کابینه‌ای برای عبور از پیچ بهارستان

 دولت و کابینه‌ای که قرار بود اعتماد و امید را به مردم بازگرداند و روزهای خوشی را از آینده نوید دهد. اما طبق گمانه‌زنی‌ها این مهم حاصل نشد. چنانکه بسیاری از فعالان سیاسی و کاربران مجازی انتقادات تندی را نسبت به رئیس‌جمهور در خصوص کابینه معرفی شده وارد کردند. اما نکته اینجاست که یا رئیس‌جمهور از شعارها و گفته‌های خود عدول کرده و نفراتی را به مجلس معرفی کرده که قرابت چندانی با شعارها و گفته‌هایش ندارند یا فشارهای بیرونی بوده که پزشکیان مجبور شده قید نفرات مدنظر خود را بزند. هر چه هست کابینه ارائه شده پزشکیان نه جریان حامی و جامعه رای پزشکیان را اقناع کرده و نه حتی از طرف دیگر نمایندگان مجلس را متقاعد کرده است. چنانکه حتی نمایندگان این کابینه را نیز بر نتانیده‌اند و انتقادات را به آن وارد ساخته‌اند. قدر مسلم این هنوز از نتایج سحر است که شاهد واکنش‌های تند موافقان و حامیان نسبت به کابینه دولت چهاردهم هستیم. مساله این است که مرحوم رئیسی زمانی‌که به قدرت رسید خاستگاه و پایگاه رایش مشخص بود و معلوم بود که کابینه‌اش چگونه خواهد بود و از چه نفراتی با چه گرایش‌های فکری انتخاب خواهد شد. اما بالعکس پزشکیان آنقدر که حد و حدودی برای دولت خود تعیین نکرد و همه را در بر گرفت همه افراد و جریانات به خود اجازه دادند که برای او و دولتش تعیین تکلیف کنند و حتی برای چینش کابینه نفراتی را پیشنهاد دهند. در حالی‌که عرف انتخابات و کار سیاسی این است که وقتی یک جریان در انتخابات پیروز می‌شود و رئیس‌جمهور از آن جریان انتخاب می‌شود این حق آنهاست که بخواهند در خصوص تشکیل دولت و کابینه نظر بدهند و رئیس‌جمهور هم نفرات خود را از آنها انتخاب کند. چیزی هم در قالب دولت وحدت ملی یا دولت ائتلافی و... مطرح نیست. چرا که اگر به‌جای مسعود پزشکیان؛ سعید جلیلی یا محمدباقر قالیباف به قدرت می‌رسیدند هیچیک صحبتی از دولت وحدت ملی؛ ائتلاف یا وفاق ملی نمی‌کردند. همان‌طور که مرحوم رئیسی نیز از انتخاب وزرا بر اساس خردجمعی صحبت می‌کرد، اما در دولتش صرفا از چهره‌های اصولگرا، انقلابی و امام‌صادقی‌ها استفاده کرد. پس این انتظار بیهوده‌ای نیست که از پزشکیان انتظار دولت و کابینه‌ای داشته باشیم که بر پایه شعارها گفته‌ها و  اظهاراتی که به جهت آنها رای آورده است. به عبارت دیگر وفاق ملی به این معنا نیست که از همه جریان و گروه‌ها بیایند و در دولت جای بگیرند و نامش را هم وفاق ملی بگذارند. بلکه وفاق ملی بدین معناست که رئیس‌جمهور نفرات مدنظر خود را بر پایه معیارها و شاخص موجود برگزیند و سایرین نیز با این دولت همکاری کنند.

* کابینه پیشنهادی

روز گذشته بود که بعد از گذشت ۱۲ روز از روز تحلیف مسعود پزشکیان،  وی وزرای پیشنهادی دولت خود را به مجلس ارائه داد و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در جلسه علنی دیروز متن نامه معرفی وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم را به شرح زیر قرائت کرد: علیرضا کاظمی؛ وزارت آموزش و پرورش؛ ستار هاشمی؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ حجت‌الاسلام سیداسماعیل خطیب؛ وزارت اطلاعات؛ عبدالناصر همتی؛ وزارت امور اقتصادی و دارایی، سیدعباس عراقچی؛ وزارت امور خارجه؛ محمدرضا ظفرقندی؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ احمد میدری؛ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ غلامرضا نوری قزلجه؛ وزارت جهادکشاورزی؛ امین‌ حسین رحیمی؛ وزارت دادگستری؛ امیر عزیز نصیرزاده؛ وزارت دفاع، پشتیبانی و نیروهای مسلح؛ فرزانه صادق مالواجرد؛ وزارت راه و شهرسازی؛ محمد اتابک؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ حسین سیمایی صراف؛ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ سیدعباس صالحی؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ اسکندر مؤمنی؛ وزارت کشور؛ محمدرضا صالحی‌امیری؛ وزارت میراث فرهنگی و گردشگری؛ محسن پاک‌نژاد؛ وزارت نفت؛ عباس علی‌آبادی؛ وزارت نیرو؛ احمد دنیامالی؛ وزارت ورزش و جوانان. بر اساس آئین‌نامه داخلی مجلس، نمایندگان یک هفته فرصت بررسی برنامه‌های وزرای پیشنهادی را در کمیسیون‌های تخصصی دارند و بعد از آن مجلس باید در جلسات متوالی در صحن علنی وارد بررسی صلاحیت وزرا شود.

