برجام گروگان صبر و انتظار

هرچند در تهران سیاست هسته‌ای واحد است و اصولا دستگاه سیاست خارجی ایران در پرتوی سیاست‌های کلان نظام حرکت می‌کند اما همین سیاست واحد با بازوی خردگرایانه خود در راس سیستم تصمیم‌گیری در مواقع ضروری به نرمشی قهرمانانه روی می‌آورد تا از فشارهای ناجوانمردانه و غیر حقوقی و غیر سیاسی فاصله بگیرد و اگر هم تعهدی می‌کند چنان بر اجرای آن به صورت متعهدانه اصرار می‌ورزد که نهادهای بین‌المللی درگیر در پرونده هسته‌ای بر اجرای تعهد از سوی ایران مهر تایید می‌زنند و اگر آن سوی ماجرا تصمیمی در جهت عکس تعهداتش گرفته است ایران بعد از مدتی صبر برای اجرای تعهد از سوی سایر اعضای برجام در نهایت گام‌های جدیدی در جهت افزایش توان غنی سازی اورانیوم و افزایش استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته برداشته است تا در هرگونه مذاکره در آینده با دستانی پر وارد عرصه شود تا امتیاز بیشتری از مذاکرات به نفع منافع ملی ایران به دست آورد.

*سهم سه دولت گذشته در توافق هسته‌ای

 دولت حسن روحانی سد مذاکرات با آمریکا را شکست و به توافق وین دست یافت و ثمرات آن را هم در همان سال‌های اجرای برجام به ارمغان گذاشت با خروج آمریکای ترامپ از برجام البته تلخی تحریم‌ها شیرینی برجام را از بین برد تا اینمه هم ترامپ از دور خارج شد و هم دولت روحانی به اتمام رسید. با این وجود در دولت بعدی در ایران در پرونده هسته‌ای تحولاتی ایجاد شد و بر اساس مذاکرات مخفی و غیر مستقیمی که بین ایران و آمریکا صورت گرفت، تحریم‌ها شل شد و ایران توانست نفت بیشتری بفروشد. از سوی دیگر پالس‌های مختلفی هم از سوی ایران و آمریکا در آن دولت به رسانه‌ها ارسال شد که در مجموع می‌توانستیم به این نتیجه برسیم که احتمال احیای توافق وین و یا توافقی جایگزین بیشتر از مرگ برجام باشد اما هم رئیس دولت سیزدهم در یک حادثه هوایی به شهادت رسید و هم اینکه پرونده اسرائیل و غزه سایه سیاهی بر توافق هسته‌ای و بازگشت به برجام انداخت و حتی مذاکره برای کاهش تنش را به تاخیر انداخت. با این وجود در انتخاب رئیس‌جمهور بعدی رقابتی بین برجام خواهان و نا برجامان درگرفت و برجام خواهان توانستند رای مردم را کسب کنند و اکنون همه در انتظار آن هستند با توجه به اینکه جواد ظریف، رئیس تیم مذاکره قبلی و نوع نگاه رئیس‌جمهور به ارتباط با جهان موجب شود جهان نیز به تغییر نگاه دولت در ایران به حل مسائل مختلف بنگرد. هرچند غرب به خوبی می‌داند که بر اساس قانون اساسی ایران رئیس‌جمهور باید مجری سیاست‌های کلی نظام در عرصه سیاست خارجی باشد.

