بازندگان انتخابات تلاش می کنند مطالبات را از پزشکیان بالا ببرند

افقه معتقد است:« پزشکیان هم با موانع داخلی مواجه است هم خارجی. به نظر می‌رسد فوری‌ترین مانع، تنش در روابط خارجی، به‌خصوص با کشورهای غربی و آمریکا و برخی کشورهای منطقه است. با توجه به نقش مخربی که تحریم‌های اقتصادی بر زندگی و معیشت مردم تاکنون داشته، اولویت فوری دولت باید تلاش برای رفع تحریم‌ها و حل مشکل روابط مالی و باشد.هر چند تصمیم‌گیری در مورد سیاست خارجی و روابط بین‌الملل کاملا در اختیار قوه مجریه نیست، اما پزشکیان باید بتواند با تعامل سازنده، گروه‌ها و نهادهای احتمالی مخالف با این اولویت را متقاعد کند. اگر این اتفاق در کوتاه‌مدت رخ ندهد، در شرایط و ساختارهای ناکارآمد فعلی، حل بسیاری از مشکلات اقتصادی و غیراقتصادی تقریبا غیرممکن است». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می خوانید.

*به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی مردم، انتخاب افرادی کارآمد در تیم اقتصادی دولت آینده یک ضرورت جدی است. در این زمینه پزشکیان چه رویکردی باید در پیش بگیرد؟

واقعیت این است که مدت‌هاست که متغیرهای اقتصادی ایران ریشه‌های غیراقتصادی و بیرونی دارند. یعنی در حوزه‌های اقتصادی، عواملی غیراقتصادی اثرگذار هستند. در شرایط فعلی این متغیرها، ریشه‌های سیاسی دارند و این رویکردهای سیاسی است که راه و مسیر اقتصاد را مشخص می‌کنند. طبیعی است که با رویکردهای غیرتخصصی سیاسی، نمی‌توان برای بخش اقتصاد ایران نسخه پیچید و برنامه‌ریزی کرد. با نسخه‌های سیاسی صرف یا مشکلات اقتصادی حل نمی شود یا اگر حل شوند این بهبود به اندازه‌ای اندک است که عملا گرهی از هزار توی مشکلات معیشتی مردم باز نمی‌شود.

در سال های اخیر نیز راهبردهایی که بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه برای کنترل متغیرهای اقتصادی تجویز می‌کنند اصلاح بنیادین و مثبتی را ایجاد نکرده و تنها در مقاطع کوتاه‌مدت اثرگذار بوده اند.

با توجه به اینکه اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی و روند کلی فروش نفت به سایر کشورها وابستگی دارد، هر اتفاقی که در حوزه صادرات نفت ایران یا مناسبات ارتباطی ایران با سایر کشورها ایجاد شود کلیت بازارها را دچار نوسان و تغییر می‌سازد. مثلا زمانی که مسئولان اعلام می‌کنند دورنمایی از احیای برجام در آینده نزدیک متصور نیست و بر حجم تنش‌های ایران با قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای افزوده می‌شود، طبیعی است که بازارهای داخلی به این تحولات واکنش نشان داده و نوسان ایجاد می‌شود. از سوی دیگر زمانی که تنشی میان ایران یا یکی از کشورهای دیگر ایجاد می‌شود، بازارهای مختلف از جمله بازار ارز تاثیر پذیرفته و با کاهش ارزش مواجه می‌شوند. در این میان عملکرد اقتصادی ضعیف دولت سیزدهم هم بر حجم مشکلات افزوده است. دولت در ابتدای زعامت بر راس هرم اجرایی کشورمان وعده مهار تورم و به نیم رساندن آن را داده بود، اما به‌رغم گذشت حدود ۳سال از عمر دولت تاثیر مثبتی در مهار تورم مشاهده نمی‌شود.

*مهم ترین عوامل افزایش تورم چه بود؟

اگر قرار باشد دوعامل اساسی برای نوسانات اقتصادی در نظر گرفته شود بدون تردید رشد تورم یکی از عوامل اصلی محسوب می‌شود. تداوم تورم یعنی کاهش تدریجی قدرت خرید و افزایش قیمت‌ها. کاهش قدرت خرید یعنی فقیرتر شدن فقرا و ثروتمند شدن ثروتمندان. بسیاری از شهروندان طبقه متوسط به قشر فقرا افزوده و بسیاری از فقرا، با فقر مطلق دست به گریبان شده‌اند.این روند در حال تزاید است. مردم برای تامین اقلام اساسی و اجاره یک مسکن حداقلی با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند. نرخ تورمی ۴۵درصد، یک تورم غیرعادی است، این تورم در حال افزایش است. مردم حداقل ۶سال و حداکثر چند دهه در حال تجربه تورم‌های بالا هستند. چنین تورم بالایی در هیچ کشور دیگری در این بازه زمانی طولانی تجربه نشده است. از این منظر، ایران شرایط منحصربه‌فردی را تجربه می‌کند. طبیعی است برای مقابله با این وضعیت دولت جدید از یک طرف باید زمینه رشد تورم را مهار کند و از سوی دیگر برنامه بهبود مناسبات با جهان پیرامونی را در دستور کار قرار دهد. تنها در این صورت است که می‌توان توقع ایجاد ثبات و بهبود شاخص‌ها را داشت.

