پزشکیان به سمت مذاکره حرکت خواهد کرد

*یکی از تفاوت های مهم بین پزشکیان و جلیلی در نوع نگاه به روابط بین الملل بود. در شرایط کنونی که پزشکیان به عنوان رئیس جمهور انتخاب شده چه رویکردی را در زمینه سیاست خارجی در پیش خواهد گرفت؟

سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری درباره سیاست خارجی اصولاً توسط شورای عالی امنیت ملی انجام می‌شود و طبق اصل ۱۷۶ قانون اساسی، مصوبات شورا در صورت تأیید رهبر معظم انقلاب قابل اجرا خواهد بود. بنابراین فردی که رئیس جمهور است در تصمیم‌سازی نقش دارد، نه تصمیم‌گیری. تصمیم نهایی در شورای عالی امنیت ملی از طریق نظر اکثریت گرفته می‌شود، البته رئیس جمهور نیز رئیس شورای عالی امنیت است و وزیران اطلاعات، امور خارجه و کشور به عنوان اعضای کابینه در شورا حضور دارند. بدین ترتیب نظر و دیدگاه‌های آنان در کمیته‌های کارشناسی تأثیر مهمی در تصمیم‌سازی دارد. موضوع مهم این است باتوجه به جایگاه ژئوپلیتیکی ایران، باید نوعی موازنه در سیاست خارجی درنظر داشت تا بتوان از روابط با سایر کشورها بیشترین بهره را برد و منافع ملی را تأمین کرد. بدین ترتیب اگر ایران تمام تمرکز و ظرفیت‌های خود را برای تعامل با چین و روسیه یا حتی اتحادیه اروپا و آمریکا به کار بگیرد، این موضوع با ژئوپلیتیک کشور در تعارض است. زیرا از ۷ هزار سال پیش تاکنون، جایگاه و موقعیت ایران موجب شده مطامع قدرت‌های جهانی به سوی آن جلب شود. بنابراین موازنه در ارتباطات با قدرت‌های غربی و شرقی ضروری است و سیاست تعاملی صرفاً راهگشا نخواهد بود. ما در کشور سیاست تعاملی و تقابلی را تجربه کرده‌ایم، اما هیچ‌یک به نتایج مدنظر دست نیافته است. دولت چهاردهم باید سیاست موازنه مثبت در روابط را هم‌راستا با رویکرد تعاملی و تقابلی پیگیری کند. رویکرد رئیس جمهور منتخب رویکرد مثبتی است و درصدد است از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی به رفع تحریم‌ها اقدام کند. در همین زمینه، تقویت اقتصاد داخلی و توان هسته‌ای موجب می‌شود کشورمان با دست پر در دوران مذاکره حاضر شود. بااین‌حال، ضرورت دارد مذاکره برای پایان تحریم‌ها از موضع عزتمندی و براساس مصالح ملی باشد.

*مهم ترین موانعی که دولت پزشکیان در این زمینه با آن مواجه است چه خواهد بود؟

اگر دولت آقای پزشکیان موفق شود گره کوری که در زمینه اف‌ای‌تی‌اف به وجود آمده باز کرده و همچنین برجام را به سرانجام برساند، قادر خواهد بود تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر تعاملات ایران با کشورهای اروپایی و آمریکا بگذارد. در دولت آقای رییسی گرچه در توسعه روابط با همسایگان ایران و بعضی کشورهای آسیایی و آفریقایی موفق بود اما تعاملات با کشورهای اروپایی به پایین‌ترین سطح خود رسیده بود که فکر می‌کنم در طول تاریخ سیاست خارجی هیچ‌ زمان تا این اندازه پایین نبوده است. نکته مهمی که در مناظرات دیدیم بسیار هم تکرار شد، این بود که مرتبا می‌گفتند آمریکا و اروپا کل جهان نیست. بله، ظاهر حرف کاملا درست است، جهان فقط آمریکا و اروپا نیست. اما وقتی ما در روابط خارجی و تجارت خارجی صحبت می کنیم وزن و جایگاه کشورها یکی نیست. به عنوان مثال دقت کنید سهم کشورهای توسعه یافته در غرب در تولید جهانی و صادرات و واردات دنیا چقدر است؟ ما دنبال تعامل و ایجاد رونق اقتصادی هستیم. از 193 کشور عضو سازمان ملل غیر ایران این 192 کشور دیگر چه سهمی در اقتصاد دنیا را دارند؟ وقتی 20 کشور اول دنیا را بررسی می کنید جز چین که دومین قدرت اقتصادی دنیاست و ترکیه و عربستان که در رده های 18 و 19 هستند ، باقی تقریبا در غرب یا متحد آنها هستند. بحث این نیست که ما بخواهیم آنها را بزرگ کنیم و بگوییم فقط ‌باید با این گروه از بازیگران در ارتباط باشیم. نه این‌گونه نیست و این سیاست غلط است و حتما نیز بر اساس سیاست حسن همجواری باید با همسایگان و دیگر کشورهای بزرگ دنیا مثل چین ، هند و روسیه نیز تعامل داشته باشیم و همزمان با کشورهای اروپایی و آمریکایی روابط خود را با کشورهای همسایه و هر کشوری که بتوانیم، گسترش بدهیم . با این وجود مساله این است که ما وقتی صحبت از جهان می‌کنیم وزن کشورها را فراموش نکنیم. بدانیم برای توسعه صادرات و افزایش تولید ملی نمی توانیم قدرتهای اقتصادی دنیای امروز را نادیده بگیریم.

