پیچیدگی مدیریت تنش در منطقه

خصوصا به این دلیل که نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل و چه سخنرانی‌هایی که در این مجمع صورت می‌گیرد و چه در نشست‌های چند و دوجانبه‌ای که میان رهبران و نمایندگان ارشد دولت‌ها برگزار می‌شود، حواشی و بازتاب‌هایی دارد. اگر جهان و منطقه هم تحت تاثیر تغییرات و تحولات مهمی هم باشد این نشست‌ها از اهمیت مضاعفی برخوردار است. این اولین سفر آقای پزشکیان بعد از انتخاب به عنوان رئیس‌جمهور به نیویورک است و با توجه به این موضوع ایشان تلاش کردند رویکردهای تازه‌ای را در عرصه سیاست خارجی در پیش بگیرند که محوریت آن رفع تحریم‌ها و نقش‌آفرینی موثرتر در روند تحولات منطقه است، از این جهت مورد توجه محافل سیاسی و رسانه‌ای است. سخنرانی‌هایی که آقای پزشکیان در نشست مجمع عمومی در خصوص تقویت اهداف سازمان ملل کردند، نشان داد که با یک ادبیات ملایم و متقنی به دنبال این هستند که اثبات کنند ایران به دنبال امنیت، آسایش، توسعه و رفاه است و این کشورهای بزرگ و غربی هستند که تلاش می‌کنند با ترویج ایران هراسی اهداف خودشان را پیش ببرند و آدرس غلط به افکار عمومی جهان ارائه دهند. نکته‌ای که درخصوص سخنان ایشان در برخی از رسانه‌های داخلی بازتاب یافته، موضع گیری‌ای بود که ایشان درخصوص خلع سلاح مطرح کردند که اگر اسرائیل خلع سلاح شود، ایران هم حاضر است خلع سلاح شود. اما متاسفانه برداشت خوبی از این سخنان صورت نگرفت. به هر حال این سخن آقای پزشکیان در چارچوب همان عاری سازی خاورمیانه از سلاح‌های کشتار جمعی بود. ایشان با ادبیات و زبان خودشان درباره این موضوع سخن گفتند و ایرادی از این جهت به ایشان وارد نیست بلکه این برداشت سوء برخی از رسانه‌هایی است که تلاش می‌کنند از هر سوژه و موضع گیری‌ای که در جهت خواسته و اهداف آنها نباشد، بهره‌برداری در جهت اهداف و منافع خاص سیاسی خودشان بکنند و این نکته‌ای است که به نظر می‌رسد از نگاه تیزبین بسیاری از رسانه‌ها و مردم دور نمانده و کسانی که به این سخنرانی ایراد گرفتند، مواضع‌شان نشان می‌دهد همان جریانی است که در انتخابات گذشته هر روز همچنان تلاش می‌کردند با مانع‌تراشی و اتخاذ موانع انتقادآمیزی که پشت آن منطق نیست در روند اداره کشور و سیاستگذاری‌هایی که برای کاهش آلام و سختی‌هایی که در زندگی مردم است، سنگ اندازی کنند. به نظر می‌رسد این اقدامات بیشتر از آنکه بخواهد مانع تراشی کند، این جریان را به سمت منزوی شدن و افول می‌برد. از آنجا که شرایط بسیار سخت است و مشکلات و موانع ایران با آمریکا و کشورهای غربی دیگر منوط به مذاکرات هسته‌ای نیست. موضوع اوکراین، موضوع تحولاتی که در غزه و لبنان شاهدیم و توان موشکی ایران همه نکاتی است که دولت‌های غربی و به‌خصوص آمریکا تایید می‌کنند و از آن به عنوان ابزاری در جهت ایران هراسی و پیچیده کردن مذاکرات با ایران استفاده کنند. اما نمی‌توان این نکته را نادیده انگاشت که آمریکایی‌ها به خوبی آگاه هستند که تنش در منطقه آنقدر ناپایدار و ابهام آمیز و پیچیده شده است که ادامه این تنش‌ها مدیریت بحران را از دست همه خارج خواهد کرد و تبعات حملات و جنایاتی که اسرائیل در منطقه دارد انجام می‌دهد، قطعا محدود به ملت‌های منطقه نخواهد بود و کل جهان می‌تواند تحت تاثیر این موضوع قرار بگیرد. اینکه آقای عراقچی اعلام کردند که چند روز بیشتر در نیویورک می‌مانند این گمانه زنی را مطرح کرده که آمریکایی‌ها احتمالا می‌خواهند گام‌های مثبتی را درخصوص مذاکرات با ایران بردارند. سخنان آقای تخت‌روانچی در دیدار با انریکه مورا، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که اروپایی‌ها نیز تمایلی به شروع این مذاکرات دارند. با توجه به شرایط پرتنشی که در منطقه است، نباید انتظار زیادی از نشست‌های نیویورک داشت. ولی همین که در چنین فضایی طرفین دارند تحرکاتی را برای کلید زدن مذاکرات آغاز می‌کنند را باید با دید مثبت نگاه کرد. آغاز این مذاکرات می‌تواند از لحاظ روانی در فضای سیاسی و اقتصادی کشور آرامش بیشتری ایجاد کند و ریل‌گذاری‌هایی که برای رفع تحریم‌ها و در چارچوب احیای برجام در دولت جدید انجام می‌شود را باید با دید مثبت‌تر و امیدوار کننده‌تری نسبت به گذشته نگاه کرد.

*مرتضی مکی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل