گسترش وفاق یا خطای استراتژیک؟

 در حالی که اتفاقا در تاریخ تمام دولت‌های پس از انقلاب تا کنون نداشتیم که مسئولان کشور نه در سطح رئیس‌جمهور بلکه حتی در سطح وزیر هم در سفر به عراق صرفا در چارچوب یک پروتکل خاص دنبال می‌شده و همیشه مقامات کشورمان سفرهای خود را در یک قالب خاص و دیدار با مقامات سیاسی عراق پیش می‌بردند و اساسا نگاهی به مناطق دیگر نبوده است. اما مسعود پزشکیان در مقام رئیس‌جمهور اولین مقام سیاسی بود که این پروتکل سیاسی میان دو کشور را با سفر به اقلیم کردستان عراق گسترش داد و شعار وفاق خود را فراتر از کشور در منطقه هم پی گرفت. در همین راستا نیز بسیاری معتقدند که سفر پزشکیان به عراق نقطه درخشانی در سیاست خارجی و سفرهای دیپلماتیک ابتدایی رئیس‌جمهور بود. امضای 15 یادداشت تفاهم در حوزه‌های مختلف میان ایران و عراق و همچنین تحکیم روابط دوجانبه را می‌توان از مهم‌ترین دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور به عراق دانست. هر چند که بسیار گفته شده این سفر از پیش تعیین شده را باید مرحوم رئیسی انجام می‌داد؛ اما اتفاقا حضور مسعود پزشکیان و ابتکار عملی که در این سفر به خرج داد بیش از هر چیز دیگری به چشم آمد و اساسا جدای از پروتکل‌های مرسوم و توافقات به‌عمل آمده میان دو کشور رویکردهای جدید رئیس‌جمهور در این سفر بود که حتی مورد تایید و استقبال رسانه‌های عراقی قرار گرفت.

*سفر تاریخی به اقلیم

شاید برخی انتقاداتی که نسبت به رفتارها و عملکردهای رئیس‌جمهور در حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی می‌شود از این جهت باشد که پزشکیان بر مدار سیکل ثابت و روسای جمهور سابق پیش نمی‌رود و به واقع معتقد به تحول و تغییر است. در مساله سفر اخیر مسعود پزشکیان به عراق هم اتفاقا تمام انتقادات از این قرار است که چرا پزشکیان طبق معمول به بغداد نرفته و پس از دیدار با مقامات مختلف عراق به تهران بازنگشته است. از قضا نقطه عطف و تفاوت سفر پزشکیان به عراق با سایر روسای جمهور سابق این است که او نه تنها به بغداد بلکه برای اولین بار در سفری تاریخی به اقلیم کردستان عراق و بصره رفته که به باور بسیاری از تحلیلگران شاید خیلی از این مسائل میان ایران و عراقی‌ها طی سال‌ها باید درست می‌شد، اما پزشکیان در یک سفر زحمت تمامی این سال‌ها را یکجا کشید. اما گویا برخی رسانه‌های اصولگرا این سفر رئیس‌جمهور به کردستان عراق را برنتابیده‌اند. چنانکه فرهیختگان در مطلبی انتقادی از زبان یک کارشناس آورده است: «اوج خطای دیپلماتیک مسعود پزشکیان و همراهانش در این سفر، دیدار با رئیس اقلیم کردستان عراق بود. اساسا ‌مسعود بارزانی‌ یک جایگاه و عنوان حقوقی رسمی ندارد و صرفا به‌عنوان رئیس یک حزب سیاسی فعالیت می‌کند و شأنی برای دیدار با رئیس‌‌جمهور ایران ندارد. از طرف دیگر، در این دیدار مسعود پزشکیان همتراز با مسعود بارزانی در یک جایگاه قرار گرفتند که نه‌تنها ارتباطی با شئونات سیاسی و بین‌المللی کشورمان ندارد و به هیچ عنوان قابل پذیرش پروتکلی نیست، بلکه اساسا این اقدام‌ نوعی از نقض حاکمیت ملی عراق به‌عنوان یک کشور همسایه و یکی از اعضای جبهه مقاومت به شمار می‌رود.» پرسش اینجاست که چرا برخی رسانه‌های مقابل دولت رویکرد رئیس‌جمهور در خصوص همکاری‌های بین‌المللی بین ملت‌ها و دولت‌ها را پذیرا نیستند؟ اتفاقا باید این اقدام تاریخی رئیس‌جمهور در دیدار با نیچروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق و مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات کردستان عراق را ارج نهاد که برای اولین بار ایران به این منطقه از عراق نیز توجه کرد تا در آینده نیز بتوان از این منطقه از عراق نیز در مسیر روابط خوب و موثر با اقلم کردستان نیز تلاش کرد.

