تکانه‌های کناره‌گیری بایدن بر بازارهای جهانی و ایران

گروهی معتقدند؛ کناره‌گیری بایدن از انتخابات بر اساس پیش فرض‌های موجود در این عرصه، باعث تقویت نامزد حزب مقابل و همچنین تضعیف مواضع نامزد مخالف در عرصه انتخابات آمریکا خواهد شد، اما برخی نیز بر این باور هستند با توجه به پیشتاز بودن ترامپ در نظرسنجی‌های انتخاباتی در ایالت‌های مختلف، کناره‌گیری بایدن و جایگزینی کاملا هریس بهترین فرصت برای بازگرداندن کفه مبارزات انتخابات به نفع دموکرات‌ها خواهد بود. در این میان باتوجه به وضعیت متزلزل اقتصاد جهانی پس از گذر از بحران کرونا و نوسانات شدید بازار نفت و... بسیاری از کشورها در انتظار تعیین وضعیت انتخابات آمریکا و ادامه مسیر با سیاست‌های تندرویانه با پیروزی احتمالی ترامپ در جهان و همچنین پیمان‌های جهانی و منطقه‌ای، یا بُردِ دموکرات‌ها با سیاست‌های میانه‌روتر در عرصه بین‌المللی و متعهد به پیمان‌های زیست‌محیطی و... هستند. قطعاً ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان بلکه با قوتی بیشتر پیگیر تحولات انتخاباتی آمریکاست، چرا که دولت سیزدهم توانست با کاهش سختگیری‌ها نسبت به تحریم‌ها به ویژه در حوزه صادرات نفت، قادر به کسب درآمدهای ارزی بیشتری از محل رشد تولید نفت در غیاب ترامپ داشته باشد و بدیهی است با حضور مجدد ترامپ و اتمام حجت وی در مناظرات انتخاباتی خود برای حضورمجدد در کاخ سفید برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران، پزشکیان در صدر قوه اجرایی ایران شرایط دشواری در زمینه اقتصادی و... را پیش‌رو خواهد داشت که البته این امر با حضور تندرویان داخلی سخت‌تر نیز خواهد شد. از این رو با صباح زنگنه، تحلیلگیر اقتصاد بین‌الملل که سابقه حضور در مجلس و دولت را دارد به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که در ذیل مشاهده می‌فرمایید.

ارزیابی شما از کناره‌گیری بایدن در حالی که بیش از نیمی از مسیر کارزار انتخاباتی در آمریکا پیموده شده، در تغییر و نوسانات بازارهای جهان و ایران چیست؟

شاید برای نخستین بار باشد که حزبی تصمیم به کناره‌گیری نامزد خود می‌گیرد تا شخص دیگری جای او معرفی ‌کند. قطعاً این امر در معاملات داخلی آمریکا، خیلی متعارف نیست اما دارای معانی بسیاری است که به رقیب انتخاباتی کمک می‌کند، از این رو احتمال پیروزی طرف مقابل را افزایش می‌دهد، هر چند عوامل بسیاری در انتخابات کنونی آمریکا دخیل هستند که می‌توان از شکایات علیه ترامپ و مسائل تاثیرگذار بر این مساله و اینکه تا چه اندازه می‌تواند در این عرصه تاثیرگذار باشد، وجود دارد؛ چرا که بنا بر قوانین موجود در آمریکا حتی اگر ترامپ به دلیل شکایت‌های صورت گرفته فعلی یا حتی آتی، به زندان نیز محکوم شود، قادر به انجام وظایف خود به عنوان رئیس‌جمهور احتمالی پیروز خواهد بود. اما کناره گیری بایدن ساختار انتخاباتی و تبلیغاتی حزب دموکرات را به شدت دچار مشکل خواهد کرد، گرچه با حضور شخصی چون کاملا هریس امیدواری‌هایی وجود دارد که برخی از این کاستی و کمبودها برطرف شود که البته بستگی کامل به برنامه انتخاباتی و قدرت جذب مردم دراین کارزار انتخاباتی و تاثیری که می‌تواند روی سناتورهای ایالت‌های مختلف بگذارد، دارد، در حقیقت کاملا هریس یا هر نامزد برگزیده حزب دموکرات‌ها در آینده باید به گونه‌ای رفتار کند تا سناتورهای ایالت‌ها منافع خود را در حضور وی به عنوان رئیس‌جمهور آتی آمریکا ببینند تا از وی در این انتخابات حمایت کنند.

