یادگار هاشمی، اتاق فکر پزشکیان

 اما پس از انتصاب محمدرضا عارف به معاون اولی مشخص شد که پزشکیان برنامه دیگری برای ظریف دارد. از قضا طولی هم نکشید که به فاصله چند روز محمدجواد ظریف که تا پیش از آن ریاست شورای راهبری انتخاب وزرا را بر عهده داشت به سمت معاونت راهبردی رئیس‌جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری انتخاب شد. هر چند که ظریف در تشریح اینکه چگونه این سمت‌ها را پذیرفت و چرا به معاون اولی یا معاونت سیاسی تن نداد نیز اشاره کرد و گفت؛ از آنجا که نمی‌خواسته سمت اجرایی بپذیرد و کار اجرایی انجام ندهد و معاونت سیاسی باعث تداخل در وظایف و شائبه تضعیف وزارتخانه‌های سیاسی می‌شد که آن را به مصلحت ندانسته است. هر چند که معاونت راهبردی را نیز بر این پایه که هیچ دیوانسالاری و سازوکار جدیدی درست نشود و باری بر بودجه دولت و سفره مردم نباشد؛ هیچ تداخلی در کار دستگاه‌ها ایجاد نشود؛ ‌هیچ دستگاهی تضعیف نشود و در نهایت حلقه وصل دولت با مردم، اندیشکده‌ها و نهادهای مدنی نظارتی همچون ‎کمند باشد پذیرفته است. معاونتی که تا پیش از آن در هیچ یک از دولت‌های پس از انقلاب سابقه فعالیت نداشت و دولت پزشکیان این معاونت را ایجاد کرد. به نظر می‌رسد که انتصاب همزمان ظریف به معاونت راهبردی و ریاست مرکز بررسی‌های استراتژیک نیز به دلیل یک همسویی و همراستایی در کارکرد این موقعیت است که ظریف می‌تواند یک رابطه تعریف شده میان معاونت راهبردی و مرکز بررسی‌های استراتژیک انجام دهد. آنچه مسلم است شورای راهبردی می‌تواند وظایف بسیار گسترده‌ای داشته باشد و در مسائل مختلف به رئیس‌جمهور مشاورت‌های بسیار برساند و در مقام تصمیم سازی قرار گیرد. از همین‌رو است که گفته می‌شود مرکز بررسی‌های استراتژیک نیز در یک حرکت موازی با این معاونت به فعالیت خواهد پرداخت و یک این همانی را برقرار خواهد ساخت تا با استفاده از نیروی نخبگانی و کارشناسی و همچنین دیدار‌های مختلف با نخبگان و خبره‌های هر حوزه‌ای بهترین ایده‌ها و تصمیمات برای اجرا، شناسایی نقاط ضعف و تبدیل آن به نقطه قوت و تقویت سایر نقاط قوت کمک شایان توجهی به دولت و رئیس‌جمهور در جهت پیشبرد اهداف از پیشن تعیین شده در حوزه‌های مختلف انجام شود.