*سفر به عراق دستاوردهای بسیار خوبی داشت

وزیر امور خارجه در تشریح دستاورد‌های سفر رئیس‌جمهور به عراق اظهار داشت: آنچه در سفر عراق رخ داد نمونه‌های بارز دیپلماسی عمومی رئیس‌جمهور بود. معتقدم با فضایی که الان در آنجا ایجاد شده، آماده ارتباطات گسترده‌تر شده است. سیدعباس عراقچی گفت: اشتراکات فرهنگی، اعتقادی و تاریخی کمک می‌کند روابط اقتصادی ما گسترش یابد. همین اتفاق در جنوب عراق و در بصره رخ داد. شیوخ عشایر شیعه با ذوق و شوق فراوان در سخنرانی رئیس‌جمهور شرکت کردند و عبای معروف خود را هدیه کردند. رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: وجه دیپلماسی عمومی سفر و ارتباط با افکار عمومی عراق، واقعا شگفت‌انگیز بود. این اولین سفر رئیس‌جمهور به منطقه کردستان عراق و بصره بود. تا الان رؤسای جمهور ما به منطقه اقلیم کردستان عراق و شهر بصره نرفته بودند و از این جهت یک بعد تاریخی داشت و به لحاظ تأثیرگذاری خیلی مؤثر بود و فصل جدیدی در روابط ما با عراق ایجاد کرد. وی درباره توافقنامه امنیتی بین ایران و عراق تصریح کرد: تا الان با همکاری دولت مرکزی عراق و اقداماتی که در اقلیم صورت گرفت، بخش‌های زیادی از توافقنامه امنیتی اجرا شد و بخش‌هایی مانده بود که در حال اجراست و یا نیاز به زمان داشت. وزیر خارجه اضافه کرد: در بغداد و اقلیم قول مساعد گرفتیم درباره توافقنامه امنیتی و در بغداد و اقلیم اطمینان داده شد که بقیه گام‌هایی که باید برداشته شود، برداشته خواهد شد و اطمینان کامل داده شده که منطقه کردستان عراق به هیچ وجه در آینده تهدیدی علیه ایران نخواهد بود و با عناصری که در این مدت تهدیداتی را علیه ما صورت دادند، برخورد خواهد شد. عراقچی ادامه داد: معتقدم این سفر در حوزه امنیتی دستاورد بسیار خوبی داشت. در حوزه اقتصادی چند مساله مهم داریم که در بغداد بحث شد از جمله راه‌آهن شلمچه بصره، بازارچه‌های مرزی و مطالبات ما از دولت عراق که به معضلی برای ما و دولت عراق تبدیل شده و راه‌حل‌هایی از قبل پیدا شده بود و اجرا شده و الان هم بر آن‌ها تأکید شد. این دیپلمات عالی‌رتبه ایرانی بیان کرد: ما و عراق تصمیم گرفتیم به سمت همکاری راهبردی حرکت کنیم و سند جامع را برای همه ابعاد روابط اعم از سیاسی، اقتصادی، امنیتی، محیط‌زیست و... تعریف کنیم. وی همچنین عنوان کرد: معتقدم به‌رغم مشکلات در زمینه تبادلات بانکی که برای همه این‌ها راه‌حل است و تجار ما وارد هستند که راه‌های انتقال پول را پیدا کنند، ظرفیت افزایش تجارت بین ایران و عراق وجود دارد. به اعتقاد من ما در شناسایی ظرفیت‌های صادراتی و وارداتی کمبود داریم. در کردستان عراق و بصره ظرفیت‌های زیادی وجود دارد. عراقچی اذعان کرد: اگر ظرفیت‌ها کامل شناسایی و به اطلاع بازرگانان دو طرف برسد و تسهیلاتی در بحث انتقال پول به وجود بیاید که در بحث تهاتر و استفاده از ارز‌های ملی در حال کار هستیم، امیدوارم حتی بیشتر از رقم ۲۰ میلیارد دلار برسد. وزیر خارجه همچنین درباره برنامه پیشنهادی‌اش به مجلس بیان کرد: ما به‌دنبال دیپلماسی فراگیر و متوازن هستیم که ارتباط را با همه این کشور‌ها (همسایگان، شرق و...) گسترش دهیم و ظرفیت‌ها را شناسایی و از آن‌ها استفاده کنیم. عراقچی تاکید کرد: سفر رئیس‌جمهور به عراق را با عنایت به اهمیتش برای ایران انتخاب کردیم و هم در چارچوب سیاست همسایگی و هم روابط دوجانبه این سفر انجام شد. پیامش این بود که اهمیت اول ما به حوزه پیرامونی و همسایگان خودمان است.