جنگ روایت‌ها و جولان تاکتیک‌ها

 در همین راستا، هر کشوری در نظام بین الملل لاجرم نیازمند تعیین اهدافی در سیاست خارجی خود است تا به بهترین شکل ممکن منافع ملی خود را تأمین کند و نیازهای راهبردی، اقتصادی، سیاسی، نظامی، امنیتی و فرهنگی اش را در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برآورده نماید. هر کشوری  راهبردی برای رسیدن به اهداف بلندمدت خود دارد. راهبرد  یا استراتژی به رویکردی بلندمدت اشاره دارد که اهداف نهایی و راه رسیدن به آنها را آشکار می‌سازد. اما تاکتیک‌ها در واقع گام‌های کوچک و کوتاه‌مدتی هستند که برای رسیدن به اهداف مشخص‌شده در استراتژی به ما کمک می‌کنند. با توجه به این اشاره کوتاه می توان نگاه دقیق تری به همجه این روزها به جمهوری اسلامی ایران انداخت. تاکتیک های که هم ازسوی جبهه غرب گرفته شده مانند اتهام ارسال موشک بالستیک به روسیه یا بازی جدید پوتین با کارت زنگزور.

چرایی اتهام از سوی جبهه غرب

ایالات متحده آمریکا در تدوین سند ملی کلان و فرامرزی تلاش نموده است تا خود را ناجی جهان در قرن بیست و یکم معرفی نماید. در  استراتزی آمریکا مهار چین از جمله راهبردهای بلندمدت این سند است. آمریکا در کنار این راهبرد با درگیر روسیه در جبهه اوکراین این کشور (روسیه) از یک ابر قدرت جهانی سعی در تنزل این رتبه به یک قدرت منطقه ای دارد. آمریکا در خاورمیانه نیز استراتژی اش حفظ رژیم صهیونیستی است.و در این راستا در مدت 11 ماهی که از عملیات طوفان الاقصی می گذرد تمام قد در کنار اسرائیل چه در میدان جنگ یا میدان دیپلماسی ایستاده است. در میدان جنگ کمک های نظامی گسترده به رژیم صهیونیستی و دفاع از این کشور با کمک شرکا منطقه ای و اروپایی خود در حمله وعده صادق ایران  به وضوح آشکار است. آمریکا در این مرحله تاکتیک های بسیاری برای حفظ اسرائیل و تضعیف جبهه مقاومت از جمله مرکز معنوی و نماد اقتدار این جبهه یعنی ایران به کار برد ؛مانندخیمه شب بازی آتش بس اما در شرایط کنونی با توجه به گستاخی رژیم صهیونیستی که بدون اجازه آمریکا ممکن نبود و آن ترور مهمان دیپلماتیک ایران اسماعیل هنیه و تاکید ایران مبنی به خوانخوهی  این بلوک به تاکتیک اتهام زنی روی آورده است. چون هم اسرائیل و هم غرب می دانند راهبرد ایران مبنی بر خونخواهی قطعی است چنانچه فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بازدید رئیس‌جمهور از قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء‌(ص) روایتی جدید از جنگ دریایی با رژیم صهیونیستی را طی سال‌های گذشته بیان کرد‌. سرلشکر حسین سلامی اظهار کرد: «طی ۵-۶ سال از سال‌های تحریم، سختی‌هایی داشتیم و توانستیم داستان‌های شگفت‌انگیزی را پشت سر بگذاریم. وی ادامه داد: دشمن در آن سال‌ها ما را در تقاطع تحریم، کرونا، ترامپ، تهدید، عملیات نظامی و انزوای سیاسی قرار داد.۱۴ فروند کشتی ما را در دریای سرخ و دریای مدیترانه با هدف قطع صادرات نفت ایران زدند. اوایل متوجه نبودیم که چه کسی و کدام کشور کشتی‌هایمان را می‌زند، اما بالاخره متوجه شدیم. رژیم صهیونیستی بسیار مرموزانه و مبهم کشتی‌های ایران را در دریای سرخ و دریای مدیترانه هدف قرار می‌داد. ۱۲ کشتی از رژیم صهیونیستی را در شمال اقیانوس هند و سایر جاها زدیم، کشتی پنجم را که زدیم دست‌شان بالا رفت و گفتند ما نبرد کشتی‌ها را متوقف می‌کنیم. انگلیسی‌ها نفت‌کش ایران را در جبل‌الطارق گرفتند ما هم کشتی استینا امپرا را از آنها گرفتیم بعد با هم مبادله کردیم، تسلیم شدند. فرمانده کل سپاه پاسداران بیان کرد: دو کشتی‌مان را در یونان گرفتند و دو کشتی آنها را گرفتیم و در نهایت تسلیم شدند. »

