«آندس» چراغ خاموش، قربانی می‌گیرد

اول که اسمش مطرح شد به نظر زیاد جدی نمی آمد اما با مرگ چند نفر توسط گزیدگی این پشه، حساسیت بیشتری نسبت به آن به وجود آمد حتی گفته شد که با تزریق واکسن هم می توان به آن مبتلا نشد البته این تعداد گزدیگی به گفته برخی کارشناسان سلامت، هنوز تولید و تزریق واکسن را توجیه پذیر نکرده است. با این حال بسیاری از مردم با شنیدن خبر افزایش موارد مبتلا به تب دنگی در ایران این نگرانی را دارند که کدام یک از پشه‌های موجود در اطراف زندگی‌شان آئدس و عامل انتقال بیماری تب دنگی است.

اما اینکه چطور سر و کله این پشه در این تابستان پیدا شد و تا حالا کجا بود، محققان و پژوهشگران نظرات متفاوتی دارندٰ عده ای آن را به افزایش رفت و آمدهایی که به خصوص از مرز شرقی شدت گرفته است، نسبت می دهند علاوه بر احتمال اول تاثیر تغییرات اقلیمی را یکی از عوامل رشد و نمو این پشه ها می دانند که گرما محیط مناسبی را برایشان فراهم آورده است.

چند نفر در اثر نیش این پشه جان باخته اند؟

تعداد افراد مبتلا به تب دنگی در کشور رو به افزایش است چنانچه ابتدا  بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت اعلام کرد: با آزمایش‌های انجام‌شده در ایران، تاکنون ۹۰ نفر از هموطنان مورد گزش پشه آئدس قرار گرفته‌اند که ۳ نفر از آنان جان خود را از دست داده‌اند و بعدتر شهنام عرشی، مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت از شناسایی بیش از ۱۲۲ مورد ابتلا به تب دنگی در کشور خبر داد.

خبرگزاری مهر از زبان بهرام عین‌اللهی با بیان اینکه امارات مبدأ انتقال بیماری به داخل کشور است، نوشت که در امارات به‌علت حجم زیاد مهاجر، تب دنگی شیوع پیدا کرده است: «به‌جز پنج نفر، همه افراد مبتلا به کشور امارات سفر کرده بودند.»

به گفته وزیر بهداشت به جز ۵ نفر، همه افراد مبتلا به کشور امارات سفر کرده بودند. از این رو افرادی که به کشور‌های حوزه خلیج فارس سفر می‌کنند، باید در صورت داشتن علائم بیماری بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنند. وزیر بهداشت با تاکید بر ضرورت نظارت بیشتر در فرودگاه‌ها و مبادی ورودی کشور گفت: انتقال پشه‌ها با لنج و کشتی نیز ممکن است. از این رو احتمال گزش پشه آئدس در مناطق جنوبی ایران بیشتر است.

او از اتباع ایرانی که به کشور‌های حاشیه خلیج فارس سفر می‌کنند، خواست برای کنترل بیماری تب دنگی در مبادی ورودی غربالگری شوند.

اما شهنام عرشی هم با اشاره به این که از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا سوم تیرماه بالغ بر ۱۲۲ مورد مثبت تب دنگی تشخیص داده شده است، گفت: مطابق بررسی اپیدمیولوژیکی انجام شده برای بیماران، اکثریت موارد تشخیص داده شده در کشور امارات متحده عربی به بیماری مبتلا شده‌اند. بیماران اکثراً سابقه سفر به کشور امارات داشته‌اند و سه مورد از بیماران سابقه سفر به کشور‌های پاکستان، عمان و بنین (غرب آفریقا) داشته‌اند.

عرشی، افزود: به غیر از یکی از بیماران که اهل آفریقاست، باقی بیماران دارای ملیت ایرانی هستند.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: موارد مثبت وارده از خارج کشور عمدتاً در استان فارس توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی گراش، لار، جهرم و شیراز تشخیص داده شده‌اند. باقی موارد در دانشگاه‌های هرمزگان، خراسان رضوی، بوشهر، چابهار، زاهدان، شهیدبهشتی، گیلان، قم، قزوین و ایران تشخیص داده شده‌اند.

به گفته این مقام وزارت بهداشت: وضعیت عمومی اکثر بیماران پایدار است. در تمامی استان‌هایی که بیمار تب دنگی تشخیص داده شده است، برخی از بیماران در بیمارستان بستری شده‌اند و تعدادی از آن‌ها هم اکنون در بیمارستان بستری هستند و حال عمومی همه آنان خوب است.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، همچنین افزود: در حال حاضر پشه آئدس اجیپتی در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان (چابهار و کنارک)، بوشهر (عسلویه و کنگان) و آئدس آلبوپیکتوس در استان گیلان شیوع دارد.

چطور از تب دنگی جلوگیری کنیم؟

تب دنگی که به نام‌های تب دانگ یا تب استخوان‌شکن نیز شناخته می‌شود، یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه آئدس آلوده و یا انتقال خون و فراورده‌های خونی از بیمار مبتلا به سایر افراد منتقل می‌شود.

وقتی یک پشه حامل ویروس دنگی انسانی را نیش می زند، ویروس وارد سیستم خونی او شده و عفونت را آغاز می‌کند. ویروس دنگی به طور مستقیم بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد. این ویروس با فعال‌سازی سیستم ایمنی، باعث تولید سیتوکین‌های التهابی می‌شود که به عوارض متنوعی از جمله تب، درد عضلانی و استخوانی، لرزش، و علائم عصبی منجر می‌شوند.

