آقای پزشکیان تا تحریم است دست به تیغ جراحی نبرید

 هر چند اصلاحاتی که دولت رئیسی در زمینه اقتصادی انجام داد نتیجه مطلوب به همراه نداشت  بلکه وضعیت معیشتی مردم را با چالش های جدی تری مواجه کرد.به همین دلیل این بیم وجود دارد که اگر دولت پزشکیان نیز در شرایطی که کشور در وضعیت تحریم قرار دارد دست به اصلاحات اقتصادی بزند این احتمال وجود دارد که وضعیت معیشتی مردم بیشتر نیز تحت تأثیر قراربگیرد.در این بین البته مخالفان دولت تلاش می کنند با شایعاتی مانند احتمال گرانی بنزین کار را برای دولت سخت تر کنند.«آرمان ملی» برای بررسی این مسائل با دکتر بهمن آرمان اقتصاددان گفت وگو کرده است که در  ادامه می خوانید.

*رئیس جمهور در اظهارات اخیر خود به ضرورت جراحی اقتصادی در کشور اشاره کرده‌اند. الزمات و مختصات جراحی اقتصادی در شرایط کنونی در کشور چیست؟

اصلاحات اقتصادی پس از انقلاب57 در دوران آقای هاشمی آغاز شد و سیاست های تعدیل اقتصادی در دستور کار قرار گرفت. این سیاست ها نیز در عمل همان فرمولی است که صندوق بین المللی پول برای انجام اصلاحات اقتصادی در کشورهای مختلف جهان پیشنهاد می کند که لغو یارانه‌های غیرلازم، منطقی کردن قیمت ها و کاهش کسری بودجه دولت ها به عنوان منشأ اصلی تورم است.با این وجود عده ای در همان مقطع زمانی نیز مخالفت  خود را با این سیاست ها آغاز کردند. نتیجه مخالفت ها با سیاست های تعدیل اقتصادی نیز ایجاد باندهای مافیای،رانت خواری و فسادهای اقتصادی دیگر شد.امروز در اقتصاد کشورهای جهان نظریه ای وجود دارد که از دوران ریاست جمهوری ریگان در آمریکا آغاز شد و پس از مدتی فراگیر شد و امروز نیز در اقتصادهای جهان مورد استفاده قرار می گیرد.این نظریه نیز مبتنی بر حمایت همه جانبه از طرف عرضه است که شامل مالیات، قیمت گذاری توسط دولت ها و... می شود. به عنوان مثال در آلمان قیمت برق برای واحدهای خانگی10 سنت است در حالی که برای واحدهای تولیدی5 سنت است.درباره این5 سنت نیز دولت آلمان اعلام کرده به دلیل رقابت در بازارهای جهانی و تلاش برای کاهش بیکاری اعمال شده و ممکن است در آینده کاهش پیدا کند. دولت آقای رئیسی اقداماتی را در راستای جراحی اقتصادی آغاز کرد که به دلایل مختلف ادامه پیدا نکرد. در شرایط کنونی نیز دولت چهاردهم با تیم اقتصادی اش مشخص نیست که از چه روشی قرار است برای اصلاحات اقتصادی استفاده کند.هنوز مشخص نیست که اعضای تیم اقتصادی دولت از توانایی کافی برای اصلاحات اقتصادی برخوردار هستند یا خیر. این در حالی است که باندهای مافیایی و رانت خواری از هم اکنون با جراحی اقتصادی مورد نظر پزشکیان مخالفت خود را آغاز کرده اند.

*یکی از مسائلی که منتقدان دولت پزشکیان مطرح می کنند این است که دولت قصد دارد با تغییر قیمت حامل های انرژی و به خصوص بنزین دست به اصلاحات اقتصادی بزند.آیا در شرایط کنونی دولت چنین رویکردی را در دستور کار خود قرار خواهد داد؟

واقعیت این است که یکی از مسائلی که در اصلاحات اقتصادی حائز اهمیت است اصلاح قیمت حامل های انرژی است.امروزه در هیچ کشوری در جهان و حتی  بین کشورهای همسایه نیز چنین شرایطی وجود ندارد که قیمت یک لیتر بنزین در حدود یک چهارم یک آب معدنی باشد.به همین دلیل اصلاح قیمت بنزین برای دولت پزشکیان یک ضرورت به شمار می رود و باید در دستور کار دولت قرار بگیرد.در کشورهای اروپایی قیمت بنزین به صورت لحظه ای و متناسب با قیمت های جهانی تغییر می کند.این در حالی است که در ایران این وضعیت وجود ندارد. از سوی دیگر براساس آنچه یکی از کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری عنوان کرد در ابتدای هر سال این بیم و هراس بین مردم وجود دارد که با افزایش قیمت بنزین در سال جدید قیمت کالاهای دیگر نیز افزایش پیدا کند و در نهایت تورم روند صعودی به خود بگیرد.نکته مهم این است که در صورتی که وضعیت مصرف بنزین و گازوئیل در کشور به همین صورت ادامه پیدا کند کار به جایی می رسد که ما ناچار می شویم همه درآمد ناشی از فروش نفت خام را به این امر اختصاص بدهیم.در همین تعطیلات چند روز اخیر میزان مصرف بنزین در کشور به137 لیتر در روز افزایش پیدا کرد که این میزان چندین برابر میزان مصرف بنزین در کشوری مانند ترکیه است که جمعیت آن تنها اندکی از ایران بیشتر است.

