هوای قم و مشهد آلوده است

روز گذشته، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت که کیفیت هوای کلانشهر مشهد در شرایط «ناسالم» و آلوده برای تنفس شهروندان قرار دارد و به شهروندان توصیه می‌شود در روزهای دارای هوای سالم و پاک، پیاده‌روی را با هدف حفظ سلامت خود ترک نکنند. بر اساس آخرین داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور هم هوای ۹ شهر خوزستان در روز سه‌شنبه آلوده بود. اما قم که به خاطر همین آلودگی هوا در روز هفدهم تیر ماه تعطیل هم شد، چند روزی تداوم آلودگی هوایش ادامه پیدا کرده است. علت این آلودگی هوا چیست؟

پیشتر و در گزارش‌های به شکل مبسوط به بررسی وضعیت خشکسالی در ایران، بی‌آب شدن زمین و مهیا شدن بستری برای برخاستن گرد و غبار اشاره کرده بودیم. دلایل خشک شدن زمین هم که علاوه بر افزایش گرمای زمین در سرتاسر جهان که البته چند سالی ا‌ست متهم ردیف اول خشکسالی شده، برداشت بی‌رویه آب، خشک شدن و از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی و نبود سیستم‌ها و ساختار‌ها و در واقع زیرساخت‌های لازم برای ممانعت از هدررفت آب و استفاده از آب‌های ناشی از سیلاب‌ها به عنوان دلایلی برای رسیدن به وضعیتی شده که زمین خشک هم مهیای فرونشست باشد و هم برخاستن گرد و غبار.

وضعیت نگران کننده قم

روزهای نخست برخاستن گرد و غبار در قم، مدیرکل محیط‌زیست قم با تاکید بر وضعیت نگران‌کننده بخش مهمی از مساحت این استان که به بیابان تبدیل شده، گفت: هم اینک افزون بر ۱۰۰ هکتار از اراضی و مساحت این استان مستعد تولید گردوغبار است.

او از وضعیت نگران‌کننده‌ای در قم نام بردکه بنا بر آن، مساحت بزرگی به کانون تولید گردوغبار تبدیل شده‌ است. محمدحسین بازگیر روز گذشته به بازکردن علت گرد و غبار قم پرداخت و توضیح داد که «شروع خیزش گردوغبار در روزهای اخیر و هفته گذشته عمدتاً از مناطق دشت کویر، استان‌های سمنان و اصفهان وارد شده بود و بخشی هم از کانون‌های داخلی استان است‌.»

بنا به آنچه مدیر کل محیط زیست استان قم گفته و خبرگزاری تسنیم آن را پوشش داده، نزدیک به ۳۰ هزار عرصه بحرانی و کانون آسیب‌دیده داریم. این کانون‌ها با کوچک‌ترین وزش باد خیزش گردوغبار ایجاد می‌کنند. ۳۰ هزار هکتار از اراضی باقی مانده و فقط ۱۳ هزار هکتار آن احیا و بیابان‌زایی شده است.

به گفته بازگیر، باتوجه به اینکه حقابه‌ها را نداریم و با معضل خشکسالی نیز روبه‌رو هستیم. او گفته: برگردان این وضعیت یک کار پر هزینه، پر دامنه و همه‌گیری است. ما در حوزه تکالیف و اختیارات قانونی دستگاهی خود، باید با منابع آلاینده برخورد کنیم.

مدیر کل محیط زیست استان قم در پاسخ به این سوال که چرا محیط زیست در زمینه کوتاهی کرده، توضیح داده: تا امروز بیش از ۱۰۰ منبع آلاینده را شناسایی و پیگیری‌های لازم را در حدود اختیارات خود انجام داده‌ایم.

این خشکسالی گسترده

اما چهاردهم تیرماه، مدیرکل امور بیابان سازمان منابع طبیعی در خصوص گرد و غبار برخاسته در قم، توضیح داد که کمبود آب علت اصلی بروز گرد و غبار است.

‌ وحید جعفریان که در کارگروه اضطرار آلودگی هوا در قم حضور داشت، توضیح داد که‌ علت اصلی بروز گرد و غبار در استان قم، خشکسالی‌های گسترده و قطع حقابه‌های زیست محیطی است.

او با بیان اینکه باید برای پایداری اکوسیستم در قم اقدامات اساسی صورت بپذیرد، اینطور اضافه کرد که دستگاه‌های ملی باید از طرح‌های مقابله با بیابان‌زایی در این استان کاملاً حمایت کنند. جعفریان بر ضرورت اقداماتی همچون تغییر الگوی کشت، افزایش بهره‌وری منابع آبی و جایگزین چرای دام برای جوامع بومی و محلی تأکید کرد و گفت: امیدواریم در سفر رئیس‌جمهور محترم، آسیب جدی بیابان‌زایی در قم مورد توجه ویژه قرار بگیرد.

اما در خصوص تشریح وضعیت بحرانی قم به لحاظ آلودگی هوا باید گفت که این شهر، قم ۲۷ روز در وضعیت ناسالم به سر برده. خبرگزاری ایرنا نوشته که تعداد روزهای ناسالم در این استان نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است. گفتنی است که هوای شهر قم در کمتر از چهار ماه گذشته از سال، ۲۷ روز در وضعیت ناسالم قرار داشته است و این یک بحران جدی است.

بنا به گفته کارشناسان، اقدامات دستگاه‌های اجرایی در برابر گستره وسیع کانون‌های گرد غبار در استان قم را بسیار اندک بوده و بدون تردید این بحران که به زودی دامن‌گیر پایتخت خواهد شد، باید از سوی دستگاه‌های ملی مورد توجه و در اولویت قرار بگیرد.