فرصتی برای تغییر سیاست‌های اینترنتی

 عارف  معاون اول دولت چهاردهم پیرو قول های داده شده پزشکیان در مبارزات انتخاباتی مبنی بر تلاش برای رفع فیلترها در کشور و حکمرانی قانون و فرهنگ در فضای مجازی، گفت که در تلاش برای رفع فیلترینگ ومحدودیت های اینترنتی در کشور است. اما چندی است که صدای پای دیش‌های استارلینک در برخی پشت بام های پایتخت شنیده می شود. این وضعیت تداعی کننده روزهایی است که دیش های ماهواره با هزاران مخفی کاری در پشت بام ها نصب می شد و مسئولان با هزاران ترفند آنها را شناسایی و ضبط می کردند، اما در نهایت دریافتند که این کار با بگیر و ببند ره به جایی نمی برد، در نتیجه با توجه به تجربه آزموده شده پیشین به نظر می رسد بهتر است ضمن انجام تحقیقات و انجام کارهای فرهنگی، فرصت کنونی را برای تحقق وعده رفع فیلترینگ دولت چهاردهم غنیمت دانسته و با بهترین انتخاب در مسیر دوراهی فیلترینگ یا استارلینک، با فرهنگ سازی، علاوه بر بستن بازار کاسبی هزاران فروشنده فیلترشکن، زمینه را برای استفاده صحیح از فناوری های نوین و اخذ نتایج مطلوب در حوزه کسب وکار و... مهیا سازیم.

فرصتی برای رفع فیلترینگ اجباری

علی قاسمی، کارشناس فناوری اطلاعات در این باره به «آرمان ملی»، گفت: موضوع فیلترینگ و کنترل اینترنت در ایران به یکی از مهم‌ترین چالش‌های ارتباطی و اجتماعی کشور در سال های اخیر تبدیل شده است. اما با وجود تلاش‌های دولت‌ها برای محدود کردن دسترسی به برخی وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌ها، فناوری‌های جدید مانند اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در حال تغییر دادن معادلات بازی هستند. ورود استارلینک به ایران استارلینک، پروژه اینترنت ماهواره‌ای شرکت اسپیس‌اکس که توسط ایلان ماسک راه‌اندازی شده است، به تدریج وارد فضای ایران شده و برخی کاربران گزارش‌هایی از دسترسی به این سرویس را ارائه داده‌اند. اینترنت ماهواره‌ای به دلیل نیاز نداشتن به زیرساخت‌های محلی و ارائه دسترسی به نقاط دورافتاده، به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها برای مقابله با فیلترینگ دولتی شناخته می‌شود. و بنا به اخبار منتشره از سوی برخی از افراد در فضای مجازی، دسترسی به استارلینک در ایران از طریق دریافت تجهیزات و ثبت‌نام در شبکه امکان‌پذیر است، هرچند دولت ایران تاکنون موضع رسمی روشنی درباره مقابله با این فناوری نگرفته است، اما ناظران پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است مقاومت‌های مشابه با دوران مبارزه با ماهواره‌های تلویزیونی دوباره دیده شود.

انتخاب راهی جدید در مواجهه با استارلینک

او اضافه کرد: فیلترینگ و تجربه‌های پیشین دولت‌های مختلف ایران در طول سال‌های گذشته تلاش زیادی برای کنترل اینترنت و جلوگیری از دسترسی آزاد کاربران به محتوای خارجی داشته‌اند. ایجاد سیستم‌های فیلترینگ گسترده و در عین حال ارائه اینترنت «طبقاتی» به گروه‌های خاصی از کاربران، بخشی از این سیاست‌ها بوده است. با این حال، بسیاری از این تلاش‌ها در مقابله با نیاز و خواسته‌های کاربران ناموفق بوده‌اند. به‌طور مشابه، در دهه‌های گذشته دولت ایران در کنترل و مبارزه با دیش‌های ماهواره‌ای نیز ناکام ماند و عملاً جامعه به استفاده گسترده از ماهواره روی آورد. استارلینک و ناکامی احتمالی دولت در ایجاد اینترنت طبقاتی با ورود استارلینک به ایران، این احتمال به وجود آمده است که دولت دوباره در تلاش برای کنترل اینترنت و ایجاد دسترسی محدود (طبقاتی) ناکام بماند. استارلینک به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون وابستگی به زیرساخت‌های دولتی و محدودیت‌های فیلترینگ به اینترنت پرسرعت و بدون محدودیت دسترسی داشته باشند. این امر، تهدیدی جدی برای برنامه‌های دولت در کنترل فضای مجازی و محدود کردن دسترسی آزاد به اطلاعات محسوب می‌شود.