اصلاحات اقتصادی پس از انقلاب در دوران آقای هاشمی آغاز شد و سیاست های تعدیل اقتصادی در دستور کار قرار گرفت. این سیاست ها نیز در عمل همان فرمولی است که صندوق بین المللی پول برای انجام اصلاحات اقتصادی در کشور مختلف جهان پیشنهاد می کند که لغو سوبسیدهای غیرلازم، منطقی کردن قیمت ها و کاهش کسری بودجه دولت ها به عنوان منشأ اصلی تورم است.با این وجود عده ای در همان مقطع زمانی نیز مخالفت های خود را با این سیاست ها آغاز کردند

*اصلاحات اقتصادی مورد نظر دولت پزشکیان به چه میزان روی اقلام اساسی مورد نیاز مردم تأثیرگذار است و وضعیت معیشتی آنها را تحت تأثیر قرار می دهد؟

در شرایط کنونی ما شاهد یک نرخ تورم40 درصدی در کشور هستیم.از سوی دیگر گوشت قرمز از سفره مرد برچیده شده و حتی قیمت حبوبات نیز نسبت به گذشته چندین برابر شده است. به همین دلیل باید عنوان کرد که جراحی اقتصادی در عمل اتفاق رخ داده است. نکته جالب این است که باندهای مافیایی نسبت به گرانی اقلام اساسی و مورد نیاز مردم هیچ واکنشی نشان نمی دهند اما در مورد بنزین شرایط متفاوت است و مافیای خودرو به دنبال این است که همین خودروهای از رده خارج شده خارج شده خارجی را تولید کند و در عین حال بتواند آنها را در بازار بفروشد.این در حالی است که تولید خودروهای پرمصرفی مانند پژو405 که هنوز در ایران وجود دارد در سال1992 در فرانسه متوقف شد.مثال دیگر خودروی پراید است که تا سال های اخیر در ایران تولید می شد اما در کره جنوبی در سال1987 از رده تولید خارج شد.از سوی دیگر مصرف خودرویی مانند پراید در کشورهای توسعه یافته در حدود 4 لیتر در100 کیلومتر است در حالی که در ایران8 لیتر است.

*اگر دولت پزشکیان به دنبال اصلاحات اقتصادی است در ابتدا باید برای تحریم های بین المللی چاره اندیشی کند. این در حالی است که در شرایط کنونی تحرکی در این زمینه مشاهده نمی شود.آیا پزشکیان می تواند در شرایط تحریم دست به سه اصلاحات اقتصادی بزند؟

بدون تردید تحریم های بین المللی هزینه های زیادی به کشور وارد کرده و بسیاری از کارخانه های ما به دلیل تحریم امکان واردات تجهیزات ندارند. به همین دلیل پزشکیان اگر می خواهد دست به اصلاحات اقتصادی بزند در ابتدا باید برای تحریم ها چاره اندیشی کند و سپس دست به اصلاحات بزند.رهبری و رئیس جمهور در اظهارات اخیر خود عنوان کردند که این ایران نبوده که به تعهدات خود پایبند نبوده بلکه آمریکا اقدام به خارج شدن از برجام کرده است. به همین دلیل نیز باید مذاکرات به جریان بیفتد تا شرایط برای لغو تحریم ها از بین برود.ما باید در مسیری قرار بگیریم که مبادلات تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای دارای تکنولوژی و سرمایه به روال سابق برگردد.در شرایط کنونی تکیه ایران روی اقتصاد چین و روسیه است که دارای تکنولوژی نیستند.از سوی دیگر روسیه هیچ گاه دیدگاه مثبتی نسبت به توسعه اقتصادی و سیاسی ایران نداشته و هژمونی خود را در خطر می بیند.در شرایط کنونی در حدود چند ماه تا برگزاری انتخابات آمریکا زمان وجود دارد که ممکن است در این مدت اتفاقات زیادی رخ بدهد. هر چند من معتقدم دولت پزشکیان باید برای همه سناریوهای احتمالی برنامه داشته باشد. نکته مهم دیگر این است که قدرت های جهانی هنوز درباره ایران به توافق کلی نرسیده اند.این در حالی است که ایران می تواند به عنوان قدرتمندترین کشور خاورمیانه شناخته شود.کشورهایی مانند ترکیه و عربستان در منطقه خاورمیانه رقیب ایران هستند و به همین دلیل مخالف این هستند که در کشور توسعه اقتصادی رخ بدهد.به همین دلیل این کشورها در کنار قدرت های جهانی بر ادامه تحریم های ایران قرار دارند. عده ای در داخل کشور به دنبال این هستند که در کشور توسعه اقتصادی صورت نگیرد.این عده با آگاهی یا بدون آگاهی با کشورهای خارجی که موافق قدرتمند شدن ایران هستند همراه و همگام هستند.به همین دلیل نیز ایران را در دهه های گذشته در وضعیت تنش دائمی قرار داده اند.واقعیت این است که یک کشور قادر نیست برای مدت طولانی فشارهایی را تحمل کند که در شرایط عادی کمتر کشوری می تواند آنها را تحمل کند.بالا رفتن نرخ بیکاری،کوچک تر شدن سفره مردم،افزایش سن ازدواج،افزایش طلاق و اعتیاد از جمله مسائلی هستند که حدی قابل تحمل هستند در زمینه تحریم ها نیز باید این نکته را در نظر گرفت که مسأله تحریم ها در اختیار ایران و کشورهای اروپایی نیست و بلکه این آمریکاست که در این زمینه قدرت تعیین کنندگی دارد.ما فرض را بر این می گذاریم که تحریم ها در آینده نیز ادامه پیدا کند. با این وجود تحریم ها به تنهایی در ساختار اقتصادی ایران نقش تعیین کننده ای ندارند.