در عملیات وعده صادق در پاسخ به حمله به کنسولگری ایران در دمشق، ایران یکی از بزرگترین عملیات های موشکی و پهپادی در سطح جهان را به نمایش گذشت. یا در پاسخ به ترور سپهبد  شهید قاسم سلمیانی برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم یعنی قریب به 80 سال کشوری مستقیم به پایگاه نظامی آمریکا حمله کرد و عین الاسد آماج موشک های بالستیک ایران قرار گرفت. پس غرب و اسرائیل بر راهبرد  قطعی ایران در پاسخ به تجاوز تمامیت ارضی خود واقف هستند . اما این تاکتیک ایران است که آنها را گیج کرده است و سرزمین اشغالی را در اضطراب برده است. در این اوضاع واحوال غرب درگیر جبهه اوکراین نیز هست . و تاکتیک نخ نما شده آنها اتهام به سایرین و پای ثابت آن ایران است. و با اتهام ارسال موشک به روسیه سعی در درگیر ایران به این مساله و دور کردن افکار عمومی از جنایت اسرائیل در غزه دارند . غربی‌ها و اسرائیل  به خوبی  می‌دانند این جولان تاکتیک ها تاثیری بر اراده ایران نخواهد داشت.

زنگزور، کارت بازی جدید پوتین؟

امسال، اوکراین ابتکار عمل را در دریا به دست گرفته و حملات بیشتری را به کریمه و مواضع روسیه در دریای سیاه متمرکز کرده است. با تاکتیک‌ها و تسلیحات جدید، مقابله با این حملات برای ارتش روسیه دشوارتر شده است. پایان سال 2023 و اوایل سال ۲۰۲۴برای ناوگان دریای سیاه روسیه مرگبار بود، زیرا اوکراین حداقل یک‌سوم کشتی های ناوگان، از جمله زیردریایی روستوف- نا- دونو که در ۱۲مرداد هدف قرار گرفت، منهدم یا آسیب جدی رسانده است. حملات مداوم اوکراین علیه ناوگان سطحی روسیه، تأسیسات پدافند هوایی، فرودگاه‌ها و انبارهای مهمات و سوخت در کریمه می‌تواند به نیروهای اوکراینی فرصتی برای به دست آوردن موقعیت قوی تر در بازپس گیری شبه جزیره کریمه بدهد. عملیات کورسک اوکراین اقتدارگرایی ناکارآمد روسیه را نشان می دهد. تهاجم اوکراین به استان کورسک روسیه در ماه اوت امسال، عدم آمادگی کرملین برای پیشروی نظامی اوکراین در خاک روسیه از طریق استقرار مجدد نیروها و اتکا به سربازان وظیفه جدید را برجسته کرده است. در این شرایط بعد از لفاظی‌‌های مقامات جمهوری آذربایجان و ترکیه درباره آنچه کریدور زنگزور خوانده می‌شود، اخیرا روسیه نیز به حامیان احداث این دالان پیوسته است.

