پزشکیان برای مذاکره باز است

این در حالی است که گمانه زنی های مختلفی از مذاکرات محرمانه وزیر امور خارجه و رئیس جمهور با وزرا و رهبران کشورهای خارجی نیز به گوش می رسد.

براساس آخرین اخباری که در این زمینه منتشر شده عراقچی در پی پیام‌های دریافتی تهران از واشنگتن برای احیای مذاکرات و به پشتوانه مجوز صادر شده برای دولت مسعود پزشکیان جهت مذاکرهَ از آمادگی هیات ایرانی برای گفت وگوهای هسته‌ای در نیویورک خبر داده است.

در همین راستا احتمال حضور طولانی‌تر عراقچی در نیویورک که در مقدمه با دیدار سازنده او با «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس و گفت وگوی مهم مجید تخت روانچی معاون وزارت خارجه با «انریکه مورا» معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا همراه شده، در مسیر باز شدن گره کور و مزمن برجام و رفع تحریم‌ها قابل ارزیابی است. انجام این مهم که پای ایران و کشورهای طرف مذاکرات را در روزهای آتی بار دیگر به اتاق مذاکره باز می‌کند، در حالی حائز اهمیت است که تل آویو با تلاش به تسری دادن جنگ به محیط پیرامونی ایران، بالاترین تلاش خود را برای جلوگیری از احیای فرایند دیپلماتیک میان ایران و غرب در نیویورک به کار گرفته است.«آرمان ملی» برای تحلیل و ارزیابی آخرین تحولات پیرامون مذاکرات هسته ای و تحریم های ایران در نیویورک با دکتر محسن جلیلوند، تحلیل گر روابط بین الملل گفت وگو کرده است که در ادامه می خوانید.

*اخبار جدید از نیویورک حکایت از مبادله پیام هایی بین ایران و آمریکا برای از سرگیری مذاکرات دارد. به چه میزان این احتمال وجود دارد که سفر پزشکیان به نیویورک آغاز گشایش هایی درباره مذاکرات و لغو تحریم های ایران باشد؟

به صورت طبیعی این انتظار وجود داشت که در سفر رئیس جمهوری به نیویورک اتفاقاتی رخ بدهد که بتوان نسبت به آینده مذاکرات و لغو تحریم ها خوش بین بود.مواضعی که پزشکیان قبل از سفر به نیویورک و در نیویورک داشت نیز مزید بر علت شده که احتمال اینکه اتفاقاتی در نیویورک رخ بدهد و تغییراتی به وجود بیاید وجود دارد. حضور ظریف،عراقچی و تخت روانچی که در مذاکرات برجام در سال2015 حضور داشتند در نیویورک نیز در همین راستاست و پزشکیان به دنبال این است که از همه ظرفیت های موجود برای لغو تحریم ها استفاده کند.برخی لابی هایی که ایران در نیویورک داشته نیز فعال شده و به دنبال گشایش هایی هستند.با این وجود من تا زمانی که نتیجه انتخابات آمریکا مشخص نشود نمی توانم درباره اینکه قرار است چه اتفاقی در نیویورک رخ بدهد و چه پیام هایی رد وبدل شود به صورت قطعی اظهار نظر کنم.شاید در نیویورک درباره موضوعاتی مانند وضعیت غزه و لبنان مذاکرات و گفت وگوهایی صورت بگیرد اما بعید به نظر می رسد تا مشخص شدن نتیجه قطعی انتخابات آمریکا درباره لغو تحریم ها و آغاز مذاکرات صحبت هایی بین مقامات ایران و کشورهای غربی رد و بدل شود.اخباری که درباره رد و بدل شدن پیام بین مقامات ایران و آمریکا وجود دارد نیز معتبر نیست و نمی توان براساس گمانه زنی ها اظهار نظر کرد. به هر حال در چنین سفرهایی صحبت هایی بین طرفین رد و بدل می شود که زیاد نمی تواند تعیین کننده باشد.این پیام ها زمانی اعتبار پیدا می کند که شکل رسمی به خود بگیرد. به عنوان مثال بایدن به تازگی عنوان کرد هرگز اجازه نمی دهیم ایران به سلاح هسته ای دست پیدا کند. این موضع گیری به خوبی نشان می دهد که مقامات آمریکا همچنان روی شاخص هایی که درباره ایران برای خود ترسیم کرده اند اصرار دارند.

*دقیقا باید چه اتفاقاتی در نیویورک رخ بدهد که به گشایش های احتمالی خوش بین بود؟

واقعیت این است که هیأت ایرانی که به نیویورک سفر کرده به دنبال این است که گشایش هایی صورت بگیرد.در شرایط کنونی وضعیت ایران مانند قبل از سال1401 نیست و ایران چه از نظر داخلی و چه خارجی در وضعیت پیچیده ای قرار گرفته است. پس از سال1401 و اتفاقاتی که رخ داد و از سوی دیگر اتفاقاتی که در غزه و لبنان رخ داده ما باید به شیوه ای وارد جامعه جهانی شویم که دچار مشکل نشویم. میزان مشارکت در انتخابات اخیر در ایران و به خصوص انتخابات ریاست جمهوری که منجر به پیروزی پزشکیان شد از یک طرف و شرایطی که امروز منطقه به واسطه سیاست های اسرائیل با آن مواجه است وضعیتی را به وجود آورده که اسرائیل به دنبال این است که ایران را وارد یک جنگ منطقه ای کند که پایان مشخصی نخواهد داشت. این در حالی است که از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز کشور در وضعیتی قرار ندارد که وارد یک جنگ تمام عیار شود.واقعیت این است که شرایط زمانه ایجاب می کند ایران نسبت به مذاکرات از خود انعطاف نشان بدهد.در گذشته رهبری از اصطلاح نرمش قهرمانانه استفاده کردند در حالی که در شرایط امروز شاید شاهد نوعی عقب نشینی تاکتیکی از سوی ایران باشیم.