* به کجا چنین شتابان؟

شاید بسیاری از آنهایی‌که به مسعود پزشکیان رای دادند با انتظار تغییر از وضع موجود به شرایط مطلوب در انتخابات به نفع او مشارکت کردند و منتظر بودند که پزشکیان همان‌طور که در شعارهایش و همچنین مناظرات تلویزیونی گفت که کابینه‌ای از متخصصان و کارشناسان تشکیل دهد تا مشکلات کشور را در حوزه‌های مختلف حل و فصل کند. اما گویا گمانه‌زنی‌ها تا حدی درست بود و رئیس‌جمهور نیز بخشی از وزرای خود را تحت‌تاثیر و فشارهای بیرونی انتخاب کرد یا به عبارت بهتر انتخاب خود را تغییر داد. با نگاهی کلی به کابینه پیشنهادی می‌توان به این مساله پی برد که بیش از کابینه، کارشناسان و متخصصان کابینه شرکت سهامی تشکیل داده که به نحوی همه را ساکت کند تا انتقادی متوجه او نباشد. اما پرسش اینجاست که اصلا چرا باید رئیس‌جمهور بخواهد که به عبارتی  هوای همه حریانات سیاسی یا مجلس و... را داشته باشد که به قول خودش در نهایت نخواهد با آنها دعوا کند؟ این حق رئیس‌جمهور است آنطور که دوست دارد افرادی را در کابینه بچیند که می‌تواند با آنها کار کند و بر طبق گرایشات سیاسی و نوع نگاه‌های خود وزرایش را انتخاب کند. هنوز این جمله مسعود پزشکیان در مناظرات در خاطر مردم هست که گفت اگر من بخواهم امتداد دولت کسی باشم دولت سوم خاتمی خواهم بود. اما پرسش از رئیس‌جمهور محترم این است که کابینه پیشنهادی شما آیا حتی رنگ و بویی از دولت خاتمی دارد یا اینکه امتداد دولت سیزدهم یا به عبارتی دولت دوم رئیسی است؟ اینکه در وزارت کشور شما که قلب تپنده دولت محسوب می‌شود از چهره‌هایی مثل مجید انصاری، سیدمحمد صدر و حتی مصطفی پورمحمدی و سردار علایی به اسکندر مومنی می‌رسید صرفا یک دلیل مشخص دارد آن هم اینکه فشارهای وارده باعث شده تا تن به افرادی خارج از گزینه‌های مطرح شده از سوی شورای راهبری انتخاب وزرا بدهید. بسیار گفتند که مردانی از دولت رئیسی در دولت پزشکیان باقی خواهند ماند؛ اما گفتیم شایعه است و پزشکیان با کارشناسان پیش می‌رود، اما معرفی حجت‌الاسلام خطیب به‌عنوان وزیر اطلاعات، عباس علی‌آبادی به‌عنوان وزیر نیرو و امین حسین رحیمی به‌عنوان وزیر دادگستری نشان‌دهنده این است که دولت قرار است به اسم وفاق ملی ملغمه‌ای از دولت رئیسی، برخی مردان دولت روحانی و نفرات تازه وارد باشد. آقای پزشکیان أین تذهبون؟ به کجا چنین شتابان؟ گویا به‌جای اینکه به‌دنبال بدنه رای خود و جریانی که از شما حمایت کرده و از آن برخاستید، باشید خواستید فقط برخی جریانات یا صاحب نفوذ که برای کابینه فشار وارد می‌کردند را راضی نگه دارید. درست که جبهه اصلاحات پس از پیروزی حتی یکبار حرف از سهم‌خواهی یا حتی مشورت در باب کابینه به میدان نیاورد و همواره از رئیس‌جمهور حمایت کرد. اما حق و انصاف این بود که از جریان حامی خود که کاندیدای آنها بودید مشورت کرده و نظرخواهی می‌کردید. نکته دیگر اینکه رئیس‌جمهور همواره به مساله جوانگرایی اشاره داشته و حتی بارها گفته بود که در کابینه نیز از جوانان بهره خواهد برد، اما بر خلاف گزینه‌هایی از جوانان که از سوی کارگروه‌ها به شورای راهبری داده شده بود کابینه اعلامی هیچ نام و نشانی از جوانان ندارد و میانگین سنی کابینه قریب به 60 سال است. پیش از این گفته می‌شد که اگر معاون اول رئیس‌جمهور مسن است، اما تجربه و موفقیت او در معاون اولی دولت اصلاحات این مساله را می‌پوشاند و پزشکیان در کابینه جبران مافات خواهد کرد، اما مشخص شد که چینش کابینه نیز به لحاظ هرم سنی دست کمی از معاونان رئیس‌جمهور ندارد. مساله دیگر بحث استفاده از اقلیت‌ها و مذاهب بود که رئیس‌جمهور بارها نسبت به آن صحبت کرده بود و حتی مدافع این مساله بود. اما در چینش کابینه و در چینش سایر نفرات ردی از اقوام و اقلیت‌ها مشاهده نشد تا پزشکیان نیز در این موضوع در کنار روسای جمهوری قرار گیرد که صرفا شعار اینگونه مسائل را می‌دهند.

