برجام نه؛ مذاکره برای توافق جدید
زمان بندی 8 ساله برجام به پایان رسیده است. هر چند که زمان بندی‌های دیگری نیز در این توافق وجود دارد که آن زمان‌بندی‌ها به پایان رسیده و نه از سوی طرف‌های مقابل و نه از سوی ایران اجرا نشده است.
اما آنچه اکنون به عنوان یک عامل حقوقی وجود دارد قطعنامه 2231 است که اکتبر سال آینده به پایان می‌رسد و طبیعتا باید درباره آن تصمیم گرفته شود. لذا آنچه در حال حاضر مطرح است مذاکره برای یک توافق مشابه برجام با زمان‌بندی‌های دقیق خواهد بود. یعنی در خوش‌بینانه‌ترین حالت اگر مذاکراتی بین ایران اروپا صورت گیرد توافقی مثل برجام و با همان زمان‌بندی‌ها را خواهیم داشت. چرا که در حال حاضر بعید است که سایر کشورهای حاضر در 1+5 اعم از آمریکا یا روسیه و چین با توجه به منایسبات روسیه با اروپا دوباره حول محور یک توافق جمع شوند. بنابر این می‌توان شاهد یک توافق جدید بود چرا که در سال آینده شورای امنیت نسبت به ادامه همکاری‌ها تصمیم بگیرد یا اینکه اگر گزارشی به شورای امنیت ارجاع شود که توافق اجرا نشده با توجه به عدم توافق احتمال دارد که دوباره تحریم‌های بین‌المللی برگردد. اما اینکه با توجه به تحولات موجود در نظام بین‌الملل امکان یک توافق صرفا روی بحث هسته‌ای وجود دارد به نظر می‌رسد که شرایط وقوع آن بسیار سخت است. اگر قرار باشد که مذاکراتی صورت بگیرد مذاکراتی جامع خواهد بود که حول محور چندین مساله مختلف که اتفاقا مساله تحریم‌ها را نیز شامل می‌شود مثل تحریم‌های هسته‌ای ، موشکی منطقه‌ای، حقوق بشری که این تحریم‌ها در سال های اخیر با توجه به مصوباتی که در اتحادیه اروپا، کنگره آمریکا و دستورات ریاست جمهوری آمریکا به شدت به هم وابسته‌اند. لذا امکان اینکه فقط روی تحریم‌های هسته‌ای مذاکره شود خیلی بعید است و شرایط منطقه نیز به گونه‌ای نیست که فقط مساله هسته‌ای مورد مذاکره قرار گیرد. البته این دولت یا وزارت خارجه در شرایطی نیست که تصمیم بگیرد که مذاکرات را شروع کند یا دستور کار مذاکرات چه باشد و در چه سطحی و چه کشورهایی و با واسطه یا مستقیم باشد. اینها در اختیار صاحبان تصمیم در خارج از دولت است. اگر چنین تصمیمی هم گرفته شود باید با توجه به شرایط فعلی باید نسبت به یک مذاکرات جامع تصمیم گرفته شود. چرا که بعید است اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها تصمیم داشته باشند حول محور هسته‌ای با شرایط جدیدی صحبت کنند.
*قاسم محبعلی
مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه
ارسال نظر