تعامل حداکثری منطقه‌ای و بین‌المللی

چه اینکه با تشکیل دولت مسعود پزشکیان جدای از مسائل اقتصادی که مساله اول عنوان شد؛ مساله تعامل با دنیا، مذاکره با قدرت‌های بزرگ و غربی‌ها، احیای برجام و... دیگر مسائلی بود که بسیاری معتقد بودند باید آنها را در دستور کار قرار داد. چه اینکه خود رئیس‌جمهور نیز چه در زمان انتخابات و تبلیغات و چه پس از آن همواره به بحث تعامل با جهان اشاره داشت و بسیاری از تحلیلگران، کارشناسان و صاحب نظران امر نیز بدین موضوع تاکید داشتند. اما اینکه چه کسی می‌تواند در مقام وزیر خارجه مجری این سیاست‌ها باشد که بتواند با درایت، هوشمندی و دیپلماسی قوی حقوق ایران را در میادین مختلف بین‌المللی مطالبه کند همواره مورد بحث بود. در این میان پس از آنکه مشخص شد دکتر محمد جواد ظریف در وزارت خارجه حاضر نخواهد شد همه بلااستثنا روی یک گزینه متمرکز شدند و او را تنها چهره مطلوب برای پذیرفتن این پست دانستند. سیدعباس عراقچی، دبیر سابق شورای راهبردی روابط خارجی و معاون محمد جواد ظریف در وزارت امور خارجه بهترین گزینه این عرصه بود که از مجلس نیز با تعداد بالایی رای اعتماد گرفت و به ساختمان وزارت خارجه رفت. اما پر واضح است که تغییر دولت و متعاقب آن آمدن عراقچی به وزارت خارجه یعنی در سیاست خارجی نیز حداقل در روش‌ها شاهد تغییرات محسوسی خواهیم بود و دیگر آنطور که به برخی مسائل مثل برجام و مذاکرات نگاه می‌شد نگریسته نمی‌شود و قدر مسلم شاهد رویکردی منجسم‌تر و راهگشاتر به بحث مذاکرات در جهت احیای برجام و رسیدن به توافق خواهیم بود. این مساله را در نوع موضع گیری اروپایی‌ها نیز می‌توان دید. چنانکه انریکه مورا، معاون جوزپ بورل مسئول سیاسیت خارجی اتحادیه اروپا ابراز خرسندی خود را از روی کارآمدن عراقچی اعلام کرد. البته ناگفته نماند که موضع ایران در قبال اروپا و آمریکا بر مبنای عملکردهای آنها پیش از این و صد البته اصلاح مواضع و رویکردهای خصمانه علیه کشورمان خواهد بود. اگر غربی‌ها بخواهند تعامل درست و عملگرایانه پیش بگیرند و برای برون رفت از این شرایط و احیای توافق قدم بردارند ایران نیز همراه خواهد شد؛ اما اینکه باز هم بخواهند دفع الوقت و بهانه تراشی کنند قدر مسلم ایران نیز بر مواضع راهبردی خود استوار بوده و قدم بر خواهد داشت. لذا تعامل نیز بر پایه قاعده و قانون پیش خواهد رفت. چنانکه همزمان ایران از ظرفیت پیمان‌‌ها و سازمان‌هایی چون شانگهای و بریکس نیز در جهت منافع ملی استفاده خواهد کرد. این سیاستی است که در قالب و چارچوب نظام پیش می‌رود و قوا و دستگاه‌های حاکمیتی نیز پشتیبان آن خواهند بود. چنانکه اخیرا مجتبی ذوالنور نماینده مجلس گفته: «اینکه برجام راه بیفتد یا خیر، یک تصمیم فراقوه‌ای است، در اختیار یک مقام، جایگاه و دستگاه نیست بلکه دستگاه‌های مختلف نظیر شورای عالی امنیت ملی و روسای سه قوه نظر دارند، لذا هر نظری که دستگاه‌های مختلف با وفاق و اجماع به آن برسند، ما از آن حمایت می‌کنیم، به این ترتیب که اگر آن نظر ادامه مذاکرات باشد، حمایت می‌کنیم، توقف مذاکرات باشد، حمایت می‌کنیم و احیای برجام هم باشد حمایت می‌کنیم، در مجموع تصمیم، تصمیمِ نظام و جمع است.» حال باید دید در آینده شرایط چگونه پیش خواهد رفت.