*استفاده از فرصت تغییر در ایران

واقعیت آن است که آنچه دولت روحانی در پرونده هسته‌ای به آن رسید و ترامپ آن را بر هم زد و بایدن پالس‌های برای احیای آن در دولت ابراهیم رئیسی فرستاد؛ اکنون به دولت مسعود پزشکیان در شرایطی به ارث رسیده است که اصل ماجرا به علت برخی زیاده خواهی‌های غرب و مسائل سیاسی در آمریکا از جمله انتخابات در این کشور به بن بست خورده است اما در عین این وضعیت، به روی کار آمدن دولت پزشکیان با ادبیات خاص او برای تعامل با جهان موجب شده امید برای حل مسائل به روش دیپلماسی افزایش یافته است به طوری که سران بسیاری از کشورها یکی پس از دیگری در حال ارسال پیام تبریک به مسعود پزشکیان هستند و حتی برخی از سران اتحادیه اروپا نیز ضمن تبریک قصد دارند در مراسم تحلیف او در ایران شرکت کنند. خبرنگار وال استریت ژورنال به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا از سفر انریکه مورا معاون جوسپ بوررل مسئول سیاست خارجی معاون مسئول سیاست خارجی این نهاد به تهران برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری منتخب ایران خبر داد. این مقام اروپایی روی کار آمدن «یک رئیس‌جمهوری اصلاح‌طلب» را امری مهم دانسته است.

*تلاش آمریکا برای فهم آنچه در ایران می‌گذرد

 از سوی دیگر در آمریکا نیز در تلاش هستند به نوعی در ارتباط با ایجاد تغییر در ایران موضع‌گیری کنند. به گزارش تسنیم وزیر امور خارجه آمریکا درباره نظر این کشور نسبت به رئیس‌جمهوری جدید ایران ادعا کرد که دنبال آن هستیم تا ببینیم ایران چه سیاست‌هایی را دنبال می‌کند اما واقعیت این است که رهبری حرف اصلی را می‌زند. از این رو نمی‌توانم بگویم که توقع زیادی داریم، اما باید صبر کرد و دید که او و تیمش وقتی که اداره دولت را در دست گرفتند عملا چه کاری خواهند کرد. بلینکن با توجیه سیاست دولت بایدن درباره ایران اعلام کرد که تلاش داشته دیپلماسی هسته‌ای با ایران را پیگیری کند چرا که می‌شد حداقل یکی از مشکلات موجود یعنی احتمال ایران هسته‌ای را برطرف کرد.

 *اعتراف سخت آمریکا در مورد ایران

وزیر امور خارجه آمریکا بیان کرد که توافقی که در دولت اوباما درباره برنامه هسته‌ای ایران بسته شده بود، این برنامه را تحت کنترل گرفته بود و یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات آمریکا در سال‌های اخیر این بود که این توافق را کنار گذاشت و به ایران امکان داد که از این محدودیتی که آمریکا بر آن قرار داده بود، خارج شود. بلینکن در پایان گفت: بنابراین اولین چیزی که باید ببینیم این است که آیا ایران در مورد تعامل جدی است و در واقع از کاری که در برنامه خود انجام می‌دهد عقب نشینی می‌کند.

*در نهایت..

 تنها چند هفته بیشتر از پیروزی پزشکیان نگذشته است او در تهران تایمز صراحتا از حل مسائل به وسیله دیپلماسی سخن به میان آورده است و ظریف دیپلمات را در کنار خود جای داده است و تمام این موارد باعث شده نشریات مختلف در جهان در ارتباط با وزش یک نسیم معتدل در سیاست خارجه ایران سخن به میان آورند. از سوی دیگر در ایران نیز همواره بر بازگشت به برجام تاکید شده و برخی مسائل از جمله مساله فلسطین نیز رو به کاهش درگیری گذاشته اما انتخابات آمریکا و نتیجه آن هنوز می‌تواند مانعی برای احتمال دادن به ایجاد توافق برای کاهش تنش بیشتر و در نهایت لغو تحریم‌های ایران باشد. حال باید دید از این فرصت در ایران و آمریکا و حتی اروپا به چه مقدار استفاده خواهد شد؟ اکنون به نظر هم در ایران و هم برجام خواهان در آمریکا سیاست صبر و انتظار را پیش گرفته‌اند تا اولا برخی مسائل منطقه‌ای حل شود و در ثآنتی‌نتیجه انتخابات آمریکا مشخص گردد.