سرگردانی بنزین

به گزارش «آرمان ملی»، بنا بر تحقیقات صورت گرفته، بنزین تولیدشده در کشور حاوی مقادیر زیادی گوگرد است که عامل اصلی آلودگی هوا اعلام شده و بر اساس آن میزان گوگرد در بنزین ایران بسیار بالاتر از استاندارد بین‌المللی است. همچنین این محصول حاوی مقادیر بالایی از ذرات معلق وبنزن به عنوان یک عامل سرطان‌زای شناخته شده و سایر ترکیبات سمی مانند تولوئن و زایلن است که جزء اصلی آلودگی هوا تلقی می‌شود وعامل اصلی مشکلات تنفسی، بیماری قلبی و سایر مشکلات سلامتی اعلام شده، این در حالی است که این مطلب بارها از سوی مسئولان تکذیب شده اما، در حالی که مقامات وزارت نفت از تولید بنزین در سطح استانداردهای اروپا یعنی یورو 4 و یورو 5 خبر می‌دهند که در مصوبه اخیر هیات وزیران خلاف این ادعا مطرح شده است. براساس بند 2 مصوبه اصلاح نرخ خوراک هیات وزیران آمده است: «در صورتی که با هدف افزایش تولید بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، شرکت‌های پالایشگاهی را ملزم به تولید بنزین با کیفیت معمولی کند، بنزین تولید شده مشمول تعدیل نرخ ناشی از کاهش کیفیت نمی‌شود.» بر اساس این گزارش؛ اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی که دسترسی کشور به ارز خارجی را محدود و امکان واردات کالا و خدمات را محدود کرده ، تحت فشار بوده است. افزایش قیمت بنزین می‌تواند این فشارهای اقتصادی را تشدید کند و به ناآرامی‌های اجتماعی منجر شود. آخرین اعتراضات مردم در سال 98 و پیامدهای آتی آن دولت را نسبت به افکار عمومی حساس کرد و گویا به این دلیل همچنان تمایلی به افزایش قیمت بنزین ندارد و همچنان در تلاش بر استفاده از یارانه‌ها به عنوان راهی برای حفظ ثبات و محبوبیت اجتماعی تاکید دارد.

معضل گپ قیمت بنزین ایران و کشورها دیگر

با وجود چالش‌های متعدد برای تامین بنزین مورد نیاز کشور، همچنان شاهد قاچاق بنزین به ویژه در شهرهای مرزی کشور به دلیل قیمت پایین بنزین در مقایسه با کشورها همسایه هستیم و این به معنای آن است که بسیاری از مردم می‌توانند سوخت را با قیمتی کمتر از قیمت رسمی خریداری کنند و در کشورهای دیگر با قیمت‌های گزاف به فروش برسانند، از سوی دیگر گپ قیمتی بنزین در ایران ودیگر کشورها نیز با توجه به قدرت خرید و میزان حقوق و درآمدها نیز امکان مقایسه یکسان را برای قیمت‌گذاری این محصول امکان پذیر نمی‌کند. این در حالی است که ایران به شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است و منابع انرژی جایگزین برای کاهش اتکای کشور به بنزین کم است و از این رو این امر کاهش تقاضا برای بنزین و افزایش قیمت را دشوار می‌کند.

سیستم توزیع سوخت ناکارآمد

به گفته بسیاری از کارشناسان؛ سیستم توزیع سوخت ایران ناکارآمد است، به این معنی که بخش قابل توجهی از سوخت تولید شده به دلیل فساد، سرقت و قاچاق تلف می‌شود. این می‌تواند افزایش قیمت‌ها را دشوار کند، زیرا ممکن است دولت نتواند درآمد حاصل از افزایش قیمت‌ها را جمع آوری کند. این رویکردی است که دولت بارها به دلیل عدم شفافیت در تعیین قیمت سوخت مورد انتقاد قرار گرفته و متهم به دستکاری قیمت‌ها به نفع گروه‌ها یا افراد خاص است که می‌تواند منجر به بی‌اعتمادی عمومی و مخالفت با افزایش قیمت‌ها شود.