ویروس دنگی باعث شکست خونریزی و آسیب رگ‌ها می‌شود. این واکنش منجر به اختلال در کلکسیون پلاکت‌ها و کاهش تعداد آن‌ها در خون می‌شود که می‌تواند منجر به خونریزی در دستگاه گوارش، دستگاه ادراری  و سایر ارگان‌ها شود.

پشه‌های آئدس از نظر ظاهری متمایز هستند و با پشه مالاریا بسیار تفاوت دارند. این پشه‌ها علائم سیاه و سفید قابل توجهی روی بدن و پاهای خود دارند. برخلاف اکثر پشه‌های دیگر، آن‌ها فعال هستند و فقط در طول روز نیش می‌زنند. اوج گزش توسط این پشه اوایل صبح و عصر قبل از غروب است.

بسیاری از افراد ممکن است علائمی نداشته باشند و در بسیاری دیگر بیماری بدون مشکل خاصی بهبود خواهد یافت. اما در گروه اندکی از بیماران ممکن است موجب بدحال شدن بیمار و حتی مرگ شود.

علائم خفیف این ویروس معمولاً ۴ تا ۶ روز پس از عفونت شروع می‌شود و تا ۱۰ روز ادامه خواهد داشت. علائم تب دنگی شامل موارد زیر است: تب شدید، سر درد، درد پشت چشم، درد شدید مفصل و عضله، خستگی، حالت تهوع، استفراغ.

این علائم معمولاً پس از یک هفته از بین رفته و به ندرت عوارض جدی یا کشنده‌ای در پی خواهد داشت. با این حال، مشکلات جدی‌تری نیز می‌توانند ایجاد شوند که شامل موارد زیر است:

خونریزی از دهان، لثه یا بینی، آسیب به سیستم لنفاوی و رگ‌های خونی، خونریزی داخلی، که می‌تواند منجر به استفراغ خونی و مدفوع قیری شکل شود، کاهش پلاکت خون، استفراغ مکرر، لکه‌های خونی کوچک در زیر پوست، نبض ضعیف، رنگ‌پریدگی، عرق سرد که در صورت بروز عوارض جدی، مانند خونریزی گوارشی، به مداخله فوری پزشکی نیاز است.

اگر یک فرد بیش از یکبار به تب دنگ مبتلا شود، شدت بیماری افزایش می‌یابد و در صورت پیشرفت، این بیماری می‌تواند فرد را برای چند ماه خانه‌نشین کند.

آگاهی از نشانه‌ها و علائم تب دنگی برای پزشکان بسیار حائز اهمیت است زیرا تشخیص به موقع و مدیریت صحیح این بیماری می‌تواند از عوارض آن جلوگیری کند.

این بیماری ویروسی درمان اختصاصی ندارد و اقدامات لازم برای مدیریت آن شامل حفظ وضعیت هیدراتاسیون، کنترل تب، استفاده از ضد دردها و ضد التهابات، و در صورت لزوم، سایر مراقبت‌های پزشکی است. تب دنگی در گروه‌های خاص مانند کودکان، زنان باردار و افراد با بیماری‌های مزمن، ممکن است به صورت شدیدتری ظاهر شود.

کودکان از بین گروه‌های خاصی هستند که ممکن است به تب دنگی شدید حساس باشند. علت اصلی این حساسیت، سیستم ایمنی ناتوان و ضعف آنان در مقابل ویروس دنگی است. بنابراین، کودکان با تب دنگی شدید باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت لزوم، بستری شوند.

زنان باردار نیز به عنوان یک گروه خاص، در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند. تب دنگی در دوران بارداری ممکن است به مشکلات جدی برای مادر و جنین منجر شود. بنابراین، زنان باردار باید از نحوه پیشگیری و مدیریت تب دنگی آگاه باشند و با پزشک خود مشورت کنند.

افرادی که دارای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های قلبی هستند، نیز در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند. این افراد به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، کمتر قابلیت مقابله با ویروس دنگی را دارند. بنابراین، مدیریت مناسب تب دنگی و پیشگیری از عوارض جدی در این افراد بسیار حائز اهمیت است. در صورت ابتلا به یاد داشته باشید که برای تسکین درد و تب فقط از استامینوفن استفاده کنید و از داروهای آسپرین، ژلوفن، دیکلوفناک و موارد مشابه خودداری کنید زیرا می‌توانند باعث خونریزی شوند.

بهترین راه پیشگیری از بیماری تب دنگی، جلوگیری از گزش توسط پشه‌های آلوده است. به ویژه اگر در منطقه گرمسیری یا مناطق هشدار زندگی می‌کنید یا به آن‌ها سفر کرده‌اید، برای محافظت از خود کارهای زیر را انجام دهید: از محصولات دافع پشه استفاده کنید. وقتی بیرون هستید از پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند استفاده کنید. از توری پشه‌گیر برای درب‌ها و پنجره‌ها استفاده کنید. برای کاهش جمعیت پشه‌ها، باید مکان‌هایی را که در آن پشه‌ها تولیدمثل می‌کنند مانند قوطی یا گلدان‌هایی که آب را جمع می‌کنند از بین ببرید. سعی کنید به مناطقی که احتمال گزش توسط پشه آئدس در آن‌ها وجود دارد مانند مرداب‌ها و محیط‌های با آب راکد نروید.

به یاد داشته باشید که اگر پشه، فرد مبتلا را نیش بزند، آن پشه تا آخر عمر ناقل بیماری بوده و با گزیدن سایرین می‌تواند عفونت را به دیگر اعضای خانه نیز منتقل کند. پس اگر شخصی در خانه شما به تب دنگی مبتلا است، نسبت به کشتن پشه‌های محیط و جلوگیری از ورود آن‌ها به منزل اقدام کنید.