*مرکز بررسی‌های استراتژیک از موسوی خوئینی‌ها تا ظریف

مرکز بررسی‌های استراتژیک به عنوان بازوی علمی و پژوهشی نهاد ریاست جمهوری همواره در معرض توجه قرار داشته است. در برخی دولت‌ها به این مرکز توجه بیشتری مبذول داشته شده و برخی دولت‌ها نیز این مرکز را در حاشیه قرار داده و به محاق فراموشی برده‌اند. اما اگر بخواهیم پیشینه مرکز بررسی‌های استراتژیک و روسای آن را مورد بررسی قرار دهیم باید اذعان داشت که این مرکز از سال 68 در دولت نخست مرحوم آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی تاسیس شد و با حکم رئیس‌جمهور وقت آیت‌ا... سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها به عنوان اولین رئیس این مرکز تا سال 71 انتخاب شد و به همراه چهره‌هایی چون عباس عبدی، سعید حجاریان و محسن کدیورشروع به فعالیت در این مرکز کردند. هر چند که پس از 3 سال در سال 71 رئیس‌جمهور با حکمی حجت‌الاسلام حسن روحانی را به ریاست این مرکز برگزید که تا پایان دولت ادامه داشت. پس از آن در دولت اصلاحات حجت‌الاسلام سید محمد خاتمی دکتر محمد رضا تاجیک را به ریاست این مرکز برگزید که شاید بتوان گفت بهترین دوران این مرکز نیز در این دوره بود که به کارکرد اصلی خود یعنی بازوی مشورتی رئیس‌جمهور بازگشت چرا که به لحاظ گفتمانی همسویی کاملی با رئیس‌جمهور وقت داشت. در دولت احمدی‌نژاد این مرکز به محاق فراموشی رفت و گرچه با حکم احمدی‌نژاد علیرضا ذاکر اصفهانی به ریاست مرکز بررسی‌های استراتژیک رسید، اما در دوره او تحول و تحرک خاصی از این مرکز مشاهده نشد. حتی در دولت دوم نیز که پرویز داوودی را به ریاست این مرکز منصوب کرد نیز اتفاقی نیفتاد چرا که اساسا رئیس دولت هیچ نگاهی به طرح‌های پژوهشی نداشت. پس از این دوره با روی کارآمدن حسن روحانی مرکز بررسی‌های استراتژیک جان دوباره‌ای گرفت و با انتصاب حسام‌الدین آشنا به ریاست این مرکز شاهد فعالیت مجدد آن بودیم. البته در پایان این دولت نیز علی ربیعی چندی به ریاست این مرکز رسید. اما روند سینوسی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری همچنان ادامه یافت و در دولت سید ابراهیم رئیسی نیز این مرکز به حاشیه رفت و طی 3 سال دو نفر یعنی محمد صادق خیاطیان و مصطفی زمانیان که چندان عملکرد قابل توجهی هم نداشتند به ریاست این مجمع رسیدند. حال در دولت چهاردهم مسعود پزشکیان با انتصاب دکتر محمدجواد ظریف به ریاست این مرکز دوباره مرکز بررسی‌های استراتژیک فعالیت مجدد خود را از سر خواهد گرفت و به نظر می‌رسد که در این دوره شاهد عملکرد بهتری در حوزه مشورتی هم اندیشی، آینده پژوهی و شکوفایی بیشتری از این مرکز باشیم.

*گزارش ظریف به مردم

محمدجواد ظریف از آنجا که خود یک پای در دانشگاه داشته و با جامعه نخبگانی، دانشگاهیان سرو کار دارد به خوبی می‌تواند مرکز بررسی‌های استراتژیک را از حالت نهادی سمبلیک خارج کرده و با کمک کارشناسان و صاحب نظران و نخبگان به عنوان اتاق فکر فعال دولت عمل کند. چنانکه روزگذشته معاون راهبردی رئیس‌جمهور با ارائه گزارشی از دیدارهای روز نخست کاری در شبکه ایکس نوشت: شنبه، اولین روز کاری پس از دریافت حکم جدید بود. برای حفظ ارتباط با جامعه مدنی که از وظایف محوله است، چندین دیدار مفید داشت. گفت‌وگو با یکی از معاونین ستاد مرکزی دکتر پزشکیان پیرامون باشگاه توسعه‌گرایی؛ تبادل نظر با اعضای فرهیخته کمیته محیط زیست شورای راهبری پیرامون میثاق محیط زیست گفت‌وگو با فعالان نسل دوم و سوم احزاب پیرامون گسل‌های اجتماعی، مشورت با فعالان فضای مجازی در مورد راه‌های حفظ ارتباط با جامعه و نهادهای مدنی. همچنین در ادامه جلسات در حضور رئیس محترم جمهور برای بررسی نامزدهای عضویت در هیأت دولت با در نظرگرفتن نظر نهادهای نظارتی، توجه رئیس‌جمهور محترم به جمع‌بندی شورای راهبری و تأکید ایشان بر تعامل، وفاق ملی، تخصص و جوان‌گرایی باعث دلگرمی بود. انشاءا... در روزهای آینده هم گزارش‌های کوتاهی تقدیم خواهم کرد.»