اهمیت زنگزور

مسیر اتصال جمهوری آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان که بخشی از قلمرو این کشور است، به معضل این روزهای بین دو بازیگر اصلی یعنی باکو و ایروان تبدیل شده است. طی بیش از سه دهه گذشته یعنی بعد از جنگ اول قره‌‌باغ که این منطقه در تصرف ارمنستان بود، جمهوری آذربایجان از طریق ایران به نخجوان دسترسی داشت و ایران هم مشکلی با این مساله نداشت. اما بعد از جنگ دوم قره‌‌باغ در سال 2020 که جمهوری آذربایجان اکثر مناطق قره‌‌باغ را به تصرف خود بازگرداند، بحث ایجاد دالانی در استان سیونیک که جمهوری آذربایجان آن را زنگزور غربی می‌‌خواند، پررنگ شده است. درواقع باکو می‌‌خواهد با استفاده از این دالان که در مرز بین ایران و ارمنستان قرار دارد، دیگر از داخل ایران به نخجوان متصل نشود. این در حالی است که ایران هیچ مخالفتی با اجرای بند نهم توافق آتش‌‌بس ۲۰۲۰ قره‌‌باغ که شامل دسترسی آذربایجان به نخجوان از طریق ایران می‌شود، ندارد و در طول سه دهه گذشته ارتباط بین باکو و منطقه نخجوان تنها از طریق ایران صورت می‌‌گرفت.

مسیر اتصال جمهوری آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان که بخشی از قلمرو این کشور است، به معضل این روزهای بین دو بازیگر اصلی یعنی باکو و ایروان تبدیل شده است. طی بیش از سه دهه گذشته یعنی بعد از جنگ اول قره‌‌باغ که این منطقه در تصرف ارمنستان بود، جمهوری آذربایجان از طریق ایران به نخجوان دسترسی داشت و ایران هم مشکلی با این مساله نداشت. اما بعد از جنگ دوم قره‌‌باغ در سال 2020 که جمهوری آذربایجان اکثر مناطق قره‌‌باغ را به تصرف خود بازگرداند، بحث ایجاد دالانی در استان سیونیک که جمهوری آذربایجان آن را زنگزور غربی می‌‌خواند، پررنگ شده است

مسکو چه می گوید؟

طی روزهای اخیر مسکو نیز پشت باکو درآمده و بعد از سفر دو هفته پیش ولادیمیر پوتین به جمهوری آذربایجان، سخنگوی وزارت خارجه این کشور از حمایت مسکو از طرح ایجاد دالان زنگزور خبر داد. این در حالی است که پیش از این روسیه موضع منفعلانه‌‌ای درباره این منطقه داشت و هیچ‌گاه به این صراحت موضع‌‌گیری نکرده بود. به دنبال سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهور روسیه به باکو، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور در مصاحبه با کانال یک روسیه گفت: «ما طرفدار انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایروان و رفع انسداد ارتباطات هستیم.» وی دولت ارمنستان را مانع این مهم توصیف کرد و افزود: «متاسفانه این رهبری ارمنستان است که در توافق‌نامه امضا شده توسط نخست‌وزیر پاشینیان، در مورد ارتباطات از منطقه سیونیک ارمنستان، کارشکنی می‌کند.»

