برجام و اراده تصمیم‌سازان

از طرف دیگر قانون اقدام راهبردی مجلس نیز باید تعیین تکلیف بشود که آیا اگر دولت جدید بخواهد در پی احیای برجام برود این قانون به نحوی تغییر خواهد کرد یا اینکه دولت با در نظر گرفتن این قانون و محدودیت‌های آن به دنبال احیای برجام خواهد رفت. از سوی دیگر نهادهای مختلفی مثل شورای عالی امنیت ملی در سیاست خارجی ایران دخیل هستند. لذا اگر این اراده سیاسی در ایران فعال و میسر باشد و تصمیم بگیرند که به نحوی به دنبال احیای برجام بروند این امید می‌رود که دولت آقای پزشکیان بتواند در این عرصه موفق عمل کند. البته لازم به ذکر است که برجام سابق قابل احیا نیست و شرایط آنقدر تغییر کرده که دیگر نمی‌توان به احیای برجام سال 2015 امیدوار بود. اما اگر اراده‌ای برای حل و فصل این مساله باشد با تدابیر جدید راه‌حل‌های حقوقی زیادی وجود دارد که بشود مساله پرونده هسته‌ای ایران را در قالب توافق جدیدی دوباره فعال کرد. در حال حاضر به نظر می‌رسد که سیاست خارجی دولت آمریکا به این مساله مهم بستگی دارد که چه کسی قدرت اجرایی را برعهده بگیرد. چرا که برعکس ایران در آمریکا رئیس‌جمهور خود یکی از تصمیم‌سازان است و بسته به اینکه چه کسی قدرت را در اختیار بگیرد، ممکن است علاقه‌مندی به احیای برجام یا تدابیر جدید فعال کردن مکانیسم‌های حل اختلافات به نوعی دوباره شاهد روندی باشیم که در آن تنش‌زدایی انجام گیرد و ایران و آمریکا وارد تعامل جدیدی شوند و این مساله می‌تواند تاثیر زیادی در وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم ایران داشته باشد. در حقیقت ایران نیز نمی‌تواند و نمی‌خواهد که قبل از برگزاری انتخابات آمریکا و نتایج آن دست خود را رو کند. لذا ایران منتظر است تا انتخابات آمریکا برگزار شود و منطبق بر نتایجی که در انتخابات آمریکا رقم خواهد خورد ایران نیز مواضع خود را در خصوص برجام و احیای آن اعلام کند. اکنون دولت جدید باید حداقل تا حدی به لحاظ سیاسی تمایل خود را برای تعامل به صورت کلان و در گفتمان نشان بدهد که اگر آن طرف زمینه آماده شد در این سمت فضای لازم برای احیای توافق انجام شده باشد. البته اینکه بعضا مطرح می‌شود ساختار سیاسی آمریکا مخالف برجام است باید اذعان داشت کنگره و شورای روابط خارجی در ساختار آمریکا تاثیر‌گذار هستند؛ اما نظر رئیس‌جمهور در آمریکا تاثیر بسیاری در این مورد دارد. هر چند که اختلاف نظر در ریاست جمهوری در مورد اجرا یا عدم اجرای موافقتنامه خیلی زیاد است. همان‌طور که آقای ترامپ بدون اینکه مساله خروج از برجام را در کنگره مطرح کند و موافقت آنها را بگیرد، هم از برجام بیرون آمد و هم از چندین موافقتنامه بین‌المللی مثل موافقتنامه آب و هوایی پاریس خارج شد. لذا اختیارات رئیس‌جمهور در آمریکا بسیار زیاد است و از این جهت گفته می‌شود که تفاوت دارد ترامپ مجددا به ریاست جمهوری آمریکا برسد یا کامالا هریس به کاخ سفید راه پیدا کند چون نگاه هر کدام از آنها به مساله برجام متفاوت است. 

*یوسف مولایی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل