تنها راه پایان تحریم‌ها مذاکره است

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با حسن بهشتی پور، تحلیل گر روابط بین الملل گفت وگو کرده است. بهشتی پور در این زمینه معتقد است:« عراقچی به دنبال مدیریت تنش با آمریکا خواهد بود. به‌عنوان مثال به‌دنبال ترور شهید هنیه در تهران و گمانه‌زنی درباره پاسخ ایران به این جنایت، شاهد کمک‌های پدافندی واشنگتن به تل‌آویو بوده‌ایم. حال اینکه پاسخ ایران چگونه باشد، بخشی از فرایند مدیریت تنش‌هاست.البته نکته مهم این است که اینجاست باید متوجه باشیم که هر اقدامی که انجام می‌دهیم، در راستای «پاسخ موثر» و «مدیریت تنش» باشد.عراقچی گفته ما فعلا مذاکراتی نخواهیم داشت و به جای عادی‌سازی مناسبات باید به دنبال مدیریت تنش با آمریکا باشیم. این یعنی اینکه ما الان دنبال مذاکره با آمریکا و اروپا نیستیم، ما دنبال مدیریت تنش با آمریکا هستیم». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می خوانید.

*عباس عراقچی چه تغییراتی در رویکرد سیاست خارجی ایجاد خواهد کرد؟ وی از چه روش هایی تلاش می کند به اهداف از پیش تعیین شده دولت پزشکیان در عرصه بین المللی برسد؟

آقای عراقچی سه ویژگی دارد. اول اینکه از بدنه وزارت خارجه بوده و سال ها در این وزارتخانه حضور داشته و در دولت‌های گوناگون هم کار کرده. از دوره آقای احمدی‌نژاد به بعد مسئولیت داشته و در جریان جزئیات تحولات بوده و مسئولیت داشته است. در دوران حسن روحانی او مذاکره کننده بوده و در دوره دولت سیزدهم دبیر شورای روابط خارجی ایران بود که آقای خرازی رئیس‌ آن بوده است. عراقچی بدنه وزارت خارجه را به‌خوبی می‌شناسد. نکته دوم این است که او مدیریت خوبی دارد و در سمت‌های مختلف چه زمانی که معاون سیاسی و چه معاون حقوقی بوده یا در بخش‌های دیگر وزارت‌خارجه حضور داشته، مدیریت خوبی داشته است. وزیر خارجه علاوه بر اینکه باید دیپلمات خوبی باشد، باید مدیریت هم بداند. ویژگی سوم آقای عراقچی این است که مذاکره‌کننده بسیار حرفه‌ای است. من نمی‌دانم که آیا در دولت جدید مذاکراتی برای رفع تحریم‌ها شکل می‌گیرد یا نه. اما اگر بگیرد؛ عراقچی یکی از مذاکره‌کنندگان حرفه‌ای در ایران است.عراقچی می تواند به شکلی مذاکره کند تا دولت بتواند اراده جدی داشته باشد تا هم روابط اقتصادی ایران را با کشورهای همسایه سر و سامان دهد و هم مذاکراتی را برای پایان‌دادن به تحریم‌های ظالمانه علیه ایران شروع کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود تا عراقچی بتواند در وزارت‌خارجه همکاری همکاران ارشد خود را جلب کند. در این وزارتخانه نیروهای خوبی وجود دارند اما باید یک مدیر لایق بتواند از این پتانسیل مثبت در وزارت‌خارجه استفاده کرده و در عالی‌ترین شکل از آنها استفاده کند. به‌خصوص در زمینه روابط اقتصادی و فعال‌ کردن دیپلماسی اقتصادی می‌تواند نقش داشته باشد. البته مانع اصلی بحث اف‌ای‌تی‌اف و تحریم‌هاست و من امیدوارم تیم وزارت خارجه طرحی را داشته باشند تا بتوانند اف‌ای‌تی‌اف را در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب برساند. ترجیحا اگر مذاکرات مستقیم انجام شود؛ برخلاف دولت قبلی که غیرمستقیم بود و خیلی زمان می‌برد و به نتیجه هم نرسید، می‌تواند دنبال شود.