* استعفای ظریف؟

روز گذشته بود که برخی رسانه‌ها خبر از کناره‌گیری محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور و رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری شدند. هرچند که طبق این خبر شنیده شده که این شایعه از شنبه شب در فضای مجازی مطرح شده است. برخی فعالان رسانه‌ای نیز دیروز از استعفای ظریف از معاونت راهبردی گفتند. مثلا هنگامه شهیدی در توییتر نوشت: «اگر موضوع استعفای ظریف از معاونت خودساخته راهبردی درست باشد، منتظر کناره‌گیری‌هایی از نوع برجام‌های دیگر در دولت پزشکیان خواهیم بود.» یا طباطبایی، فعال اصلاح‌طلب و از حامیان پزشکیان هم توییت کرده: «آقای دکتر پزشکیان! نکند استعفای آن بزرگ را پذیرفته باشی؟ او نباشد ما هم نیستیم. » یک کاربر دیگر با نام منبع آگاه هم زیر این توییت پرسیده: «ظریف؟» با این همه و کابینه‌ای که معرفی شده می‌شود گمانه‌زنی کرد که شاید ظریف نیز مثل بسیاری از افراد از کابینه معرفی شده چندان راضی نباشد و اعتراض خود را به نحو مشخصی نشان داده باشد اما آنچه مسلم است این شایعه هنوز نه تایید و نه تکذیب شده است و باید دید که تا چند روز آینده محمدجواد ظریف چه واکنشی از خود نشان خواهد داد.

واکنش‌ها به کابینه پزشکیان

معرفی کابینه چهاردهم انتقاداتی را با خود به همراه داشته است. چنانکه رئیس جبهه اصلاحات ایران با انتشار یک توئیت مخالفت تلویحی این جبهه با کابینه پیشنهادی پزشکیان را اعلام کرد. آذر منصوری، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «‌در نامه جبهه اصلاحات ایران به رئیس‌جمهور: در مرحله اول شکل‌گیری هیأت دولت اجازه ندهید، ویژه‌گزینی‌ها و روندهای ناصواب موجب حذف شایستگان و ناامیدی مردم از انتخاب خود شود که حتی تا روز رأی‌گیری برای آمدن پاى صندوق و رأی دادن به شما تردید داشتند.» سخنگوی جبهه اصلاحات ایران نیز در انتقاد از کابینه در ایکس نوشت: «اخبار نگران‌کننده‌ای درباره برخی اسامی به‌گوش می‌رسد. برخی از آن‌ها نه نسبتی با اصلاحات دارند و نه حتی به رویکرد اعتدالی نزدیک هستند. برخی دیگر هم اساسا به ضدیت با هر تغییر و اصلاحی شهره هستند.» جواد امام در ادامه نوشت: « جناب دکتر پزشکیان! در نهایت، شخص رئیس‌جمهور مسئول کابینه است و هیچ لابی‌گر و عنصر تحمیل‌گری حاضر نخواهد شد، مسئولیت دولت را بپذیرد. پس تا زمان هست، تجدیدنظر فرمایید.» شهیندخت مولاوردی نیز در توئیتی نوشت: «هرچند مدیریت کشور با یکدست‌سازی و خالص‌سازی به بن‌بست نزدیک شد، اما این دلیل نمی‌شود این بار از آن طرف پشت‌بام بیفتیم. کابینه جای کسانی است که حداقل به اصل «توافق در داخل و تعامل با دنیا» پایبند باشند؛ سرمایه‌ساز برای برخی و امیدآفرین برای برخی دیگر!» مولاوردی این توییت را با هشتک وفاق ملی منتشر کرده است. جلیل رحیمی جهان‌آبادی، نماینده نماینده تربت‌جام، تایباد، باخرز و صالح‌آباد در مجلس نیز از کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان انتقاد کرد و در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «آقای رئیس‌جمهور هشت وزارتخانه به اصولگرایانی که مقابل شما و ما ایستادند و به شما رای ندادند رسید. یک وزارتخانه‌ به اهل سنت که با همه وجود شما و جنبش اصلاحات را یادی نمودند؛ نرسید. کجای این کابینه وفاق ملی است؟ ما مگر بخشی از ملت ایران نیستیم.»