عراقچی مجری است، نه سیاستگذار

 یعنی در مورد اصلاح روابط باید یک توافق جمعی باشد. در این زمینه نیز قاعدتا فرد نقشی نخواهد داشت کما اینکه در دور دوم دولت آقای حسن روحانی به رغم تمام توانمندی‌هایی که آقای ظریف داشت عملا به دلیل بن‌بست‌هایی که در سیاست خارجی به وجود آمد آقای ظریف هم ناتوان و دست بسته بود. لذا این یک وجه قضیه ‌است و باید دید که اراده، انگیزه و توانایی انجام تغییر در رویه سیاست خارجی وجود دارد یا خیر که آن را می‌توان در چشم‌انداز حاکمیت سیاسی که در مجموع برای خود ترسیم کرده ببینیم. اما نکته‌ای که در مورد آقای عراقچی وجود دارد این است که ما یک وقت درباره کارگزار صحبت می‌کنیم و یک وقت درباره ساختار. ساختار که به تصمیم و رویکردی که حاکمیت درباره روابط خارجی دارد باز می‌گردد؛ اما در مورد کارگزار با شخصی مثل آقای عراقچی مواجهیم که فردی ورزیده، مجرب و مذاکره کننده است که زبان خوب بلد است و جامعه جهانی را خوب می‌شناسد، دولت‌ها را خوب می‌شناسد و می‌تواند نوع گفت‌وگو و آهنگ و ریتم و کلام و ادبیات خود را در این باره تعیین کند. لذا از این لحاظ یک نیروی توانمند را در کرسی وزارت امور خارجه داریم، اما اینکه آیا آقای عراقچی می‌تواند تغییری در روابط بدهد؟ اشتباه نکنیم، سیاستگذار آقای عراقچی نیست بلکه آقای عراقچی به عنوان وزیر امورخارجه مجری سیاست‌های تدوین شده است. لذا وقتی صحبت از کارگزار می‌کنیم این امیدواری وجود دارد که آقای عراقچی به عنوان یک مجری خوب عمل کند. اما اینکه وزیر امور خارجه می‌تواند سیاست‌های تدوین شده را تغییر دهد اینگونه نیست و تجربه هم در همه دولت‌های گذشته ثابت کرده که اینگونه نیست. اما اخیرا صحبت‌هایی را آقای عراقچی انجام داده و پیش از آن هم صحبت‌هایی با خبرگزاری ژاپن داشت و این بود که می‌خواهیم نوعی تغییر در گفتمان خودمان با اروپا ایجاد کنیم. این قابل بحث و تامل است که به هر حال تهران بار دیگر ممکن است که نگاه به غرب را اصلاح کند. اما یک نکته در کلام آقای عراقچی وجود دارد اینکه مدیریت اقتصاد را در چارچوب تحریم‌ها دنبال می‌کنیم نه رفع تحریم‌ها. این معنای مهمی دارد یعنی ما همچنان می‌خواهیم تعارض‌های خودمان را با جامعه جهانی در چارچوب تحریم‌ها و نوع تخاصمی که اروپا و آمریکا با ایران دارند حفظ کنیم. یک موقع آقای عراقچی می‌گوید ما می‌خواهیم برای رفع تحریم‌ها تلاش کنیم این یعنی اینکه دولت آقای پزشکیان یک سیاست عملی را در دستور کار دارد. اما اینکه مدیریت بحران تحریم‌ها یا وضعیت تحریم بدین معناست که کارگزار تغییر کرده و با ابتکارهای وزیر امور خارجه و دیگر دستگاه‌هایی که در دولت قرار دارند، قرار است که در چارچوب مدیریت بحران‌ها انجام شود. لذا هنوز با قاطعیت نمی‌توان گفت که تغییری در سیاست خارجی به‌وجود آمده یا حداقل علائم اینگونه نشان می‌دهد.

*جلال خوش‌چهره

تحلیلگر مسائل بین‌الملل