واقعیت این است که مدت‌هاست که متغیرهای اقتصادی ایران ریشه‌های غیراقتصادی و بیرونی دارند. یعنی در حوزه‌های اقتصادی، عواملی غیراقتصادی اثرگذار هستند. در شرایط فعلی این متغیرها، ریشه‌های سیاسی دارند و این رویکردهای سیاسی است که راه و مسیر اقتصاد را مشخص می‌کنند. طبیعی است که با رویکردهای غیرتخصصی سیاسی، نمی‌توان برای بخش اقتصاد ایران نسخه پیچید و برنامه‌ریزی کرد. با نسخه‌های سیاسی صرف یا مشکلات اقتصادی حل نمی شود یا اگر حل شوند این بهبود به اندازه‌ای اندک است که عملا گرهی از هزار توی مشکلات معیشتی مردم باز نمی‌شود

*در چنین شرایطی پزشکیان باید چه اولویت های اقتصادی برای خود در نظر بگیرد که بتواند شرایط را تغییر بدهد؟

واقعیت این است که دولت پزشکیان در شرایط بسیار دشوارتری از زمان روی کار آمدن شهیدرئیسی قرار دارد. پزشکیان ریسک بزرگی کرد و بعید است که با وجود انتخابات آمریکا، بتوان مذاکرات را آغاز کرد. از طرف دیگر کلیه ذخایری که دولت‌ها برای رفع چالش‌های شدید اقتصادی داشتند در سه سال اخیر مصرف شد. دولت فقط با حجم زیادی از بدهی مواجه است. دولت پزشکیان باید پاسخگو اصنافی باشد که به علت عملکرد دولت سیزدهم معترض هستند.به همین دلیل نیز مجلس باید با دولت همکاری جدی داشته باشد تا مدیران متخصص به وزارتخانه‌ها بروند. پزشکیان باید در فقدان درآمد‌های نفتی، سریع‌تر ردیف‌های هزینه اضافه دولت را کم کند. نخستین اولویت اقتصادی پزشکیان، رفع تحریم و تلاش برای گفت وگو با غرب است.در شرایط کنونی کشور در وضعیتی نیست که بدون رفع تحریم بتواند هدف‌های اقتصادی میان مدت خود را پیش ببرد. در زمینه وضعیت فعلی اقتصاد که شاخص‌ها همه چیز را مشخص می‌کنند و می‌دانیم که برخی شاخص‌ها از جمله تورم در شرایط بدی قرار دارد. همچنین می‌دانیم که گرچه دولت قبلی در شرایط سختی قرار داشت، اما از تیم‌ ضعیف اقتصادی را هم انتخاب کرده بود. شرایط سخت یعنی تشدید تحریم‌ها و تضعیف شدید منابع مالی که دولت را تحت فشار قرار می‌داد. امید اصلی در شرایط فعلی این است که آقای پزشکیان با نوع دیدگاهی که دارند، بتوانند با آغاز دور جدید مذاکرات، تحریم‌ها را تا حدودی رفع کنند. اما این را هم در نظر داشته باشیم که اگرچه شاید اثر روانی مذاکره‌ها بتوانند تاثیر مثبتی بر بازار‌های داخل کشور داشته باشد، همزمان، تحولات آمریکا را هم باید مدنظر داشته باشیم. در روزهای اخیر با ترور نافرجام ترامپ، بازار‌های ما تحت تاثیر قرار گرفت. بعید است که چه ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده باشد و چه بایدن، تحول مثبت زودهنگامی به نفع مذاکرات یا رفع تحریم‌ها رخ دهد.