بهترین زمان برای تحقق وعده رفع فیلترینگ

این کارشناس توضیح داد: رفع فیلتر از بسیاری از پلتفرم‌ها مانند واتساپ، اینستاگرام و... بعد از پایان اعتراضات سال 1401 ، به جایی نرسید، اما وعده رفع فیلترینگ و محافظت قانونی بدون فیلتر از فضای مجازی در انتخابات ریاست جمهوری دولت چهاردهم رونق گرفت. از این رو به نظر می رسد با توجه به شرایط ایجاد شده و شنیده شدن صدای پای استارلینک در پشت بام های کشور، بسیار مطلوب و معقول است در این شرایط، پزشکیان به عنوان رئیس جمهور دولت چهاردهم، در راستای توسعه فناوری های نوین و رونق کسب وکارهای در بستر برخی از این پلتفرم‌ها، بساط فیلترینگ را برچیند و کاسبی وی پی ان فروش ها را نیز کساد کند. قطعاً  یکی از پیشنهادها کلیدی، استفاده از این فرصت و برداشتن محدودیت‌های فیلترینگ اجباری است. اگر دولت کنونی اقدام به رفع فیلتر و آزادسازی دسترسی به اینترنت کند، این اقدام به نام دولت چهاردهم ثبت خواهد شد و می‌تواند به عنوان یک موفقیت در کارنامه اجرایی آن‌ها به حساب آید. همچنین این تصمیم می‌تواند باعث کاهش تنش‌های اجتماعی و ایجاد اعتماد بیشتر بین مردم و دولت شود. با توجه به تجربیات گذشته و نیاز جامعه به دسترسی آزاد به اطلاعات، شاید زمان آن رسیده است که دولت ایران، به جای مقابله، به هم‌پیمانی با فناوری‌های نوین بپردازد.این کارشناس معتقد است: ورود استارلینک به ایران، فرصتی برای تغییر رویکرد در سیاست‌های اینترنتی است. همانطور که در گذشته، مبارزه با ماهواره‌های تلویزیونی شکست خورد، احتمالاً این بار نیز مقابله با اینترنت ماهواره‌ای موفق نخواهد بود. بنابراین، دولت کنونی می‌تواند با رفع فیلترینگ و فراهم کردن دسترسی آزاد به اینترنت، نام خود را به عنوان حامی تکنولوژی و آزادی اطلاعات ثبت کند و از این فرصت برای بازسازی رابطه خود با جامعه بهره‌برداری نماید.

استارلینک به زودی با اپراتورهای ایرانی وارد رقابت سنگین می‌شود

میلاد نوری، دیگر کارشناس در این حوزه دراین باره گفت: تصویری که از ماهواره‌های استارلینک منتشر شد، بعد از شکل گرفتن بحث در مورد تجربیات شخصی کاربران بود. یعنی حتی اگر بگوییم این تصویر اشتباه است، تحلیل شخصی کاربران در شبکه‌های مجازی این بود که استارلینک به‌زودی با اپراتورهای ایرانی وارد رقابت  خواهد شد. اکنون خیال کاربران راحت است که استارلینک در ایران قابلیت سرویس‌دهی دارد، مشکل پرداخت آن‌هم که تاکنون با تحریم روبه‌رو بود به لطف رمزارزها حل‌شده است. هزینه آن‌هم ممکن بود تاکنون به‌صرفه نباشد اما به دلیل افزایش قیمت بسته‌های اینترنتی، کاهش حجم و کیفیت و اضافه شدن هزینه خرید فیلترشکن‌ها باعث شده است که اکنون استارلینک به‌صرفه باشد.

بازار جذاب برای کلاهبرداران

همان‌طور که نوری در توییت خود هم نوشته بود، گفت: باید به این نکته توجه داشته باشیم که زمانی که یک بحثی ترند می‌شود، معمولاً کلاهبرداران هم روی این موج‌سوار می‌شوند. ازآنجا‌ که خریدوفروش استارلینک در ایران غیرقانونی است، کاربران نمی‌توانند از سایتی که دارای اینماد و یا درگاه قانونی است، پرداخت انجام دهد. کاربر مجبور می‌شود از طریق رمزارز و روش‌های ناشناس خرید کند و این بازار، بازار جذابی برای کلاهبرداران می‌شود. اگر کسی علاقه‌مند به خرید است، باید اصطلاحاً مراقب باشد تا از هول حلیم به دیگ نیفتد. او در ادامه گفت:حدوداً در سال ۱۴۰۰ و بعد از فیلترینگ‌های بازار استارلینک داغ شده بود؛ در آن زمان هم تعدادی از کانال‌های تلگرامی با اقدام به فروش استارلینک، کلاهبرداری کرده بودند. این کانال‌ها کاملاً ناشناس بود و چون خریدوفروش استارلینک هم غیرقانونی بود، افراد نمی‌دانستند باید به چه کسی شکایت کنند.