*این عقب نشینی تاکتیکی به چه میزان خواهد بود؟

عقب نشینی تاکتیکی به معنای این نیست که ایران از همه مواضع خود عقب نشینی کند بلکه به معنای این است که ایران انعطاف بیشتری از خود در مذاکرات با کشورهای غربی نشان بدهد.به عنوان مثال سخنان آقای پزشکیان و عراقچی درباره اینکه ایران تمایل دارد در راستای احیای برجام حرکت کند رویکردی است که نشان دهنده عقب نشینی تاکتیکی ایران است.در دولت رئیسی شعار «نه جنگ نه مذاکره» در دستور کار دولت قرار گرفته بود در حالی که به نظر می رسد دولت پزشکیان به سمت مذاکره حرکت خواهد کرد.به هر حال رئیس جمهور و وزیر امور خارجه بدون اجازه چنین صحبت هایی را درباره برجام مطرح نمی کنند. این در حالی است که تا مدتی پیش در کشور برخی عنوان می کردند برجام مرده و نباید درباره آن صحبت کرد.این در حالی است که در شرایط کنونی این بحث مطرح است که ایران دوباره قصد دارد درباره برجام مذاکره کند.

*برخی تحلیل گران روابط بین المللی بر این باور هستند که به نتیجه رسیدن مذاکرات احیای برجام بستگی به تصمیمی دارد که حاکمیت می گیرد.آیا در شرایط کنونی حاکمیت تصمیم جدیدی درباره مذاکرات گرفته است؟

سیاست خارجی در جمهوری اسلامی در اختیار رئیس جمهور و یا وزیر امور خارجه نیست و بلکه قوه مجریه اجرا کننده سیاست های نظام به شمار می رود.در نتیجه هنگامی که رئیس جمهور و وزیر امور خارجه در نیویورک عنوان می کنند که ایران تمایل دارد مذاکرات احیای برجام از سر گرفته شود به معنای این است که تصمیماتی در نهادهای بالادستی دولت گرفته شده که رویکرد دولت در نیویورک تغییر کرده است.البته نحوه مذاکره در دولت های مختلف متفاوت است. ممکن است دولت رئیسی به شکلی مذاکره می کرده که مورد پسند دولت پزشکیان نیست و این وضعیت می تواند درباره دولت های دیگر نیز وجود داشته باشد. به عنوان مثال در خاطرات آقای عراقچی که به تازگی منتشر شده نحوه مذاکره ای که در سال2015 بین ایران و کشورهای غربی وجود داشته تشریح شده است.به تعبیر عراقچی مدل مذاکراتی که در آن مقطع زمانی صورت گرفته متفاوت از مدل مذاکراتی بوده که حسن روحانی و علی لاریجانی در گذشته انجام داده اند.

*تغییر نگرشی که در حاکمیت ایران نسبت به مذاکرات ایجاد شده چه دیدگاهی نسبت به به قدرت رسیدن ترامپ یا هریس دارد؟آیا ایران برای مذاکره با هر دو گزینه برنامه دارد؟

استراتژی آمریکا نسبت به ایران و مذاکرات مشخص است و چه ترامپ به قدرت برسد و چه هریس تغییر پیدا نخواهد کرد.به همین دلیل نیز ایران برای به قدرت رسیدن هر کدام از نامزدهای انتخابات آمریکا برنامه دارد.با این وجود زمین بازی را آمریکا مشخص خواهد کرد.دلیل این وضعیت نیز این است که ایران در مرحله ای قرار دارد که از نقطه گریز در برنامه هسته ای عبور کرده و روی آخرین پله نردبان قرار گرفته است. در چنین شرایطی است که آمریکا باید در این زمینه تصمیم گیری کند که چگونه و با چه شرایطی با ایران مذاکره کند. چند سال قبل ما روی میزان اورانیوم سه و نیم درصد مذاکره می کردیم در حالی که در شرایط کنونی ما قصد داریم درباره اورانیوم60 درصد مذاکره کنیم. این وضعیت نشان می دهد که ما مسیر خود را رفته ایم و به همین دلیل طرف مقابل باید مشخص کند که در چه شرایطی حاضر به مذاکره است.آمریکا و کشورهای غربی نیز روی چند نکته درباره ایران متمرکز شده اند. نخست تحولات پس از اتفاقات1401 را رصد کرده اند.دوم انتخابات مجلس و ریاست جمهوری در ایران را نیز رصد کرده اند. این در حالی است که رهبری نیز پس از دور اول انتخابات ریاست جمهوری عنوان کردند که اینکه60 درصد مردم در انتخابات حضور پیدا نکردند جای تعجب دارد.سوم اینکه وضعیت منطقه را نیز رصد می کنند. این در حالی است که در ماه های اخیر اسرائیل کشته های زیادی در غزه از خود برجای گذاشت و در روزهای اخیر نیز نوبت لبنان شده است.در چنین شرایطی است که هر لحظه این احتمال وجود دارد که پای ایران نیز به یک جنگ منطقه ای باز شود.عراقچی نیز که به نیویورک سفر کرد عنوان کرد که ایران قصد ندارد پاییش به جنگ منطقه ای کشیده شود.به همین دلیل باید چند هفته صبر کرد تا نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا مشخص شود. این چند هفته نیز مشخص خواهد کرد که در آینده چه اتفاقاتی رخ خواهد داد.