ادامه این کارزار انتخاباتی با توجه به عدم حضور بایدن و معادلات کنونی درباره ترامپ در حوزه اقتصادی در عرصه بین‌الملل چگونه بررسی می‌کنید؟

در حال حاضر هنوز نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی در این خصوص انجام داد، اما قطعاً این امر در اقتصاد خود  آمریکا تاثیرگذار خواهد بود و قطعاً کناره گیری بایدن از انتخابات حتی در همین مرحله نیز اقتصاد آمریکا و بازارهای جهانی را دچار لرزه خواهد کرد و تشکیک و تردیدی در بازارها ایجاد خواهد شد. با توجه به سیاست‌های مطرح شده از سوی ترامپ حکایت از توجه وی به مسائل اقتصادی و مقوله مالیات‌ها، توجه به مقررات کیوتو و مسائل محیط زیست و... می‌کند که همچون دوره قبلی حضور وی به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، به هر گونه فعالیت مخرب و مضر محیط زیستی آزادانه‌تر صورت می‌گیرد و بدیهی است افراد یا سازمان‌هایی نیز از محل ایجاد درآمد می‌کنند، بنابراین به طرفداران ترامپ خواهند گرایید. از سوی دیگر فشار اتخاذ سیاست‌های کاندیداهای انتخابات آمریکا علیه اقتصاد چین به عنوان ابرقدرت اقتصادی درجهان و واکنش چین نسبت به برقراری معاملات تجاری با این کشور است، همچنین اینکه خرید نفت ایران با حضور کدام کاندیدا تحت فشار بیشتری قرار خواهد گرفت و قطعاً خریداران نفت ارزان ایران تمایل بیشتری به سیاست‌هایی دارند که انتفاع بیشتری برای آنها داشته باشد، به این ترتیب پارامترهای بسیاری در سیاست‌های حمایتگرایانه کشورهای جهان از این دو نامزد موثر هستد، بایدن در مواجهه با چین و معاملات اقتصادی، سیاسی و... ملایم‌تر رفتار کرده است، اما ترامپ بر اساس برنامه‌های پیش بینی شده قصد دارد فشارهای بیشتری نسبت به این کشور اِعمال کند و قطعاً این امر شامل واردات نفت از ایران نیز می‌شود و این امرروی اقتصاد ایران تاثیرات منفی خواهد گذاشت. در مجموع عوامل بسیاری چون؛ مالیات، اشتغال، استخراج نفت از شِل آمریکا و افزایش صادرات این محصول از آمریکا در اقتصاد آمریکا و نسبت حضور نفت و گاز دیگر کشورها در بازار جهانی قابل محاسبه خواهد بود. مجموعه این عوامل را باید به طور دقیق محاسبه کرد و با بررسی دقیق دید که کدام گزینه در عرصه معاملات جهانی گزینه مناسب‌تری خواهد بود.

اکنون جهان در مرحله انتقالی است. قدرت‌های بزرگ دیروز دیگر آن قدرت و اقتدار را ندارند. زمانی جهان دوقطبی بود، بعد دوره کوتاهی تک‌قطبی شد و آمریکا قدرت بلامنازع جهان شد و اینک جهان در حال بازگشت به دوره چندقطبی است. باید بتوانیم خودمان را با توجه به روند حاکم بر تغییرهای جهان تنظیم کنیم و پاسخگوی نیازهای روزمان باشیم. ظرفیت‌های کشور کم نیست و موقعیت ژئوپلیتیک کشور بسیار بالاست، حضور نیروهای جوان در صحنه کشور هم یک فرصت بزرگ است

با توجه به اظهارنظر‌های اخیر ترامپ و وضعیت فعلی و پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ایران، کدام گزینه به طور ملموس و واقعی برای اقتصاد ایران بهتر خواهد بود و اینکه آیا با وجود چالش‌های درونی ایران، حتی در صورت پیروزی مجدد دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا، آیا ایران فرصت بهره بر داری بهینه در راستای رفع تحریم‌ها و... را خواهد یافت؟

با توجه به بیانات وزارت خارجه آمریکا و برخی از اظهارات اطرافیان ترامپ، می‌توان این را گفت که این کشور برای برقراری مذاکرات مجدد با ایران اعلام آمادگی کرده‌اند تا شاید توافقاتی صورت گیرد، اما اینکه آیا ایران با توجه به چنددستگی‌های  گروه‌های سیاسی موجود حاضر خواهد بود این پالس‌های مثبت را دریافت کند یا پاسخ دهد باید منتظر ماند.

