ایران نباید خاکریز تنش بین آمریکا، چین و روسیه باشد

«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر حشمت الله فلاحت پیشه، تحلیلگر روابط بین الملل گفت وگو کرده است. فلاحت پیشه در این زمینه معتقد است:« نوع شور و شوق انتخاباتی در ایران به شکلی بود که هر کسی اعم از بایدن و ترامپ در آمریکا به قدرت برسد به دنبال تنش زدایی با ایران باشد.یک درک علمی در این زمینه به ما می گوید که تنش های اصلی آمریکا با روسیه و چین است و ایران نباید به عنوان خاکریز تنش بین آمریکا و روسیه چین قرار بگیرد.معنای این رویکرد نیز از دست دادن چین و روسیه نیست. به هر حال در شرایط کنونی روسیه به عنوان یک قدرت سیاسی و نظامی و چین به عنوان یک قدرت اقتصادی وسیاسی بزرگ در جهان شناخته می شود. این در حالی است که ایران نیز مناسبات خاصی با این دو کشور دارد و به همین دلیل دولت پزشکیان مخالف روابط راهبردی با چین و روسیه نخواهد بود.با این وجود پزشکیان تلاش خواهد کرد روابط با چین و روسیه را به شکلی جلو ببرد که در سایر زمینه ها نقش تعیین کننده ای نداشته باشد». در ادامه ماحصل این گفت وگو را می خوانید.

*مهم ترین وجه متمایز کننده جلیلی و پزشکیان نوع نگاه به عرصه بین المللی و تحریم ها بود. در حالی که پزشکیان توسط مردم انتخاب شده وی چه رویکردی در این زمینه در پیش خواهد گرفت؟

آقای پزشکیان بارها در مناظره های انتخاباتی عنوان کردند که به دنبال بازگشت به اصول اساسی قانون اساسی در زمینه سیاست خارجی هستند که مبتنی بر عزت،حکمت و مصلحت است.این رویکرد زمانی مطرح می شود که ما در زمینه سیاست خارجی در وضعیت خوبی قرار نداریم و بلکه ضعف های سیاست خارجی باعث شده که در شرایط کنونی سیاست خارجی ایران هزینه محور است و نه سود آور.در جهان امروز کشورهای مختلف در زمینه سیاست خارجی خود به شکلی عمل می کنند و موضع می گیرند که به نوعی برای آنها عائدی و سود داشته باشد.در بین کشورهای منطقه ترکیه وجود دارد که رویکردی در پیش گرفته که سیاست های اعلامی اثری روی سیاست خارجی اش نداشته باشد.این در حالی است که در ایران برخی سیاست های اشتباه گذشته در زمینه سیاست خارجی باعث شده ما در این حوزه در شرایطی قرار بگیریم که تنها هزینه می دهیم و کمتر سود به دست می آوریم.به همین دلیل پزشکیان به دنبال این است که تنش های ایران با کشورهای جهان را به صفر برساند.این وضعیت به خصوص درباره کشورهای همسایه و منطقه وجود دارد. به نظر می رسد در وزارت خارجه دولت پزشکیان همه میزهای کشورهای منطقه به دنبال این هستند که تنش ها را به صفر برسانند.از سوی دیگر در هر ارتباط بین المللی یک منافع اقتصادی شکل بگیرد که در نهایت عائدی نصیب کشور شود.در سطح کلان تر نیز این رویکرد تنش زدایی می بایست در راستای از بین بردن مسائلی شود که باعث به وجود آمدن تحریم های بین المللی علیه ایران شده است.

*آیا این رویکرد تنش زدایی می تواند شامل کشورهایی مانند آمریکا نیز شود؟

بله؛ این نکته مهمی است و این اتفاق در آینده رخ خواهد داد.نوع شور و شوق انتخاباتی در ایران به شکلی بود که هر کسی اعم از بایدن و ترامپ در آمریکا به قدرت برسد به دنبال تنش زدایی با ایران باشد.یک درک علمی در این زمینه به ما می گوید که تنش های اصلی آمریکا با روسیه و چین است و ایران نباید به عنوان خاکریز تنش بین آمریکا ، روسیه و چین قرار بگیرد.معنای این رویکرد نیز از دست دادن چین و روسیه نیست. به هر حال در شرایط کنونی روسیه به عنوان یک قدرت سیاسی و نظامی و چین به عنوان یک قدرت اقتصادی وسیاسی بزرگ در جهان شناخته می شود. این در حالی است که ایران نیز مناسبات خاصی با این دو کشور دارد و به همین دلیل دولت پزشکیان مخالف روابط راهبردی با چین و روسیه نخواهد بود.با این وجود پزشکیان تلاش خواهد کرد روابط با چین و روسیه را به شکلی جلو ببرد که در سایر زمینه ها نقش تعیین کننده ای نداشته باشد.این سخن به معنای این نیست که ایران برای تنش زدایی با غرب حتما باید به دو قدرت شرقی پاسخگو باشد. این رویکردی بودکه در سیاست خارجی دوت پزشکیان در رقابت های انتخاباتی مطرح شد و مردم نیز به آن رأی دادند.برخلاف برخی که عنوان می کنند مناسبات ایران و چین در دولت پزشکیان کاهش پیدا می کند من معتقدم این مناسبات در دولت چهاردهم همچنان نیز گسترش پیدا خواهد کرد.با این وجود ایران مانعی را در مقابل خود برای تنش زدایی با غرب نیز نخواهد داشت.بخش مهمی از این موضوع نیز به تحریم ها بازمی گردد. در موضوع تحریم ها نیز کشورهای روسیه و چین نه تنها کمکی به ایران نکردند و بلکه بهره های خاص خود را بردند.در سال های اخیر91 درصد صادرات نفت ایران به چین است که با تخفیف صورت می گیرد.