*عراقچی پس از رأی اعتماد به مجلس عنوان به دنبال مدیریت تنش با آمریکاست و نه ادامه و یا تنشی جدید.عراقچی چگونه می تواند به اهداف ایران در مقابل آمریکا در راستای لغو تحریم ها دست پیدا کند؟

در شرایط کنونی و همان‌گونه که وزیر امورخارجه ایران نیز اشاره کرد، به‌نظر می‌رسد در مناسبات ایران و آمریکا شاهد مدیریت تنش‌ها خواهیم بود. این اتفاق در عمل نیز رخ خواهد داد. آنچه در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد، این است که اگرچه سیاست‌سازی در حوزه سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی ایران از سوی وزارت امورخارجه انجام می‌شود، اما این به معنای «تصمیم‌گیری» نیست.در واقع این شورای‌عالی امنیت ملی است که تصمیم‌سازی‌های انجام شده را در این حوزه با اکثریت آرا مصوب می‌کند و در نهایت در صورت تایید رهبرمعظم انقلاب، قابلیت اجرایی‌سازی پیدا می‌کند. تغییر دولت‌ها در ایران به معنای تغییر راهبرد‌های سیاست‌خارجی نیست.اگرچه دستگاه سیاست‌خارجی با تغییر دولت، می‌تواند نسبت به روزآمدسازی سیاست‌ها و راهبرد‌ها اقدام کند، اما تغییرات محوری اندک خواهد بود. نکته اینجاست که آمدن عراقچی تغییری در خطوط کلی ایجاد نمی‌کند. تیم جدید حوزه سیاست‌خارجی می‌تواند در بخش تصمیم‌سازی سیاست‌های را به‌نوعی پردازش کند و درنهایت برای تصویب به شورای‌عالی امنیت ملی ببرد، اما به تنهایی قادر به تصمیم‌گیری نخواهد بود. ازسوی دیگر باید مدنظر داشت که در حوزه اجرایی‌سازی سیاست‌های مصوب نیز وزارت امورخارجه تنها نیست و بخش‌های مختلف نیز بنا به شرح وظایف خود، در این زمینه مشارکت دارند. واقع‌بینانه این است که در نظر داشته باشیم کاری که عراقچی و تیمش می‌توانند انجام دهند، همان‌گونه که وی طی روز‌های اخیر نیز بیان کرده، هماهنگی روزافزون میان «دیپلماسی» و «میدان» است.

*تنها در صورتی عراقچی می تواند در راستای لغو تحریم ها حرکت کند که تنش با آمریکا را کاهش داده و به یک جمع بندی منطقی با این کشور برسد. این در حالی است که احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات آینده آمریکا وجود دارد. در چنین شرایطی عراقچی چگونه می تواند به اهداف خود دست پیدا کند؟

عراقچی به دنبال مدیریت تنش با آمریکا خواهد بود. به‌عنوان مثال به‌دنبال ترور شهید هنیه در تهران و گمانه‌زنی درباره پاسخ ایران به این جنایت، شاهد کمک‌های پدافندی واشنگتن به تل‌آویو بوده‌ایم. حال اینکه پاسخ ایران چگونه باشد، بخشی از فرایند مدیریت تنش‌هاست.البته نکته مهم این است که اینجاست باید متوجه باشیم که هر اقدامی که انجام می‌دهیم، در راستای «پاسخ موثر» و «مدیریت تنش» باشد.عراقچی گفته ما فعلا مذاکراتی نخواهیم داشت و به جای عادی‌سازی مناسبات باید به دنبال مدیریت تنش با آمریکا باشیم. این یعنی اینکه ما الان دنبال مذاکره با آمریکا و اروپا نیستیم، ما دنبال مدیریت تنش با آمریکا هستیم. گفته می‌شود اگر گفت‌وگویی هم قرار است به صورت محرمانه انجام شود، به خاطر این است که تنش را مدیریت کنند، نه اینکه عادی‌سازی کنند؛ چرا که می‌گوید فعلا آمادگی برای طرف مقابل وجود ندارد که بخواهد مناسبات را عادی‌سازی کند، آن هم در وضعیتی که همه معطلند ببینند اقدام ایران در مقابل عملیات تروریستی که اسرائیلی‌ها انجام دادند، چه خواهد بود؟عراقچی، صریح و روشن در سیاست اعلامی گفت ما نیازی به گفت‌وگو و مذاکره نمی‌بینیم اما برای مدیریت تنش آمادگی داریم. در روابط این از منظر دیپلماتیک معنا دارد. من معتقدم عراقچی می‌خواست به طرف مقابل بگوید ما ننشستیم دست به دعا برداریم که شما کی مذاکرات را از سر بگیرید و آیا دنبال رفع تحریم هستید یا چه اقدامی انجام خواهید داد؟ ما به دنبال کار خودمان هستیم تا روابط خودمان را با آن اولویت‌بندی که اعلام شده انجام دهیم.