هر کاربر، یک بازاریاب برای استارلینک

میلاد نوری همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا استفاده از استارلینک، فیلترینگ را بی‌معنا می‌کند، گفت:استارلینک به آن شکلی که ما در ایران فیلترینگ داریم، فیلتر نیست. وقتی کاربران اینترنت آزاد، بدون اختلال و پرسرعت و به‌صرفه را تجربه کنند، ناخودآگاه تبدیل می‌شوند به بازاریاب‌های رایگان برای استارلینک. حتی نیازی نیست که افراد دانش فنی خاصی داشته باشند، فرض کنید که فرد یک فروشنده ملک است؛ برای تبلیغ ملک خود، یک ساختمان ده واحدی را به استارلینک مجهز می‌کند. این تبلیغ‌های دهان‌به‌دهان قطعاً سرعت رشد استارلینک در کشور را بیشتر می‌کند.

همین الان هم برای رفع فیلتر دیر است

او خاطرنشان کرد که تمام مشکل کاربران ایرانی فیلترینگ چند شبکه اجتماعی نیست و گفت: گران بودن اینترنت، کاهش روزافزون کیفیت اینترنت، محدود شدن حجم بسته‌های اینترنت و بسیاری از اتفاقاتی که گریبان‌گیر کاربران است، اکنون دست‌به‌دست هم داده است. همین الان هم برای برداشتن فیلترینگ دیر است. اینکه با رفع فیلتر چند پلتفرم فکر کنیم که کاربران به وضعیت اینترنت ما راضی می‌شوند، تفکر درستی نیست؛ مگر اینکه رفع فیلترینگ به‌صورت گسترده‌تر اتفاق بیفتد. او با اشاره به اینکه رفع فیلتر تنها یک مسئله است، گفت: مسئله اصلی این است که کاربران نمی‌دانند قرار است چه اتفاقاتی بیفتد. فیلترینگ‌هایی که قرار است در آینده اتفاق بیفتد، ادامه روند فیلتر شدن سایت‌ها و حتی نظر کمیته صادرکننده رأی برای وضعیت فیلترینگ نامشخص است و این وضعیت باعث می‌شود که کاربران اولین جایگزینی که برای اینترنت ایران پیدا کند به آن مهاجرت می‌کند.

نوری گفت: در پی استفاده از استارلینک، اینترنت کاملاً خارج از کنترل می‌شود. بنابراین ممنوعیت استارلینک هم یک تصمیم اشتباه مثل ممنوعیت ماهواره و ویدئو است که هزینه زیادی برای آن صرف شد و نتیجه‌ای نداد.

این کارشناس آی‌تی ادامه داد گفت: خیلی‌ها می‌گویند اگر استارلینک بخواهد فعالیتش در ایران را گسترده کند باید اجازه بگیرد. در سازمان جهانی مخابرات، قانونی وجود دارد که اگر اپراتوری می‌خواهد در سرزمینی خدمات دهد، باید از حاکمیت آن اجازه بگیرد. در زمان آقای زارع پور هم نامه‌ای زدند که استارلینک باید قوانین را رعایت کند، استارلینک در آن زمان گفت که هر زمان ماهواره استارلینک شناسایی کردید، به ما بگویید تا آن را مسدود کنیم و شناسایی استارلینک هم اصلاً کار راحتی نیست. استارلینک با این اقدام مسیری را جلوی پای ایران گذاشت و سربسته گفت که عملاً مسدود نمی‌کند. وزارت ارتباطات در زمان آقای زارع پور روی این قوانین حساب کرده بودند تا استارلینک به‌واسطه آن به ایران خدمات ندهد. استارلینک، الان با بسیاری از کشورها تعامل دارد، به‌عنوان‌مثال به‌واسطه تعامل با برزیل، اخیراً توییتر را برای کاربران برزیلی فیلتر کرده است. اما این رفتارها نشان می‌دهد که با ایران تعاملی نخواهد داشت.