*سخنگوی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پیروزی پزشکیان از آمادگی کشورهای اروپایی در زمینه آنچه وی تعامل حیاتی خواند سخن گفت.آیا این رویکرد می تواند نوید بخش فاز جدیدی از روابط ایران و کشورهای اروپایی باشد؟

اینکه کشورهای اروپایی در مقابل دولت پزشکیان چه موضعی خواهند داشت نیز حائز اهمیت است. کشورهای غربی در دو مقطع زمانی یعنی ریاست جمهوری آقای خاتمی و روحانی رویکرد تنش زدایی ایران را با واکنش منفی پاسخ داد و به همین دلیل تنش زدایی صورت نگرفت. در واقع این غربی ها بودند که فرصت تنش زدایی با ایران را از دست دادند.هر چند ایران در جنک اوکراین رویکرد هوشمندانه ای در پیش نگرفت و در نهایت نیز برجام فدای جنگ اوکراین شد.در آینده قرار نیست منافع ملی ایران فدای منافع دیگر بازیگران عرصه بین المللی شود و به همین دلیل فرصت سوزی هایی مانند آنچه در جنگ اوکراین صورت گرفت دیگر تکرار نخواهد شد.نکته دیگری که در زمینه مصلحت وجود دارد اف ای تی اف است.این در حالی است که پرونده اف ای تی اف در مجمع تشخیص مصلحت نظام خاک می خورد و برخلاف قانون درباره آن تصمیم گیری نکرد. این در حالی بود که مجمع تشخیص تنها سه ماه فرصت تصمیم گیری درباره اف ای تی اف را داشت اما امروز که نزدیک به چهار سال از آن زمان می گذرد هنوز درباره آن تصمیم گیری نشده است. به اذعان رئیس قوه مقننه کشور 30 درصد ارزش پول ملی ایران در مناسبات خارجی از بین می رود.یکی از مهم ترین دلایل این موضوع قرار داشتن ایران در لیست سیاه اف ای تی اف است.هنگامی که ایران در لیست سیاه قرار دارد دولت نیز ناچار به پذیرش دلالی است و نفت ایران به صورت دلالی فروخته می شود و واردات به کشور نیز با همین روش صورت می گیرد.دلالان بزرگ داخلی و خارجی کاسبان تحریم ها هستند. این در حالی است که یکی از شعارهای اصلی پزشکیان مقابله با کاسبان تحریم ها بوده است.

*پزشکیان در زمینه تحقق شعارهای خود در زمینه سیاست خارجی با مخالفان و منتقدان جدی داخلی مواجه است که عمدتأ هوادار رقیب شکست خورده وی در انتخاباتی یعنی سعید جلیلی هستند. پزشکیان چگونه می تواند برای تحقق شعارهای خود از این چالش عبور کند؟

من معتقدم به اندازه ای ظرفیت های دست نخورده در زمینه سیاست خارجی در کشور وجود دارد که پزشکیان بدون اینکه فشار به مردم وارد کند می تواند به وعده های خود در زمینه سیاست خارجی عمل کند.به عنوان مثال در هفته پایانی انتخاب احتمال افزایش قیمت بنزین توسط دولت پزشکیان یکی از مسائلی بود که هواداران رقیب وی روی آن مانور زیادی دادند و تا حدودی نیز اثرگذار بود. این در حالی است که هر گونه فشار اقتصادی به مردم پوست خربزه ای زیرپای پزشکیان است که این وضعیت شامل افزایش قیمت بنزین نیز خواهد شد.اگر دولت چهاردهم تلاش کند با کاهش تحریم ها و پذیرش کنوانسیون های بین المللی سیاست خارجی ایران را از حالت هزینه محور بودن به سود آوری تبدیل کند نیاز به این وجود ندارد که به مردم فشار وارد کند.من معتقدم اگر پزشکیان وارد فاز افزایش قیمت بنزین شود از بسیاری جهات به خود و دولتش آسیب خواهد زد.اگر دولت آینده جلوی قاچاق سوخت را در مرزها بگیرد تاحدود زیادی می تواند این مشکل را حل کند. از سوی دیگر اگر پزشکیان در روز اول ریاست جمهوری خود یک دستورالعملی را به شرکت های خودرو ساز ابلاغ کند که هیچ شرکتی اجازه ندارد خودروی با بالای سوخت 6 لیتر در100 کلیومتر را شماره گذاری کند و هیچ استثنایی نیز برای این موضوع در نظر نگیرد.این اقدامات ظرفیت های را به وجود می آورد که چندین برابر یارانه سوخت خواهد بود.پزشکیان وابسته به گروه های قدرت و ثروت نیست و این استقلال می تواند به وی کمک کند که به وعده هایی که در زمینه های مختلف و از جمله سیاست خارجی عملی کند.