بالاخره کمبود معلم داریم یا نداریم؟

باید گفت پررنگ ترین مساله آموزشی در کارنامه رضا مرادصحرایی، که چند روزی بیشتر از مسئولیتش بر وزارتخانه حساس و پرجمعیت آموزش و پرورش باقی نمانده همین بحث کمبود معلم‌هایی‌ست که علی‌رغم برخی تکذیب ها به مساله ای سراسری به ویژه در مناطق کمتر برخوردار ایران بدل شده بود و بنا به پیش بینی علیرضا منادی سفیدان، رییس کمیسیون و تحقیقات آموزش مجلس شورای اسلامی تبعات آن در سال جاری هم ادامه خواهد داشت. مرادصحرایی اما وضعیت آموزش و پرورش را چنان مطلوب برآورد کرده که افراد از دستگاه های دیگر به این وزارتخانه و متعلقات آن مهاجرت می کنند!

در این گزارش با نگاهی به آسیب هایی که آموزش و پرورش در ایران دارد  مساله کمبود معلم را از نظر گذرانده و نگاهی هم به صحبت های وزیر آموزش و پرورش و نماینده مجلس انداخته ایم.

مهم‌ترین آسیب‌هایی که آموزش و پرورش در ایران با آنها روبه‌رو است از نگاه کارشناسان عبارتند از بودجه‌بندی نامناسب، بی‌توجهی به زیرساخت‌ها و کیفیت ناپایدار معلمان که در تعریف هر کدام باید گفت بودجه نامناسب عبارت است از تخصیص بودجه ناکافی و نامتعادل به آموزش و پرورش، که می‌تواند منجر به کاهش کیفیت آموزش، عدم توسعه تجهیزات و فرهنگ سازی شود.

بی‌توجهی به زیرساخت‌ها شامل کمبود زیرساخت‌های آموزشی مانند کتابخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و امکانات ورزشی می شود که به توسعه یادگیری کمک می‌کنند و کیفیت ناپایدار معلمان را اینگونه می توان تعریف کرد که کمبود آموزش‌های مداوم برای معلمان و  مکفی نبودن حقوق آنها که منجر به کاهش کیفیت تدریس و کمبود انگیزه آنها می شود.

اما کمبود معلم در ایران از وضعیت های گوناگونی متاثر است که به کمبود نیروی انسانی  برمی گردد به این معنا که در بسیاری از مناطق به ویژه مناطق روستایی و دورافتاده نیروی معلم کافی وجود ندارد. این موضوع می تواند منجر به شرایطی شود که در برخی موارد دانش آموزان به دلیل کمبود معلم از تحصیل باز بمانند. مساله ای که در دوران وزارت آموزش و پرورش دولت سیزدهم به  نقطه  بحرانی خود رسید تا جایی که فراخوان دادند تا از معلمان بازنشسته برای تدریس استفاده کنند.

به اعتقاد برخی مدیران اسبق آموزش و پرورش، بخش عمده معضل کمبود معلم در کشور را می‌توان بی نظمی‌های مکرر در وعده‌های وزیر آموزش و پرورش و عدم برنامه ریزی دقیق برای حل معضلات وزارتخانه تحت سرپرستی مرادصحرایی دانست. مراد صحرایی در دوره وزارت خود در سال گذشته وعده داد مشکل کلاس‌های درس بدون معلم تا ۱۵ مهر ساماندهی خواهد شد، اما مهرماه هم به پایان رسید و خبری نشد. میثم لطیفی؛ رئیس سازمان اداری و استخدامی نیز وعده داده بود که ۱۰ هزار معلم جدید در فرآیند تکمیل ظرفیت آزمون استخدامی آموزش و پرورش در مدارس کشور حضور پیدا می‌کنند و تا پایان مهرماه هیچ کلاسی بدون معلم نخواهد بود. اما این اتفاق هم رخ نداد.

حالا رییس کمیسیون و تحقیقات آموزش مجلس شورای اسلامی با اشاره به موضوع کمبود معلم گفته: من فکر می‌کنم امسال مهرماه با ۷۰ الی ۸۰ هزار کمبود معلم مواجه باشیم.

 واقعیتی که سال گذشته هم با آن مواجه بوده‌ایم

علیرضا منادی سفیدان، رییس کمیسیون و تحقیقات آموزش مجلس شورای اسلامی درباره موضوع کمبود معلم در مهرماه سال جاری اظهار تاسف کرده که موضوع کمبود معلم واقعیتی است که سال گذشته نیز با آن مواجه بوده‌ایم؛ ما زمانی که ۱۲ میلیون دانش‌آموز داشتیم بیش از یک میلیون معلم داشتیم، اما حالا که به صورت یکجا تعداد زیادی از معلمان بازنشسته می‌شوند، حفره‌های بزرگی ایجاد خواهد شد. لذا باید به این موضوع توجه کنیم، چرا که برای مهرماه قطعا با کمبود معلم مواجه خواهیم شد.