 این موضع ، دقیقاً یکی از بندهای توافقنامه صلح مسکو است که سال ۲۰۲۰ بین ارمنستان و آذربایجان با حضور پوتین امضا شد. در این بند گفته شده که طرفین باید از راه‌های مواصلاتی رفع انسداد کنند؛ در عین حال رفع انسداد از راه‌های ارتباطی، تنها منحصر به مسیر زنگزور نیست. رفع انسداد از مسیرهای ارتباطی، باز کردن راه‌های ارمنستان به ایران از مسیر جمهوری آذربایجان و امکان دسترسی به آستارا و بیله سوار و همچنین امکان دسترسی ارمنستان به جلفا در ایران از مسیر نخجوان را هم شامل می‌شود. همچنین اگر ترکیه بخواهد از مسیر زنگزور استفاده کند، باید از راه ارمنستان به دریای سیاه از مسیر شمال ترکیه نیز رفع انسداد شود. پس رفع انسداد از مسیرهای مواصلاتی از جمله باز شدن زنگزور یک اقدام فوری و سهل الوصول نیست و مستلزم مذاکرات طولانی و سخت میان کشورهای ارمنستان، آذربایجان و ترکیه است. سختی این مذاکرات از آن جهت است که آذربایجان و ترکیه علاقه‌مند به رفع انسداد از مسیرهای ارتباطی برای ارمنستان نیستند، چراکه نمی‌خواهند این کشور از محاصره خارج شود. روسیه با اتخاذ موضعی مبتنی بر رفع انسداد از مسیرهای مواصلاتی، به دنبال این است که دالان زنگزور به شکلی باز شود که طبق مفاد موافقت نامه مسکو در سال ۲۰۲۰، تحت نظارت نیروهای روسیه باشد. مسکو قصد دارد با این ترفند هم حضور نظامی خود را در قفقاز تقویت کند و هم بر تردد غربی‌ها در این گذرگاه نظارت و کنترل داشته باشد. در عین حال روسیه زیرکانه قصد دارد اینگونه القا کند که مخالف باز بودن راه‌های ارتباطی نیست و تنها ایران است که با این اتفاق که می‌تواند موجب پیشرفت اقتصادی کشورهای قفقاز شود، مخالف است.ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز در اظهاراتی گفت که زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی آذربایجان به نخجوان را از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند. وی افزود: «حتما در چارچوب گفت‌وگو‌‌های صلح سه جانبه با ارمنستان، رفع انسداد زنگزور مورد بحث قرار می‌گیرد.» وقتی که از وی درباره موضع ایران سوال شد، زاخارووا خطاب به خبرنگاران گفت: «ما نگرانی طرف ایرانی را در مورد کریدور زنگزور دیده‌‌ایم که باید برای شفاف‌‌سازی با تهران تماس بگیرید.اما موضع مسکو در این مورد کاملا قطعی است. ما بر اساس این واقعیت پیش می‌‌رویم که راه‌حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد.»این موضع‌‌گیری روسیه بار دیگر جمهوری اسلامی را بر آن داشت تا موضع صریح کشورمان درباره عدم‌تغییر مرزها را یادآوری کند. چنانچه سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه روز پنجشنبه ۱۵ شهریور ماه عنوان کرد: ‌صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه‌های امنیت ملی ماست.وی افزود: هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل‌قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.

هر چند در سال اخیر به خاطر شرایط بین المللی و منطقه ای روابط ایران و روسیه گسترش یافته است و برخی از شراکت  استراتژیک ایران و روسیه  می گویند اما روسیه خاطره چندان خوشی در ذهن مردم ایران ندارد و شاهد مواضع متناقض و ضد ایران آن نیز بوده ایم مانند قضیه جزایر سه گانه و سابق تاریخی سیاه روسیه در معاهده ترکنمچای و گلستان و اقدام اخیر دالان زنگزور. حشمت الله فلاحت پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم در یادداشتی برای آرمان ملی نوشت : «زنگزور، حمله پیش‌دستانه پوتین برای جلوگیری از احتمال شکل گیری کانال های ارتباطی دولت جدید ایران و آمریکاست.»اگر رفتارهای روسیه در قبال ایران را مرور کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که روسیه به دنبال این است که ایران را همچنان در تعلیق نگه دارد. و به گفته برخی کارشناسان روسیه بیم نزدیکی ایران و غرب رادارد و این درشرایط از تاکتیک زنگزرو استفاده کرده است.

در نهایت

این یک اصل پذیرفته شده در حوزه بین الملل است که دشمنان و دوستان تا ابدا ثابت نیستند اما منافع ملی ثابت  است. در این جنگ و جولان تاکتیک‌ها مهم اجرا راهبر د بلندمدت و حفظ منافع ملی است.