فرسودگی پالایشگاه‌ها و تشدید آلایندگی‌ها

صاحب‌نظران معتقدند؛ پالایشگاه‌های کشور در حال فرسودگی هستند و نیاز به نوسازی دارند. پالایشگاه‌های  کشور در دهه‌های 1960 و 1970 ساخته شده‌اند و فاقد ظرفیت تولید بنزین با کیفیت هستند، این امر منجر به تولید بنزین بی‌کیفیت می‌شود. از سوی دیگر پالایشگاه‌های کشور اغلب فاقد نگهداری و تعمیر مناسب هستند که در نهایت منجر به خرابی تجهیزات و آلودگی بنزین می‌شود، این می‌تواند منجر به تولید بنزین با کیفیت پایین شود که احتمال آلودگی هوا را افزایش می‌دهد. علاوه بر این اقدامات کنترل کیفیت موجود در پالایشگاه‌های ایران ممکن است برای اطمینان از اینکه بنزین تولید شده مطابق با استانداردهای بین‌المللی است کافی نباشد، این می‌تواند منجر به تولید بنزین با کیفیت پایین شود که بیشتر در معرض آلودگی است. همچنین استفاده از فناوری قدیمی در پالایشگاه‌ها نیز از جمله عوامل تولید بنزین بی‌کیفیت اعلام شده است. به عنوان مثال، برخی از پالایشگاه‌ها هنوز از کراکرهای کاتالیزوری استفاده می‌کنند که نسبت به واحدهای هیدروکراکینگ مدرن کارایی کمتری دارند و آلاینده‌های بیشتری تولید می‌کنند.

آلودگی بنزین ایران به استناد گزارش‌های جهانی و داخلی

به گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، آلودگی هوا در ایران عامل مرگ زودرس تعداد زیادی در سال است. این در حالی است که همچنان مقررات زیست محیطی ایران به طور موثر اجرا نمی‌شود که می‌تواند منجر به عدم پاسخگویی برای شرکت‌های تولید و فروش بنزین با سطوح بالای آلاینده شود. به گزارش سازمان حفاظت محیط زیست ایران؛ میزان آلودگی هوای کشور در میان بالاترین میزان آلودگی هوا در جهان قرار دارد، میزان ذرات معلق (PM) تا 10 برابر بیشتر از استاندارد بین‌المللی است و آلودگی هوا ناشی از انتشار گازوئیل عامل 20 درصد مشکلات تنفسی در کشور است. هر چند در سال‌های اخیر اقداماتی به منظورکاهش میزان آلودگی بنزین تولیدشده و ارتقای کارایی ظرفیت پالایشی کشور مانند؛ کاهش گوگرد بنزین از طریق استفاده از مواد افزودنی، افزایش استفاده از سوخت‌های زیستی و سایر سوخت‌های جایگزین و... انجام داده است، با این حال، باید اقدامات بیشتری برای رسیدگی به علل اصلی آلودگی هوا ناشی از تولید داخلی بنزین در ایران انجام شود. این شامل افزایش ظرفیت پالایش، بهبود کیفیت بنزین تولید داخل و اجرای مقررات سختگیرانه برای کاهش سطوح آلاینده در بنزین می‌شود. این گزارش همچنین حاکی است؛ براساس بند 2 مصوبه اصلاح نرخ خوراک هیات وزیران آمده است: «در صورتی که با هدف افزایش تولید بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، شرکت‌های پالایشگاهی را ملزم به تولید بنزین با کیفیت معمولی کند، بنزین تولید شده مشمول تعدیل نرخ ناشی از کاهش کیفیت نمی‌شود.» این بدان معناست که هیات وزیران بر تولید بنزین با کیفیت پایین‌تر از یورو صحه گذاشته  است اما ریه‌های ایرانی‌ها ناچار است این حجم از آلایندگی و هزینه‌های سنگین تعمیر خودروها را تحمل کند! در نهایت می‌توان گفت؛ دلایل عدم افزایش قیمت بنزین در ایران پیچیده و چند وجهی است و به این ترتیب دولت بین نیاز به حفظ ثبات اجتماعی و نیاز به رسیدگی به چالش‌های اقتصادی و زیست محیطی کشور در اندیشه راهی بهینه است تا علاوه برتامین بنزین با کیفیت، دغدغه تامین ارز مورد نیاز برای واردات بنزین را نیز نداشته باشد.