* رفع تحریم‌ها از طریق مذاکرات جدی

اما رویکرد جدید سیاست خارجی ایران در نگاه وزیر خارجه دولت چهاردهم اینگونه آمده است. چنانکه وزیر امور خارجه کشورمان طی گفت‌وگویی اظهار داشت: وزارت امور خارجه ایران به‌عنوان گامی تعیین‌کننده در راستای رفع تحریم‌های اقتصادی ایران و بازگشت آن به روابط تجاری عادی در جامعه بین‌المللی، به دنبال مدیریت تنش‌ها با واشنگتن و بازسازی روابط با کشورهای اروپایی خواهد بود، اما به شرط کنار گذاشتن «رویکرد خصمانه» آنها و تلاش برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و رفع تحریم‌ها. سیدعباس عراقچی، گفت: در سخنرانی سیاست خارجی خود در مجلس شورای اسلامی، هدف حساس رفع تحریم‌ها به‌ویژه تحریم‌های یکجانبه را از طریق مذاکرات جدی، متمرکز و زمان‌دار و با رعایت اصول اساسی ملت مورد تاکید قرار دادم. وی تصریح کرد: دولت جدید جمهوری اسلامی ایران برقراری روابط با شرق آسیا را هدف اساسیِ سیاست خارجی خود تعیین کرده است. در این چارچوب، مایلم بر جایگاه برجستۀ ژاپن در اولویت‌بندیِ ما تأکید کنم. در مواجهه با بلاتکلیفی‌ها و بی‌ثباتی‌ها و تحولات سریعِ جهانی، ضرورت دارد که رویکردی رو به جلو به منظور گشودن راه‌های جدید برای همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان ایران و ژاپن اتخاذ کنیم. ما باید بر موانعی که سد راه منافع مشترک دو کشور هستند فائق آییم و نیازهای حیاتیِ مشترکمان را در اولویت قرار دهیم. ما از طریق ارزیابی جامعِ چشم‌انداز کنونی می‌توانیم مشارکتی سازنده را بنیان نهیم که پیشرفت و سعادت را برای هر دو ملت به ارمغان آورَد.» به نظر می‌رسد با روی کارآمدن عراقچی در راس وزارت امور خارجه شاهد فصل جدیدی از عملکرد دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی ایران خواهیم بود.

*تماس مقامات خارجی

رویکرد ایران در سیاست خارجی و همچنین حضور عباس عراقچی در راس وزارت خارجه ایران با واکنش‌هایی هم از سوی مقامات سایر کشورها مواجه شده است. «جوزپ بورل» نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور امنیتی و سیاست خارجی طی تماس تلفنی با «سید عباس عراقچی»، انتخاب او را به عنوان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تبریک گفت و با اشاره به معضلات موجود منطقه‌ای و جهانی، اظهار امیدواری کرد گفت‌وگوها و مشورت‌های سیاسی میان ایران و اتحادیه اروپا در دولت جدید ادامه و گسترش یابد. عراقچی نیز با تشکر از تماس و تبریک بورل، ضمن اشاره به زمینه‌های متنوع و متعدد تعامل میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران از توسعه مناسبات با اتحادیه اروپا در فضای مبتنی بر احترام متقابل استقبال می‌کند و لازمه آن گفت‌وگو برای حل مشکلات فی‌مابین و رفع سیاست‌های نادرست کشورهای اروپایی است. طرفین در این گفت‌وگوی تلفنی همچنین برخی از موضوعات مورد علاقه از جمله مذاکرات رفع تحریم‌ها و آخرین تحولات مربوط به جنگ و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه را مورد توجه و تبادل‌نظر قرار دادند. همچنین آنالنا بربوک وزیر امور خارجه آلمان در تماس تلفنی با «سید عباس عراقچی» ضمن تبریک انتخاب او را به عنوان وزیر امور خارجه ایران ابراز امیدواری کرد در دولت جدید ایران با رفع مشکلات و موانع فراروی روابط، شاهد گسترش مناسبات میان دو کشور باشیم. سید عباس عراقچی نیز به لزوم تداوم رایزنی‌های سیاسی میان دو کشور اشاره کرد و اظهار کرد: احترام متقابل و تمرکز بر منافع مشترک، لازمه حفظ و تقویت مناسبات در عرصه‌های مختلف است.