 

از لحاظ اتخاذ رویکرد به نظر من همانطور که رویکرد تقابلی صرف آقای احمدی نژاد و سعید جلیلی به نتیجه نرسید رویکرد صرف تعاملی آقای روحانی - ظریف هم نتیجه نداد؛ بنابراین باید به سمت مدل جدیدی برویم که در بخش مهم آن تعاملی است برای حل مشکل برجام و اف ای تی اف و بخش مهم دیگر ان اتخاذ سیاست تقابلی برای زیاده خواهی طرف مقابل که دنبال محدود سازی ابزارهای قدرت در سیاست خارجی ایران هستند

*پذیرش اف ای تی اف و به نتیجه رساندن برجام در داخل کشور با مخالفان جدی مواجه است. در این زمینه پزشکیان می بایست چه رویکردی در پیش بگیرد؟

ایران اگر بتواند در درجه اول سیاست خارجی که در پیش می گیرد با حمایت همه جناح ها و گروه ها باشد گام مهمی را برای انجام مذاکرات موفق برداشته است.از لحاظ اتخاذ رویکرد به نظر من همانطور که رویکرد تقابلی صرف آقای احمدی نژاد و سعید جلیلی به نتیجه نرسید رویکرد صرف تعاملی آقای روحانی - ظریف هم نتیجه نداد؛ بنابراین باید به سمت مدل جدیدی برویم که در بخش مهم ان تعاملی است برای حل مشکل برجام و اف ای تی اف و بخش مهم دیگر آن اتخاذ سیاست تقابلی برای زیاده خواهی طرف مقابل که دنبال محدود سازی ابزارهای قدرت در سیاست خارجی ایران هستند . اگر دولت آقای پزشکیان موفق شود سیاست موازنه مثبت با قدرت های جهانی که شامل روسیه و چین و آمریکا و هند و اتحادیه اروپا می شود با رویکرد تعاملی - تقابلی اجرا کند اقبال بیشتری برای موفقیت دارد به شرط حمایت همه جانبه داخلی از این رویکرد.این نکته را نیز باید مورد توجه قرار داد که سیاست‌های کلی مذاکرات از سوی رهبری تعیین می‌شود.در رویکرد کلان سیاست خارجی تابع شورای عالی امنیت ملی و البته حرف آخر درباره‌ تصمیمات این شورا نیز بنا بر قانون با رهبری است. اگرچه رئیس شورای عالی امنیت ملی، رئیس جمهور است اما طبق قانون اساسی مصوبات باید به امضای رهبری برسد تا اجرایی شود. رویکردهای کلی در 44 سال گذشته به ندرت تغییر داشته است و در نتیجه‌ بعید است در سیاست‌های کلان تغییری ایجاد شود.

*با توجه به شرایط موجود پزشکیان چگونه می تواند وعده های خود در زمینه سیاست خارجی را محقق کند؟

ایران باید به سمتی حرکت کند که در آن الگویی شفاف از رشد ارائه شود. چه موافقان برجام و چه مخالفان آن، باید الگوها و راهکارهای مدنظر خود را ارائه کنند. مسعود پزشکیان چهره‌ای است که در این مسیر حرکت کرده گفتمان خود را ارائه کرده و راهکار مورد نظر خود را ارائه داده است. به نظرم ۴ راهکار مهم را برای عبور از چالش‌های موجود می‌توان در دستور کار قرار داد.نخست بالا بردن توان اقتصادی از طریق تعامل با کشورهای مختلف تا حد ممکن. دوم بالا بردن توان هسته‌ای کشور که خوشبختانه بسترهای آن فراهم شده است.سوم افزایش توان دیپلماسی عمومی کشور برای اقناع افکار عمومی داخلی و خارجی و چهارم اتخاذ دیپلماسی قوی در حوزه سیاست خارجی که از طریق آن بتوان راهبردهای کشور را به درستی اجرایی کرد. همه این ضرورت‌ها در گروی پایان دادن به تحریم‌های اقتصادی است. یکی از کارهای مهمی که می‌تواند عملیاتی شود، گفت‌وگوی مستقیم با ایالات متحده است. برخی مدام گذشته را به رخ می‌کشند و می‌گویند چون در گذشته تلاش شد و به ثمر نرسید، پس دیگر نباید به دنبال آن رفت. امروز به این صورت است که ایران دیدگاه‌هایش را به طرف عمانی می‌گوید و طرف عمانی آن را در اختیار آمریکا قرار می‌دهد و آمریکا هم نظراتش را به رابط عمانی می‌گوید. به همین دلیل لازم است گفت‌وگوها در راستای تحقق منافع ملی به صورت مستقیم ادامه یابد. رییس‌جمهور جدید ایران باید مذاکرات را با طرف‌های اروپایی و امریکایی با هدف پایان دادن به تحریم‌ها آغاز کرده و تداوم ببخشد.