*دولت جدید درباره برجام چه رویکردی در پیش خواهد گرفت؟آیا می توان به احیا و یا توافق بر سر چیزی شبیه برجام امیدوار بود؟

چیزی که عراقچی مطرح کرد، توجه دقیق به بازوی سوم و بحث رسانه است. گفت نه‌فقط میدان و دیپلماسی بلکه رسانه هم باید در این مسیر فعال باشد. اگر وزیر خارجه ما به دیپلماسی عمومی توجه ویژه کند و زیرمجموعه دیپلماسی عمومی که یکی از مهم‌ترین‌های آن دیپلماسی رسانه‌ای است، داشته باشد، می‌تواند کمک شایان توجهی به دیپلماسی عمومی ما بکند. هرنوع مذاکره‌ای بین ایران و اروپا و آمریکا انجام شود، حتما از برجام شروع می‌شود، یعنی معمولا مذاکرات از موضوعات مورد توافق شروع می‌شود و در مواردی که اختلاف وجود دارد آنها را حل‌وفصل می‌کنند. آنهایی که می‌گویند برجام مرده؛ نمی‌خواهند واقعیت‌ها را بپذیرند. واقعیت این است هرنوع مذاکره‌ای در آینده انجام شود، مبنای آن برجام است. منتها برجامی که طرف آمریکایی و اروپایی یک‌جانبه‌های آن را مدنظر خواهد داشت، طرف ایرانی هم جنبه‌های دیگر آن را مورد توجه قرار خواهد داد. حالا ممکن است در این چارچوب نام دیگری هم روی آن بگذارند و آنقدر تغییرات انجام شود که دیگر نام آن برنامه جامع اقدام مشترک نباشد. مهم نیست، در مذاکرات رسم مهم است. اینکه آیا این نتیجه در راستای امنیت ملی ما هست، در راستای پایان دادن به تحریم‌ها هست یا نیست؟ حالا اسمش را هرچه می‌خواهید، بگذارید. در دولت آقای رئیسی نام آن را گذاشتند مذاکرات برای پایان تحریم‌ها. چارچوب آن همان برجام بود. برهمین اساس عراقچی هوشمندانه موضعی گرفت که به دوطرف بگوید ایران منتظر نمانده آیا طرف مقابل مذاکرات را لغو می‌کند یا نمی‌کند اما اگر مذاکراتی هم بشود درباره موارد اختلاف که ما یک‌چیز را می‌خواهیم، طرف مقابل چیز دیگری، صحبت می‌کنند. حالا نام آن هرچه گذاشته شد.البته در این زمینه اولا باید توجه داشته باشیم به هرشیوه‌ای که تحریم‌ها پایان پیدا کند، باید از طریق مذاکره باشد. راهی جز مذاکره وجود ندارد. تخیل است که کسی تصور کند روزی تحریم‌ها در ایران خود به خود برداشته می‌شود، بدون اینکه مذاکره‌ای انجام شود. اما این مذاکرات چه چارچوبی دارد، چه طور برگزار می‌شود، در چه شرایطی برگزار می‌شود و چه رویکردی دارد، بسیار مهم است. خام‌اندیشی است کسی تصور کند تحریم‌ها بدون مذاکره تمام می‌شود. این‌طور نیست. سیاستی که ایران اتخاذ کرده این است که همچنان تلاش کند توان اقتصادی درون کشور را بالا ببرد که اثربخشی تحریم کاهش پیدا کند. از آن طرف سعی کرده توان هسته‌ای را بالا ببرد برای اینکه با دست پر سرمیز مذاکرات حاضر شود. توان دیپلماسی را با آمدن تیم جدید افزایش دهد که عراقچی می‌تواند در این زمینه موثر باشد و یک وحدت بین میدان و دیپلماسی برقرار کند.