موضع روسیه و ایران در دالان زنگزور

بحثی کلی که به نوعی اعمال فشار بر ارمنستان است. زمانی که پوتین در جمهوری آذربایجان برای حفظ اهداف خودش در جهت نگه‌داشتن این کشور در کنار روسیه یک موضع ضد ارمنی می‌گیرد این در آن معنا نیست که روسیه با بازکردن دالان زنگزور موافق است. چرا که دالان زنگزور اگر باز شود قطعا به ضرر روسیه خواهد بود. به این دلیل که این دالان مسیری خواهد بود که ترکیه و ناتو راهی را برای حضور در عمق قفقاز جنوبی پیدا خواهند کرد و همچنین رسیدن در کنار دریای خزر که این مورد اساسا به نفع روسیه نخواهد بود. لذا نمی توانیم اظهارات آقای پوتین در آذربایجان را در معنای نظر روسیه مبنی بر بازکردن دالان زنگزور بدانیم. اکنون روسیه در اوکراین با مشکل جدی مواجه شده و اوکراین در خاک روسیه پیشروی کرده و به نقاط مهمی دست یافته و به دنبال آن است که امتیازاتی از روسیه بگیرد تا روس‌ها شرق و جنوب اوکراین را تخلیه کنند و به موازات خروج روسیه از خاک اوکراین؛ اوکراین هم از خاک روسیه عقب نشینی کند. لذا روسیه در شرایط کنونی که در مواجهه با اوکراین دچار مشکل شده اجازه نخواهد داد جبهه جدیدی در قفقاز علیه او تشکیل شود. لذا رئیس جمهور روسیه برای اینکه در جمهوری آذربایجان موضعی در جهت منافع آذربایجان اتخاذ کند در عین حال اعمال فشاری علیه ارمنستان این موضع را گرفته است و به صورت کلی ارمنستان را مانع اصلی باز بودن مسیرهای ارتباطی اعلام کرده است. ارمنستان هم البته با برخی از مواضع ضد آذربایجانی خود ممکن است مسیر لاچین را هم مسدود کند لذا نمی توان به صورت صریح در ارتباط با روسیه اینگونه قضاوت کرد که روس‌ها به دنبال باز کردن زنگزور هستند چرا که همان طور که اشاره شد باز شدن این دالان نه تنها نفعی برای روس‌ها ندارد بلکه منافع آنها در قفقاز را هم با چالش روبه‌رو می کند. در عین حال جمهوری اسلامی ایران نیز باز شدن دالان زنگزور را در معنای یک مناقشه جدید در منطقه و نوعی دعوای جدید در قفقاز تفسیر می‌کند و اعتقاد دارد که باز شدن این دلان پای ناتو را به منطقه باز می‌کند و این مورد به نفع کشورهای قفقاز از جمله آذربایجان و ارمنستان نیست به این علت که ارمنستان که به تازگی از ماجرای قره باغ رها شده و بودجه خود را در جهت عمران کشور صرف می کند و ممکن است در مناقشه جدیدی که یک طرف آن روسیه باشد و طرف دیگر آن غربُ درگیر شود و سرنوشتی مانند سرنوشت اوکراین را پیدا کند و اگر ناتو به این منطقه بیاید حتما آذربایجان هم به عنوان کشوری درقفقاز با چالش روبه‌رو خواهد شد و اگر ناتو به خزر برسد و آرامش در خزر به هم بخورد آنگاه کشورهایی که از نفت و گاز خزر درآمد به دست می‌آورند با مشکل روبه‌رو خواهند شد لذا به نظر نمی‌رسد در منطقه اقبال عمومی برای بازشدن این دلان وجود نداشته باشد به همین علت هم رهبر معظم انقلاب در دیدار با آقای پاشنیان مخالفت خود را به این قضایا اعلام کردند.

*محسن پاک آئیین

سفیر سابق ایران در آذربایجان