او که با ایلنا گفت‌وگو کرده، توضیح داده که راه‌های حل این مشکل را نیز پیش از این گفته‌ایم و باید مبلغ حق‌التدریس را بالا ببریم تا معلمان فعلی، انگیزه تدریس به صورت حق‌التدریس علاوه بر موظفی‌های خودشان داشته باشند. همچنین حدود ۲۴ هزار معلم خرید خدمات داریم که باید این افراد تبدیل وضعیت شوند و همانطور که قول داده‌اند این افراد به کار معین تبدیل وضعیت شوند. به علاوه اینکه ما یک تعداد قابل توجهی معلمانی داریم که در نهضت سابقه دارند و سرباز معلم بوده‌اند یا در پیش‌دبستانی‌ها مشغول به فعالیت بوده‌اند و از این نوع معلم‌ها زیاد داریم که به صورت برون‌سپاری، حق‌التدریسی و ساعتی کار می‌کنند این افراد اکثرا گزینش شده هستند و الان برای اینکه با مشکل در مهرماه مواجه نشویم باید سریعا این معلمان را ساماندهی کنند و به طور مثال حداقل دو برابر حقوق حق‌التدریسی‌ها را اضافه کنند تا از ظرفیت معلمان شاغل فعلی استفاده شود. اگر از این طریق کمبود معلم رفع نشد و باز هم لازم بود به سراغ بازنشستگان بروند.

 رییس کمیسیون و تحقیقات آموزش مجلس شورای اسلامی تصریح کرده است که با توجه به میزان جذبی که از دانشگاه فرهنگیان صورت گرفته است و خروجی دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان قطعا ما با کمبود معلم مواجه خواهیم شد. متاسفانه سازمان امور استخدامی با اینکه می‌دید این مشکل وجود دارد، اما راهکارهای خوبی را ارائه نداد ما در سال پیش سر همین موضوع با سازمان امور استخدامی با مشکل مواجه شدیم. وزیر آموزش و پرورش امکانات می‌خواست که سازمان امور استخدامی به آن‌ها نیرو نداد و بعد هم دلایلی را مطرح می‌کنند مبنی بر اینکه بررسی‌های استراتژیک، این اجازه را نمی‌دهد در حالی که وقتی ۴ میلیون دانش‌آموز زیاد شده است و معلم نه تنها زیاد نشده بلکه کم هم شده است، حتما کمبود معلم داریم. مردم که به استراتژی سازمان امور استخدامی کاری ندارند، وقتی دانش‌آموز زیاد می‌شود معلم نیز باید زیاد شود.

منادی سفیدان با اشاره به کمبود معلم در سال گذشته گفته: در سال گذشته ۱۵ آبان ماه هنوز معلم کم داشتیم ما این موضوع را مطرح کردیم، اما کلی علیه ما فضاسازی راه انداختند و ما را تخریب کردند و فیلم درست کردند و در صدا و سیما تخریب کردند، اما معلم کم است و همه هم متوجه این موضوع شدند و با سختی بسیار توانستند این مشکل را حل کنند. کلاس‌های ۵۰ الی ۶۰ نفره‌ای داریم که یک معلم دارد، چراکه مدرسه معلم ندارد، این بسیار خطرناک است و باید از الان برای مهرماه اقدام کنند.

 او افزوده: ما از الان به دولت فعلی که مستقر است اعلام کرده‌ایم به دولت بعدی هم نامه رسمی می‌زنیم که بعدا کسی نگوید به ما نگفتید معلم نداریم. من نامه رسمی به آقای مخبر نوشته‌ام و به آقای پزشکیان هم این نامه را ارسال خواهم کرد تا انشالله مشکل حل شود.

آموزش پرورش مهاجر پذیر است یا مهاجر خیز؟

اظهارات این نماینده مجلس را اگر در کنار صحبت های رضا مرادصحرایی، وزیر آموزش و پرورش که روز گذشته صورت گرفته،قرار دهیم به این ضد و نقیض می رسیم که آیا کمبود معلم داریم یا خیر؟ آیا وضعیت آموزش و پرورش و اقتصاد آن خراب است و  شمار بالایی عطای معلمی را به لقایش بخشیده و ترک معلمی کرده اند یا اینکه عده زیادی به سمت معلم شدن مهاجرت کرده اند؟

مراد صحرایی در بخشی از آخرین جلسه هیات دولت سیزدهم گفته: در دولت سیزدهم انتظار ۱۰ ساله معلمان در موضوع رتبه بندی محقق شد و امروز شاهد مهاجرت معکوس از دستگاه های دیگر به معلمی هستیم.