*در چنین شرایطی پزشکیان چگونه می تواند به وعده های اقتصادی که به مردم داده عمل کند تا پایگاه اجتماعی خود را تقویت کند؟

من معتقدم پیروزی پزشکیان در انتخابات ساده‌ترین بخش از مبارزه مدنی بود. مسیر پیش‌رو با توجه به شرایط داخلی و خارجی موجود، بسیار سخت و پرزحمت است و نیاز به تدبیر، تلاش، همراهی و همکاری سایر اجزای حاکمیت و نیز مشارکت مردم و گروه‌های مختلف موافق و مخالف سیاسی، اجتماعی، مذهبی و... دارد. پزشکیان باید در اولین واکنش به این پیروزی دشوار، نشان دهد که قدر این سرمایه اجتماعی ایجادشده را با حرکت در جهت تحقق وعده‌های خود، می‌داند و ارج می‌نهد. پزشکیان باید گروه‌های مخالف را مطمئن کند که علائق آنان را به اندازه سهم‌شان در جامعه در نظر می‌گیرد تا همراهی آنان را جلب کند. پس از ناکامی‌های گذشته و بی‌مهری‌های زیادی که به مردم، به‌خصوص جوانان صورت پذیرفت، دعوت به مشارکت بخش قابل‌توجهی از مردم ناراضی بسیار دشوار بود. با این وجود جوانان دلسوز و علاقه‌مند به مام میهن یک‌بار دیگر به حاکمیت فرصت دادند. پزشکیان باید قدر این فرصت را بداند و به این مسئولیت سنگین آگاه باشد.تردیدی نیست که گروه‌های مختلف جامعه، اولویت‌های مختلف و متنوعی دارند که باید مورد نظر دولت و حاکمیت باشد. با این وجود شاید بتوان دو گروه از اولویت‌ها را از هم تمیز داد: گروه اول، انبوهی از مردم که مشکل اصلی و فوری‌شان معیشت و زندگی مادی است؛ به‌خصوص گروه‌هایی که در دهک‌های پایین هستند و گروه دوم، کسانی که از درآمد و رفاهی نسبی برخوردارند و اولویت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی‌شان برجسته‌تر است. بدیهی است که دولت به کمک سایر قوا و نهادهای حاکمیتی باید برای هر دو گروه به صورت موازی اقدامات لازم را انجام دهد. اما برآورده کردن این مجموعه از اولویت‌ها، پر از موانع داخلی و خارجی است. به همین دلیل رفع مشکلات متراکم‌شده مردم، زمان‌بر، دشوار و پرزحمت است و قاعدتا نباید برای جامعه توقع حل آنها به صورت فوری ایجاد شود. هرچند ممکن است گروه‌های مخالفی که منافع سیاسی را بر منافع ملی ترجیح می‌دهند، به این توقعات دامن بزنند.

*مهم ترین موانع پیشبرد اهداف پزشکیان را چه می دانید؟

پزشکیان هم با موانع داخلی مواجه است هم خارجی. به نظر می‌رسد فوری‌ترین مانع، تنش در روابط خارجی، به‌خصوص با کشورهای غربی و آمریکا و برخی کشورهای منطقه است. با توجه به نقش مخربی که تحریم‌های اقتصادی

بر زندگی و معیشت مردم تاکنون داشته، اولویت فوری دولت باید تلاش برای رفع تحریم‌ها و حل مشکل روابط مالی و باشد.هر چند تصمیم‌گیری در مورد سیاست خارجی و روابط بین‌الملل کاملا در اختیار قوه مجریه نیست، اما پزشکیان باید بتواند با تعامل سازنده، گروه‌ها و نهادهای احتمالی مخالف با این اولویت را متقاعد کند. اگر این اتفاق در کوتاه‌مدت رخ ندهد، در شرایط فعلی، حل بسیاری از مشکلات اقتصادی و غیراقتصادی تقریبا غیرممکن است.در زمینه داخلی نیز ناکامی‌های گذشته، به‌خصوص مشکلات ناشی از تشدید تحریم‌ها در سال ۱۳۹۷، باعث خروج بخش قابل‌توجهی از نیروهای انسانی به‌عنوان مهم‌ترین ثروت و سرمایه کشور و خروج منابع مالی و نیز تضعیف منابع و سرمایه‌های طبیعی و فیزیکی کشور شده است. بنابراین، مشکلات داخلی پیش‌روی پزشکیان نیز بسیار زیادند. در مقابل اما پزشکیان از سرمایه اجتماعی خوبی در فرآیند انتخابات حاصل‌شده، برخوردار است که می‌تواند انرژی لازم برای رفع موانع انبوه موجود را برای او و همراهان اجرایی‌اش فراهم کند. بنابراین، برای حرکت در جهت تحقق وعده‌ها، پزشکیان باید در وهله اول تیم اجرایی خود از صدر تا ذیل را از شایسته‌ترین افراد انتخاب کند.