قفل مذاکرات باز می‌شود؟

هر چند که روال سفر همه روسای جمهور به نیویورک و برنامه کاری آنها تقریبا مشترک بوده، اما در برخی اوقات هم بوده پیشنهاد‌ها یا ملاقات‌هایی که دفعتا و بدون برنامه‌ریزی قبلی انجام شده باشد. اما آنچه مسلم است اینکه هر ساله وقتی روسای جمهور ایران به سازمان ملل رفته‌اند همواره یک بسته پیشنهادی یا پیشنهاد سازنده برای تعاملات جهانی را مطرح کرده‌اند که در اغلب اوقات نیز با موافقت و حمایت اغلب کشورهای حاضر در نشست مواجه شده است. هر چند که همواره بوده‌اند کشورهایی همچون آمریکا، انگلیس و... که تحت هر شرایطی و هر پیشنهادی با طرح‌ها و پیشنهاد‌های ایران مخالفت کرده‌اند و همواره سیاست شمشیر از رو بستن را در پیش گرفته‌اند. اما آنچه مسلم است در جهانی که همواره آبستن تحولات گوناگون بوده و در گوشه‌های مختلف آن شاهد بحران‌ها و مسائل مختلفی بوده و هستیم مسلما مواضع سازنده روسای جمهور ایران همواره کارگشا و مورد استقبال بوده است. در همین راستا شاید بد نباشد که نگاهی به حضور روسای جمهور کشورمان در سال‌های ریاست جمهوری خود در مجمع عمومی و اظهارات مهم‌شان بیندازیم.

*از گفت‌وگوی تمدن‌ها تا صلح هرمز

 اگر از دهه ابتدایی انقلاب و زمان جنگ عبور کنیم شاید بتوان حضور پررنگ ایران در مجمع عمومی سازمان ملل را از  زمان روی کارآمدن حجت‌الاسلام سیدمحمد خاتمی در مقام رئیس‌جمهور در نظر گرفت. جایی‌که خاتمی در طی 8 سال تنها دوبار به نیویورک رفت و در سال 78 در سخنرانی به یادماندنی و تاثیر‌گذار نظریه گفت‌وگوی تمدن‌ها را در مقابل نظریه جنگ تمدن‌ها مطرح کرد و خواستار نامگذاری سال 2001 به این نام شد که با استقبال کشورهای مختلف آن سال به سال گفت‌وگوهای تمدن‌ها تغییر یافت. البته خاتمی در آن سال به مطالب مهمی چون درخواست حذف حق تبعیض‌آمیز وتو و ضرورت بازنگری در قوانین سازمان ملل، تأکید بر ایجاد امنیت و صلح در خاورمیانه از طریق به رسمیت شناختن حق همه فلسطینیان برای حاکمیت بر سرزمین خویش و برچیده شدن سلطه حکومت اسرائیل در این سرزمین، اعلام اعتمادزایی و تشنج‌زدایی به‌عنوان سیاست خارجی ایران و تأکید بر برقراری روابط گسترده با همه کشورها بر پایه احترام عملی به استقلال و برابری حقوق بین کشورها و همچنین تأکید بر حفظ محیط‌زیست به مثابه میراث مشترک همه کشورها- کوشش صادقانه برای مبارزه با تروریسم همراه با مبارزه برای عدالت و پاکسازی جهان و مخصوصا منطقه خاورمیانه از سلاح‌های هسته‌ای و کشتار جمعی نیز تاکید کرد. پس از وی در دولت بعدی؛ محمود احمدی‌نژاد رکورددار حضور در سازمان ملل بود که طی سال‌های مختلف به مسائل متفاوتی اشاره کرد؛ اما شاید آنچه از حضور او در سازمان ملل مانده صحبت پیرامون استکبار ستیزی و انکار هلوکاست بود که واکنش‌های بسیاری داشت. پس از وی حجت‌الاسلام حسن روحانی با ایده تعامل با دنیا روی کار آمد و طی 6  باری که به سازمان ملل رفت همواره پیشنهادات راهگشایی ارائه کرد که شاید از مهم‌ترین آنها بتوان به مبارزه با خشونت و افراط‌گرایی در طول سه دوره حضور روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره کرد که همواره به‌عنوان نقطه محوری سخنان وی به شمار می‌رفت. «ائتلاف امید» یا همان ابتکار «صلح هرمز» نیز دیگر طرحی بود که از سوی وی در سخنرانی مجمع عمومی مطرح شد. مرحوم آیت‌ا... رئیسی نیز در 3 سال دولت خود در سخنرانی‌های خود در سازمان ملل به بحث مقاومت، مبارزه با استکبار و اجرای عدالت را مطرح کرد. حال باید دید که مسعود پزشکیان به‌عنوان نهمین رئیس‌جمهور ایران در اولین تجربه حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیرامون چه مسائلی صحبت خواهد کرد و چه پیشنهاد و طرحی را ارائه خواهد نمود.