آیا خود آقای پزشکیان با توجه به اظهار تمایل نسبت به برقر اری توسعه روابط با همه کشورهای جهان، خواهند توانست اقدامی عملیاتی در این زمینه به منظور گشایش‌های اقتصادی به عمل آورند؟

 در این باره می‌توان گفت؛ با توجه به اظهارات پیشین رئیس‌جمهور منتخب دولت چهاردهم می‌شود توقع تحولاتی در این زمینه را داشت، اما قطعاً مذاکره و تعامل مستقیم با آمریکا، نیازمند توافق درباره موضوعات متعددی است که نشانه‌های آن هنوز در کشور مشاهده نشده است. در حقیقت از همان دور اول تحریم‌ها باید به این فکر می‌بودیم، اینک نوع ارتباط ما با دنیا، مبتنی بر موضع‌گیری سیاسی‌ کشورهای بزرگ نسبت به ما و موضع‌گیری ما نسبت به این کشورهاست. اگر هدف توسعه کشور باشد باید تاثیر و وزن مسائل سیاسی در مسائل اقتصادی کاهش یابد. در حقیقت این امر برای کشور نامطلوب نخواهد بود دلیلش هم این است که جهان در حال تغییر است، یعنی اکنون جهان در مرحله انتقالی است. قدرت‌های بزرگ دیروز دیگر آن قدرت و اقتدار را ندارند. زمانی جهان دوقطبی بود، بعد دوره کوتاهی تک‌قطبی شد و آمریکا قدرت بلامنازع جهان شد و اینک جهان در حال بازگشت به دوره چندقطبی است. باید بتوانیم خودمان را با توجه به روند حاکم بر تغییرهای جهان تنظیم کنیم و پاسخگوی نیازهای روزمان باشیم. ظرفیت‌های کشور کم نیست و موقعیت ژئوپلیتیک کشور بسیار بالاست، حضور نیروهای جوان در صحنه کشور هم یک فرصت بزرگ است.

آیا می‌توانیم کناره‌گیری بایدن و همچنین حضور پزشکیان در دولت را نشانه  یا عاملی برای ایجاد امید به تحولات اقتصادی و بهبود معیشت مردم درنظر بگیریم؟

در دایره سیاست هیچ چیزی منتفی و غیرممکن نیست و همه این امور بستگی به مهارت و دقت آقای پزشکیان و تیم همراه ایشان دارد و هم بستگی به تصمیم حاکمیت درخصوص اقدامات صورت گرفته احتمالی است تا گشایشی در اقتصاد کشور ایجاد شود. قطعاً این دو عامل می‌توانند مکمل همدیگر در مسیر حل مشکلات اقتصادی باشند واگر هر دوعامل در کنار همدیگر قرار گیرند می‌توانیم شاهد تحولات اقتصادی در کشور باشیم.

تاثیر کناره گیری بایدن و حضور احتمالی کاملا هریس و یا پیروزی احتمالی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای دو قدرت چین و روسیه در عرصه اقتصادی – سیاسی چگونه خواهد بود؟

جانشین بایدن یا دموکرات‌ها برای اقتصاد چین تاثیرات آنچنانی نخواهد داشت، اما برعکس برای اقتصاد روسیه مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد ولی با آمدن احتمالی ترامپ برای روسیه گشایشی ایجاد خواهد شد که همان‌گونه که دیدیم از اظهار نظرهای مقامات دو کشور این امر کاملاً بارز است. ضمن اینکه آمریکا رسما به ایران مجوز فروش و عرضه نفت به کشورها از جمله چین را نداده اما ممکن است چشم‌پوشی کند. چین کشور بزرگی است و چندین شرکت و پالایشگاه دارد و نمی‌تواند همه را کنترل کند، آنها به بازارها به هر ترتیب دسترسی خواهند داشت و باعث افزایش قیمت می‌شوند اما در هر حال باید با قاطعیت گفت که هیچ توافقی برای عرضه نفت ایران صورت نگرفته است. نفت ایران فعلا در شرایط تحریم عرضه می‌شود ضمن اینکه اگر احتمالا ترامپ بر سر کار بیاید تحریم‌های شدیدتر هم اعمال می‌شود و تصمیم‌گیری‌ها بر اساس شرایط موجود و تلاش برای عدم ایجاد بحران در تامین انرژی انجام می‌شود. یک سیاست مشخصی وجود ندارد که بگوییم که ایران نباید از سقف مشخصی در تولید و فروش نفت تجاوز کند و یا به چه کسی و یا در کدام بازار نفت را بفروش برساند، تصمیم‌گیری‌ها تا حدی نوسان دارد و ثابت نیست. شرایط بازار به گونه‌ای است که آمریکا از فرصت استفاده کرده و نفت شیل را به اروپا و کشورهای دیگر می‌فروشد یعنی معاملات نفت یک جانبه نیست و یک چهره ندارد، جنبه‌های مختلفی دارد. آمریکا جایی فشار وارد می‌کند که کمبود ایجاد شود و وقتی نفت تولیدی خود را در بازار عرضه کرد تعادل ایجاد می‌کند اگر قیمت نفت بالا رفت بلافاصله از ذخایر استراتژیک خود استفاده می‌کند و نفت را می‌فروشد و درآمد کلانی کسب می‌کند. بنابراین وجوه و جنبه‌های مختلفی باید دیده و معادلات چندوجهی و چندمجهولی کنار هم چیده شود.