*نهمین رئیس‌جمهور در سازمان ملل

مسعود پزشکیان؛ رئیس‌جمهور صبح یکشنبه اول مهر در رأس هیأتی برای حضور در هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر خواهد کرد و بامداد سه‌شنبه به وقت تهران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی و مواضع جمهوری اسلامی درباره مسائل بین‌المللی را تشریح خواهد نمود. اما نکته مهم سخنرانی وی در سازمان ملل و ملاقات‌های جانبی در حاشیه مجمع عمومی است که اهمیت دارد. به نظر می‌رسد که پزشکیان همان‌طور که در داخل شعار وفاق ملی را مطرح  کرده در سازمان ملل نیز شعار وحدت و همگرایی بین‌المللی، جهان عاری از خشونت، مقابله با تروریسم و تعامل با دنیا را مطرح کند. همان‌طور که خود بارها گفته ما با کسی دشمنی نداریم. نکته دیگر بحث تحولات جهانی مانند جنگ غزه و لبنان و لزوم مقابله جهانی با اسرائیل خواهد بود و بحث جنگ اوکراین و عدم نقش ایران در این منازعه؛ اما آنچه مسلم است پزشکیان بر مواضع سازنده ایران نیز تکیه خواهد کرد و به‌رغم صحبت در قبال مقابله با خشونت و لزوم مبارزه با تروریسم سازمان یافته رژیم صهیونیستی به مساله لزوم برداشته شدن تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی و احتمالا احیای برجام به‌عنوان یک توافق موفق بین‌المللی نیز اشاره خواهد داشت. هر چند که هنوز مشخص نیست در حاشیه مجمع عمومی چه اتفاقاتی رخ دهد و به جز برنامه‌های از پیش تعیین شده مثل ملاقات با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه یا رئیس شورای اروپا پزشکیان دیگر چه دیدارهای مهمی با سران کشورهای تاثیر‌گذار خواهد داشت. اما آنچه مسجل است اینکه رئیس‌جمهور با مقامات سایر کشورها در حاشیه نشست به گفت‌وگوی دوجانبه خواهد پرداخت. لازم به ذکر است که رئیس‌جمهور در حاشیه این نشست، دیدارهایی با برخی مقامات و سران کشورها خواهد داشت و در نشست سران میثاق آینده نیز سخنرانی خواهد کرد در همین راستا پزشکیان نشست‌هایی نیز با گروه‌ها و افراد مرجع سیاسی، اجتماعی، مذهبی و رسانه‌ای در آمریکا خواهد داشت و ضمن تشریح مواضع کشورمان، به سوالات آنان پاسخ خواهد داد. نکته مهم‌تری که ضرورت بیان آن بسیار است بحث مذاکره در باب توافق هسته‌ای در حاشیه نشست است که البته نه پزشکیان بلکه سیدعباس عراقچی در مقام وزیر امور خارجه پیش خواهد برد. هر چند که مشخص نیست دستور کار وی چه خواهد بود و اساسا با اعضای حاضر در برجام ملاقات و مذاکره خواهد کرد یا دستور کار دیگری در میان خواهد بود. قدر مسلم عراقچی چند روز زودتر از پزشکیان به نیویورک رفته و چند روز هم بعد از پزشکیان در نیویورک خواهد ماند و باید دید که در این مدت چه میزان می‌تواند شرایط را برای مذاکره با سایر طرف‌ها برای احیای برجام و برداشتن تحریم‌ها فراهم کند.

عراقچی در نیویورک

وزیر امور خارجه ایران که جمعه شب به وقت محلی در صدر هیاتی برای شرکت در هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد وارد نیویورک شد، اظهار داشت: نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل در شرایط ملتهب غرب آسیا در حال برگزاری است؛ در شرایطی که منطقه با افزایش هر روزه تنش و اقدامات تروریستی و جنایتکارانه اسرائیل علیه مردم فلسطین در غزه، کرانه باختری و لبنان مواجه است و این، شرایط بسیار خطرناکی را در منطقه ایجاد کرده است و اسرائیل احتمال گسترش جنگ را به‌شدت دنبال می‌کند. سیدعباس عراقچی گفت: در این شرایط، طبیعی است مهمترین موضوع در دیدارها ما در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و در اجلاس‌هایی که در مجمع عمومی و حاشیه آن برگزار می‌شود، از جنبش عدم تعهد، سازمان همکاری اسلامی، بریکس، اکو و ... در همه اینها از نظر ما موضوع اصلی بحث افزایش تنش و اقدامات جنایتکارانه رژیم صهیونیستی است که باید با مقابله جامعه بین‌المللی مواجه شود. ارشدترین دیپلمات جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: رژیم صهیونیستی سعی می‌کند منطقه را به وضعیت خطرناکی پیش ببرد و این واقعا برای کل جامعه بین‌الملل، یک خطر بزرگی است که تنش در منطقه امکان افزایش به سایر مناطق را هم دارد. عراقچی بیان کرد: ما در دیدارهای دوجانبه‌ای که هم بنده و هم رئیس‌جمهور محترم خواهند داشت، دیدارهای سطح بالا که با کشورهای مختلف خواهیم داشت. دیدارهای متوازنی است. هم دیدار با سران و وزرای خارجه منطقه، هم در حوزه اروپا، هم در حوزه شرق آسیا و هم حوزه آفریقا و هم جهان عرب که همگی متوازن تنظیم شده است. وزیر امور خارجه دولت چهاردهم تصریح کرد: موضوعات متعددی علاوه بر روابط دوجانبه که همیشه موضوع گفت‌وگو است، بحث مسایل منطقه، بحران‌های بین‌الملل مانند بحران اوکراین و بحث مذاکرات هسته‌ای و مسائل دیگر مطرح است. عراقچی در عین حال تاکید کرد: ما با کشورهای دیگری که همفکر ما هستند، چند جانبه‌گرایی و بررسی مسایل بین‌المللی در سازو کارهای جند جانبه را دنبال می‌کنیم.